اَنَّ KELİMESİNİN DAHİL OLDUĞU CÜMLEYİ MASDARA TEVİL EDİŞİ
اَنَّ kelimesinin dahil olduğu cümlenin masdar’a tevil edilmesi nin 2 yolu vardır.
MASDARA TEVİLİN 1. YOLU
اَنَّ kelimesinin haberi müştak olursa; o müştak haberin masdarı alınıp اَنَّ nin ismine izafe edilir. Ve bu masdar, اَنَّ ile sılasının mahallinde amel eden amilin durumuna göre ya merfu, ya mensub ya da mecrûr olarak telaffuz edilir. Misalen; عَجَبَنِى اَنَّ زَيْدًا قَائِمٌ tekibinde bulunan اَنَّ زَيْدًا قَائِمٌ lafzının masdara tevili عَجَبَنِى قِيَامُ زَيْدٍşeklindedir.
| قَائِمٌ | زَيْدًا | اَنَّ | عَجَبَنِى | ||
| Zeyd’in ayakta olması hoşuma gitti. | |||||
| Burada اَنَّ sılasındaki fiili masdara dönüştürür. اَنَّ nin sılasındaki ayakta olma fiili زَيْدًا قَائِمٌ şeklinde telaffuz edilmiştir. Bizim yapacağımız iş, اَنَّ ile merfu haber olan ayakta olma fiilini masdara dönüştürmek. Ayakta olmak قِيَامْ fiilidir ve اَنَّ kelimesi bu fiilin manasında dahil olur. | |||||
| زَيْدٍ | قِيَامُ | عَجَبَنِى | |||
| Zeyd’in ayakta oluşu hoşuma gitti. | |||||
| Görüldüğü gibi اَنَّ kelimesi masdara tevil edildi ve cümlede mana bakımından değişiklik olmadı ama lafzen değişiklik oldu. Buradaki قِيَامُ زَيْدٍ muzaaftır. زَيْدٍ lafzı muzâfun ileyh olduğu için mecrûr olmuştur. Muzaaf olan قِيَامُ murebtir. | |||||
اَنَّ kelimesinin haberi zarf-ı müstekar olursa; اَنَّ kelimesi masdara tevili o müstekarın mahzuf müteallakının masdarı alınıp اَنَّ nin ismine izafe edilir. عَجَبَنِى اَنَّ زَيْدًا فى الدَّارِ terkibinde bulunan اَنَّ زَيْدًا فى الدَّارِ lafzının masdara tevili; عَجَبَنِى كَوْنُ زَيْدٍ فى الدَّارِ şeklindedir. Önceki cümledeki mahzuf müteallak كَائِنٌ kelimesiydi. Bu kelimenin masdarı ise كَوْنٌ lafzıdır. Görüldüğü gibi mahzuf müteallak اَنَّ nin ismine izafe edilmiştir.
MASDARA TEVİLİN 2. YOLU
اَنَّ kelimesinin haberi müştak bir lafız değil ise; o lafıza ya-i masdariyye birleştirilir. Böylece o müştak olmayan lafız, masdar manasını ifade eder ve bu lafız اَنَّ nin ismine izafe edilir. عَجَبَنِى اَنَّ زَيْدًا اِنْسَانٌ (Zeyd’in insan oluşu hoşuma gitti) terkibinde bulunan اَنَّ زَيْدًا اِنْسَانٌ lafzının masdara tevili عَجَبَنِى زَيْدٍ اِنْسَانِيَّةُ (Zeyd’in insanlığı hoşuma gitti) şeklindedir.