Sülâsî Mezîd – İfteale Kalıbı

 

 

İsm-i Mef’ul	İsm-i Fail	Mastar	Muzari	Mazi	Fiil
مُفْتَعَلٌمُلْتَقًى مُتَّصَلٌ مُتَّقًى	مُفْتَعِلٌمُلْتَقٍ مُتَّصِلٌ مُتَّقٍ	اِفْتِعَالٌاِلْتِقَاءٌ اِتِّصَالٌ اِتِّقَاءٌ	يَفْتَعِلُيَلْتَقِي يَتَّصِلُ يَتَّقِي	اِفْتَعَلَاِلْتَقَى ** اِتَّصَلَ *** اِتَّقَى	اِ فْ تَ عَ لَ

** وَصَلَ (Kök)  –>  اِوْتَصَلَ (Ek almış)  –>  اِتْتَصَلَ (Dönüşmüş)  –>  اِتَّصَلَ (Son hali)

*** وَقَى (Kök)  –>  اِوْتَقَى (Ek almış)  –>  اِتْتَقَى (Dönüşmüş)  –>  اِتَّقَى (Son hali)

 

Mutâvaat Fiil

فَعَلَ kalıbından اِفْتَعَلَ kalıbına yapılan dönüşüm ile nesne (mef’ul) özne (fail) konumuna gelir, ilk haldeki özne düşer. Bu dönüşüm ‘Malum Fiil’in ‘Meçhul Fiil’e dönüşümüne benzer. (Her zaman mutâvaat ifade etmez. Müteaddi fiiller de olabilir.)

رَفَعْتُ الصَوْتَ : Sesi yükselttim.

اِرْتَفَعَ الصَوْتُ : Ses yükseldi. (İlk cümlede özne konumunda olan ‘Ben’ bu cümlede yoktur. Ses özne konumuna gelmiştir.)

مَلَأْتُ الكُوبَ : Bardağı doldurdum.

اِمْتَلَأَ الكُوبُ : Bardak doldu.

جَمَعْتُ الطُلابَ : Öğrencileri topladım.

اِجتَمَعَ الطُلابُ : Öğrenciler toplandı.

Soru ‘أ’ i fiilin başına gelirse geçiş hemzesi düşer.

أَاِفْتَعَلَ –> أَفْتَعَلَ

 

Bu Kalıptaki Özel Durumlar

– Kök fiildeki ilk harf  د ، ز ، ذ  ise ekstra eklenen  ت –> د  ye dönüşür.

دَعَا –> اِدْتَعَى –> اِدَّعَى

ذَكَرَ –> اِذْتَكَرَ –> اِذْدَكَرَ –> اِدَّكَرَ  (Sondaki dönüşüm ekstradandır.)

– Kök fiildeki ilk harf  ص ، ض ، ط ، ظ  ise ekstra eklenen  ت –> ط  ya dönüşür.

صَبَرَ –> اِصْتَبَرَ –> اِصْطَبَرَ

طَلَعَ –> اِطْتَلَعَ –> اِطَّلَعَ

ظَلَمَ –> اِظْتَلَمَ –> اِظْطَلَمَ –> اِظَّلَمَ  (Sondaki dönüşüm ekstradandır.)

– Kök fiildeki ilk harf  و  ise  و –> ت  ye dönüşür.

وَحَدَ –> اِوْتَحَدَ –> اِتَّحَدَ

وَقَى –> اِوْتَقَى –> اِتَّقَى