ELİF-İ MAKSURE Nedir ?

ELİFİ MAKSURE

A. ELİFİ MAKSURE

Elifi Maksure ikiye ayrılır

1.Elifi asliye : Elifi maksure kelimenin kök harfi olduğundan bu ismi alır

 genç الفتى    baston   değnek العصى

Not: Elifi Asliye zaid olmadığı için müenneslik alameti değildir.

2. Elifi tenis : Elifi maksure kök harfi olmayıp ziyade harf olduığunda elifi tenis olur

الدعوى dava

Not: Elifi tenis zaid olduğu için müenneslik alametidir. Sonunda elifi maksure bulunan isimlere ismi maksur denilebilir

 

ELİF-İ MAKSURE: Med harfleri olan elif, vav ve ye’den başka, elif gibi uzatan ve elif gibi görev yapan bir de elif-i maksure dediğimiz, kelimenin sonunda “ye” şeklinde görülen bir elif vardır. Bu “ye” harfinin elif-i maksure adını alması için kelime sonunda olması ve fetha ile harekeli harften sonra sakin olarak gelmesi gerekir.

كُبْرَى ، سَلْمَى ، طُوبَى  kelimelerinde olduğu gibi. Bu kelimelerin son harfi, kendinden sonra elif varmış gibi uzatılır.

Hemze ve Elif Maksuranın Yazılışı

1.Hemzenin yazılışı: Bu konuda yazılan uzun risaleler ve nahiv kitaplarında bu konuya ayrılan bölümlerde hemzenin yazılışı için birçok kurala rastlıyoruz. Bazılarını, ayrıntıları göz önüne serebilmek amacıyla burada sıralamak yerinde olacaktır:

1. Kelimenin sonundaki elif:

a. Kendinden önceki harf sakin ise müfred olarak yazılır: (المَرْءُ).

b. Kendinden önceki harf damme ise vav, fetha ise elif, kesra ise ya üzerine yazılır: (الخطأ-تهيؤ-يستهزئ).

2. Kelimenin ortasındaki elif:

a. Kendisi sakin, kendinden önceki harf damme ise vav, fetha ise elif, kesra ise diş üzerine yazılır: (بئر-رأس-بؤم).

b. Kendisi fethalı, kendinden önceki harf damme ise vav, fetha ise elif, kesra ise diş üzerine yazılır.

c. Kendisi fethalı, kendinden önceki sakin ise, elif üzerine yazılır: (ييأس-.(مسألة

d. Kendisi fethalı ve kendinden sonra bir zamir gelmişse müfred olarak yazılır: (جاءا-جاءه).

e. Med ve fethalı hemze biraraya gelmiş ve med önce ise müfred olarak yazılır: (تضاءل).

f. Med ve fethalı hemze biraraya gelmiş ve hemze önceyse hemze işareti atılıp elife med işareti konulur.

g. Fethalı hemze elif zamiriyle beraberse beraber yazılır: (قرأا-يقرأان).

h. Kendisi dammeli, kendinden önceki fetha, damme ve sükûn ise vav üzerine yazılır: .(لؤم-لؤلؤ-عطاؤه)

ı. İttisal harfinden sonra gelmiş ve kendinden sonra zamir varsa diş üzerine yazılır: .(شئه)

j. Hemzeli ve hemzesiz vav bir araya gelirse hemzeli olan sonra gelip vav üzerine yazılır: (ضوْؤُه).

k. Hemzeli vav hemzesiz vavdan önce gelirse, ya vav üzerinde ya da müfred olarak yazılır: (رؤوف-رءوف).

l. Kesralı hemze kendinden önceki harfin harekesi ne olursa olsun ya üzerine yazılır: (أفئدة-سُئِلَ).

3. Kelime başındaki elif:

a.       Her zaman elif üzerine ve harekeli olarak yazılır: (أَمل-أِبل).

b.       İstifham hemzesinden sonra gelmişse elif üzerine ve harekeli yazılır: (أَأُمم).

c.       İstifham hemzesinden sonra vasıl hemzesi gelmişse düşer: (أتّخذ لهم).

Bütün bu kurallara, müenneslik alametiyle ve mansub tedvin elifiyle gelmesi durumundaki yazım şekillerini de eklemek gerekir[i].

2. Elif el-Maksûra’nın yazılışı: Sondaki elifin, elif ya da ya şekliyle yazılışındaki zorluk ve karışıklığın hemzenin yazımından daha az olmadığı görüşünde hemfikir olunmuştur. Kuralların çokluğu ve karışıklığı, hemze’nin yazılışında gözler önüne serildiğine inancımızdan dolayı burada elif el-maksûranın yazım kurallarını vermeye gerek olmadığını düşünüyoruz

 

 

Ek BİLGİ:

HEMZENİN YAZIMI (كتابة الهمزة)

1. Kelime başında daima “ا” desteği ile yazılır.  

Örneğin:

1. Fethalı ya da dammeli ise elifin üzerine yazılır: أَكْرَمَ – أُمَيِّة
2. Kesralı ile elifin altına yazılır: إِنْ – إِكْرَام

1. Kelima ortasında:  

1. Elifin üzerine yazılır

I.                   Kendisi fethalı öncesi fethalı ise: سَأَلَ ، يَتَأَلَّمُ

II.                Kendisi fethalı öncesi sükun ise: مَسْأَلَة ، يَرْأَسُ

III.             Kendisi sükunlu öncesi fethalı ise: يَأْتِي ، يَأْكُلُ

1. “ي” üzerine yazılır:

I.                   Kesra ise: سَئِمَ ، سُئِلَ

II.                Öncesi kesralı ise: فِئَة ، تَعْبِئَة

1. “و” üzerine yazılır:

I.                   Kendisi fethalı, öncesi dammeli ise: يُؤَكِّدُ ، يُؤَثَّرُ

II.                Kendisi dammeli, öncesi fethalı ise: يَؤُمُّ ، يَؤُولُ

III.             Kendisi dammeli, öncesi uzun elif ise: بِنَاؤُهُ

IV.              Kendisi dammeli, öncesi dammeli ise: كَؤُوس ، شُؤُون

V.                 Kendisi dammeli, öncesi sükunlu ise: مَسْؤُُول ، مَشْؤُوم

VI.              Kendisi sükun, öncesi dammeli ise: يُؤْمِنُ ، مُؤْلِم

1. Satır hizasına yazılır:

I.                   Uzun eliften sonra fetha ise: قِرَاءَة ، عَبَاءَة

II.                Kendisi fethalı, öncesi sükunlu و ise: مُرُوءَة ، تَوْءَم

1. Kelime sonunda aşağıdaki şekillerde yazılır:  

1. Öncesi fethalı ise elif üzerine yazılır: نَبَأَ ، خَطَأَ
2. Öncesi kesralı ise “ي” üzerine yazılır: يُهَيِّئُ
3. Öncesi dammeli ise “و” üzerine yazılır: تَبَاطُؤُ 

I.                   Öncesi sükunlu ise satır hizasına yazılır: شَيْء ، عِمْء

II.                Öncesinde uzun okunan harf var ise satır hizasına yazılır: هُدُوء ، دُعَاء