İFAL KALIBI
İFAL KALIBI
-di’li geçmiş zamandaki, üç harfli bir fiilin başına, hemze getirilerek elde edilen ve fiilin yeni bir anlam kazanmasına yol açan kalıptır.
| * Üç harfli bir fiil, gramerde (fe- ayın- lam) ile temsil edilir. فَعَلَ (feale) |
| * Bu fiil, başına hemze (( أ getirilince, ifal kalıbının-di’li geçmiş zamandaki halini temsil eder. أَفْعَلَ (ef’ale) |
Şimdiki zamanda bu hemze kalkar, emir ve mastarda tekrar ortaya çıkar.
İfal kalıbını tablo şeklinde gösterirsek:
| Mastar | Emir | Muzari(şimdiki ve geniş zaman) | Mazi (-di’li geçmiş zaman) |
| إِفْعَالٌ | أَفْعِلْ | يُفْعِلُ | أَفْعَلَ |
| İf’âl | Ef’il | Yuf’ilu | Ef’ale |
Örnek :
| Mastar | Emir | Muzari(şimdiki ve geniş zaman) | Mazi (-di’li geçmiş zaman) |
| إِخْرَاج | أَخْرِجْ | يُخْرِجُ | أَخْرَجَ |
| İhrâc | Ahric | Yuhricu | Ahrace |
| Çıkarmak | Çıkar | Çıkarıyor | Çıkardı |
İfal kalıbına giren bir fiilin kazandığı anlamlar:
- Nesne almayan bir fiil, ifal kalıbına sokulunca nesne alır hale gelir. Gramerde buna [geçişli olmayan fiil, geçişli hale gelir] , denir.
Örnek: (حَضَرَ) hadara: geldi (nesne almayan fiil)
| حَضَرَ عَلِيٌّ |
| Hadara Aliyyun. |
| Ali geldi. (Cümlede nesne yok) |
Fiili, ifal kalıbına sokarsak:
(أَحْضَرَ) ahdara: getirdi (nesne alan fiil)
| أَحْضَرَ عَلِيٌّ الْكِتَابَ |
| Ahdara Aliyyun el-kitâbe. |
| Ali kitabı getirdi. (Cümlede nesne var: kitab) |
- Bir nesne alan fiil, ifal kalıbına sokulunca, 2 nesne alır hale gelir.
Örnek: (قَرَأَ) karae: okudu ( tek nesne alan fiil)
| قَرَأَ عَلِيٌّ اَلْكِتَابَ |
| Karae Aliyyun el-kitâbe. |
| Ali kitabı okudu. (Cümledeki nesne: kitab) |
Fiili, ifal kalıbına sokarsak:
(أَقْرَأَ) akrae: okuttu ( 2 nesne alan fiil)
| أَقْرَأَ عَلِيٌّ الْكِتَابَ لِلْوَلَدِ |
| Akrae Aliyyun el-kitâbe li’l-veledi. |
| Ali çocuğa kitabı okuttu. (Cümlede 2 nesne var: kitab ve çocuk) |
- 3. İfal kalıbına giren fiil, (bir yere – bir zamana girmek) anlamı kazanabilir.
(Zamana girmek) için örnek:
| Sabah | Sabâh | صَبَاحٌ |
| Sabahladı, sabaha girdi (ifal kalıbında) | Esbaha | أَصْبَحَ |
(Bir yere girmek) için örnek:
| Irak | El-ırâk | اَلْعِرَاق |
| Irak’a geldi (ifal kalıbında) | Ağraka | أَعْرَقَ |
| أعْرَقَ الْمُسَافِرُ : أتَى بِلاَدَ العِراقِ |
| Ağraka’l-musâfiru: Etâ bilâde’l-ırâki. |
| Yolcu Irak’a geldi. (Irak ülkesine geldi) |
- Bu kalıp, bazı isimlerden fiil türetmeye yarar.
