Masdar Tevilinde Enne

192

اَنَّ KELİMESİNİN DAHİL OLDUĞU CÜMLEYİ MASDARA TEVİL EDİŞİ

اَنَّ kelimesinin dahil olduğu cümlenin masdar’a tevil edilmesi nin 2 yolu vardır.

MASDARA TEVİLİN 1. YOLU

اَنَّ kelimesinin haberi müştak olursa; o müştak haberin masdarı alınıp اَنَّ nin ismine izafe edilir. Ve bu masdar, اَنَّ ile sılasının mahallinde amel eden amilin durumuna göre ya merfu, ya mensub ya da mecrûr olarak telaffuz edilir. Misalen;  عَجَبَنِى اَنَّ زَيْدًا قَائِمٌ  tekibinde bulunan اَنَّ زَيْدًا قَائِمٌ lafzının masdara tevili عَجَبَنِى قِيَامُ زَيْدٍşeklindedir.

قَائِمٌ زَيْدًا اَنَّ عَجَبَنِى
Zeyd’in ayakta olması hoşuma gitti.
Burada اَنَّ sılasındaki fiili masdara dönüştürür. اَنَّ nin sılasındaki ayakta olma fiili زَيْدًا قَائِمٌ  şeklinde telaffuz edilmiştir. Bizim yapacağımız iş, اَنَّ ile merfu haber olan ayakta olma fiilini masdara dönüştürmek. Ayakta olmak قِيَامْ fiilidir ve اَنَّ kelimesi bu fiilin manasında dahil olur.
زَيْدٍ قِيَامُ عَجَبَنِى
Zeyd’in ayakta oluşu hoşuma gitti.
Görüldüğü gibi اَنَّ kelimesi masdara tevil edildi ve cümlede mana bakımından değişiklik olmadı ama lafzen değişiklik oldu. Buradaki قِيَامُ زَيْدٍ muzaaftır. زَيْدٍ lafzı muzâfun ileyh olduğu için mecrûr olmuştur. Muzaaf olan قِيَامُ murebtir.

اَنَّ kelimesinin haberi zarf-ı müstekar olursa;  اَنَّ kelimesi masdara tevili o müstekarın mahzuf müteallakının masdarı alınıp اَنَّ nin ismine izafe edilir. عَجَبَنِى اَنَّ زَيْدًا فى الدَّارِ terkibinde bulunan اَنَّ زَيْدًا فى الدَّارِ  lafzının masdara tevili; عَجَبَنِى كَوْنُ زَيْدٍ فى الدَّارِ şeklindedir. Önceki cümledeki mahzuf müteallak كَائِنٌ kelimesiydi. Bu kelimenin masdarı ise كَوْنٌ lafzıdır. Görüldüğü gibi mahzuf müteallak اَنَّ nin ismine izafe edilmiştir.

MASDARA TEVİLİN 2. YOLU

اَنَّ kelimesinin haberi müştak bir lafız değil ise; o lafıza ya-i masdariyye birleştirilir. Böylece o müştak olmayan lafız, masdar manasını ifade eder ve bu lafız اَنَّ nin ismine izafe edilir. عَجَبَنِى اَنَّ زَيْدًا اِنْسَانٌ (Zeyd’in insan oluşu hoşuma gitti) terkibinde bulunan اَنَّ زَيْدًا اِنْسَانٌ lafzının masdara tevili عَجَبَنِى زَيْدٍ اِنْسَانِيَّةُ  (Zeyd’in insanlığı hoşuma gitti) şeklindedir.

Ya-i Masdariyye; Kendisinden sonra ta-i tenis zikredilmiş olan bir nisbet ya’sıdır (ismin yada fiilin sonunda -iyyet şeklinde okunur) Bir isme ya-i masdariyye birleştirilirse, o isimden masdar manası kast edilir. Misalen; اِنْسَانِيَّة مِلِّيَّةٌ حُرِّيَّةٌ قَوْمِيَّةٌ gibi. (Türkçe’de sıklıkla kullanırız) Kendisine ya-i masdariyye birleştirilen lafza المَصْدَرُ الصِنَاعِيُّ yapma masdar denilir.
اَنَّ kelimesinin haberi camid olduğu vakit masdara tevil edilebilmesi için başka bir yol vardır. Nakıs fiillerden كَانَ nin masdarı olan كَوْنْ masdarı alınır ve bu كَوْنْmasdarı اَنَّ nin ismine izafe edilir. اَنَّ kelimesinin camid haberi ise bu كَوْنْ masdarının haberi yapılarak mensub kılınır. عَجَبَنِى اَنَّ زَيْدًا اِنْسَانٌ terkibinde bulunan اَنَّ زَيْدًا اِنْسَانٌ lafzının masdara tevili عَجَبَنِى كَوْنُ زَيْدٍ اِنْسَانًا şeklinde olur. اَنَّ kelimesinin haberi menfi (olumsuz) bir lafız olursa, menfiliği ifade eden عَدَمْ (olumsuz, arıza, problem, sorun) veya اِنْتِفَاءْ (yokluk, devamsızlık, menfiilik) gibi lafız alınıp haberin masdarına izafe edilir. Ve bu masdar da اَنَّ nin ismine izafe edilir. Misalen; عَجَبَنِى اَنَّ زَيْدًا لا يَقُومُ (Zeyd’in ayakta olmayışı hoşuma gitti) terkibinde bulunan اَنَّ زَيْدًا لا يَقُومُ lafzının masdara tevili عَجَبَنِى عَدَمُ قِيَامُ زَيْدٍ veya عَجَبَنِى اِنْتِفَاءُ قِيَامُ زَيْدٍ şeklindedir.
TagsMasdar Tevilinde Enne

İlgili HaberlerYazarın Diğer İçerikleri