| Yağmur (isim) | Matar | مَطَرٌ |
| Yağmur yağdırdı (fiil, ifal kalıbında) | Emtara | أَمْطَرَ |
*************************************************
(نَزَلَ nezele: indi ) fiilinin, ifal kalıbına girmiş hali: (أَنْزَلَ enzele: indirdi )
–di’li geçmiş zamana göre çekimi (mazi çekimi):
| هُمْ اَنْزَلُوا 3(Hum enzelû)
Onlar indirdiler (erkek) | هُمَا اَنْزَلَا 2(Humâ enzelâ) O ikisi indirdi (erkek) | هُوَ اَنْزَلَ 1(Huve enzele) O indirdi (erkek) | Gâib(erkek) |
| هُنَّ اَنْزَلْنَ 6(Hunne enzelne) Onlar indirdiler (bayan) | هُمَا اَنْزَلَتَا 5(Humâ enzeletâ) O ikisi indirdi (bayan) | هِيَ اَنْزَلَتْ 4(Hiye enzelet) O indirdi (bayan) | Gâibe (bayan) |
| أَنْتُمْ اَنْزَلْتُمْ 9(Entum enzeltum) Siz indirdiniz (erkek) | أَنْتُمَا اَنْزَلْتُمَا 8(Entumâ enzeltumâ) Siz ikiniz indirdiniz (erkek) | أَنْتَ اَنْزَلْتَ 7(Ente enzelte) Sen indirdin (erkek) | Muhatab (erkek) |
| أَنْتُنَّ اَنْزَلْتُنَّ 12(Entunne enzeltunne) Siz indirdiniz (bayan) | أَنْتُمَا اَنْزَلْتُمَا 11(Entumâ enzeltumâ) Siz ikiniz indirdiniz (bayan) | أَنْتِ اَنْزَلْتِ 10(Enti enzelti) Sen indirdin (bayan) | Muhataba (bayan) |
| نَحْنُ اَنْزَلْنَا 15(Nahnu enzelnâ) Biz indirdik | نَحْنُ اَنْزَلْنَا 14(Nahnu enzelnâ) Biz ikimiz indirdik | أَنَا اَنْزَلْتُ 13(Ene enzeltu) Ben indirdim | Nefsi mütekellim(cinsiyet farkı yok) |
şimdiki ve geniş zaman (muzari) çekimi:
| هُمْ يُنْزِلُونَ 3(Hum yunzilûne)
Onlar indiriyorlar, indirirler (erkek) | هُمَا يُنْزِلَانِ 2(Humâ yunzilâni) O ikisi indiriyor, indirir (erkek) | هُوَ يُنْزِلُ 1(Huve yunzilu) O indiriyor, indirir (erkek) | Gâib(erkek) |
| هُنَّ يُنْزِلْنَ 6(Hunne yunzilne) Onlar indiriyorlar, indirirler (bayan) | هُمَا تُنْزِلَانِ 5(Humâ tunzilâni) O ikisi indiriyor, indirir (bayan) | هِيَ تُنْزِلُ 4(Hiye tunzilu) O indiriyor, indirir (bayan) | Gâibe (bayan) |
| أَنْتُمْ تُنْزِلُونَ 9(Entum tunzilûne) Siz indiriyorsunuz, indirirsiniz (erkek) | أَنْتُمَا تُنْزِلَانِ 8(Entumâ tunzilâni) Siz ikiniz indiriyorsunuz, indirirsiniz (erkek) | أَنْتَ تُنْزِلُ 7(Ente tunzilu) Sen indiriyorsun, indirirsin (erkek) | Muhatab (erkek) |
| أَنْتُنَّ تُنْزِلْنَ 12(Entunne tunzilne) Siz indiriyorsunuz, indirirsiniz (bayan) | أَنْتُمَا تُنْزِلَانِ 11(Entumâ tunzilâni) Siz ikiniz indiriyorsunuz, indirirsiniz (bayan) | أَنْتِ تُنْزِلِينَ 10(Enti tunzilîne) Sen indiriyorsun, indirirsin (bayan) | Muhataba (bayan) |
| نَحْنُ نُنْزِلُ 15(Nahnu nunzilu) Biz indiriyoruz, indiririz | نَحْنُ نُنْزِلُ 14(Nahnu nunzilu) Biz ikimiz indiriyoruz, indiririz | أَنَا اُنْزِلُ 13(Ene unzilu) Ben indiriyorum, indiririm | Nefsi mütekellim(cinsiyet farkı yok) |
emir çekimi :
| أَنْتُمْ أَنْزِلُوا 3(Entum enzilû) Siz indirin (erkek) | أَنْتُمَا أَنْزِلَا 2(Entumâ enzilâ) Siz ikiniz indirin (erkek) | أَنْتَ أَنْزِلْ 1(Ente enzil) Sen indir (erkek) | Muhatab (erkek) |
| أَنْتُنَّ أَنْزِلْنَ 6(Entunne enzilne) Siz indirin (bayan) | أَنْتُمَا أَنْزِلَا 5(Entumâ enzilâ) Siz ikiniz indirin (bayan) | أَنْتِ أَنْزِلِي 4(Enti enzilî) Sen indir (bayan) | Muhataba (bayan) |
İfal kalıbındaki fiiller, aksam-ı seba’ya (fiillerin türüne) göre toplam 9 farklı şekilde gelebilir:
- Eğer fiil, çekimlerde problem çıkarmayan bir fiilse
| اَفْعَلَ Şeklinde gelir | Örnek: اَكْرَمَ |
- Eğer fiilin ilk harfi vav ise (Misal-i vâvî)
| اَوْعَلَ Şeklinde gelir | Örnek: اَوْرَثَ |
- Eğer fiilin ilk harfi ye ise (Misal-i yâî)
| اَيْعَلَ Şeklinde gelir | Örnek: اَيْقَنَ |
- Eğer fiil şeddeli (muzaaf fiil ) ise
| اَفَعَّ Şeklinde gelir | Örnek: اَشَمَّ |
- Eğer fiil, mehmuzu’l-fâ (ilk harfi hemzeli fiil ise)
| آعَلَ Şeklinde gelir | Örnek: آنَسَ |
- Eğer fiil ecvef fiil ise (ortasında elifle uzatma varsa)
| اَفَالَ Şeklinde gelir | Örnek: اَجَارَ |
- Eğer fiilin son harfi illetli (ى ) ise (nakıs fiilse)
| اَفْعَى Şeklinde gelir | Örnek: اَبْكَى |
- Eğer fiilde iki illet harfi (( و- ى varsa (lefif fiil)
| اَوْعَى Şeklinde gelir | Örnek: اَوْفَى |
- Eğer fiil, nakıs bir fiilse ve ilk harfi hemze ise
| آعَى Şeklinde gelir | Örnek: آتَى |
Hazırlayan: Enise Sema Gonca