Yıl: 2013

İf’al babı, sülâsi fiilin başına hemze ilavesiyle yapılır. Böylece fiil dört harfli olur. Şimdi örnek fiillerde bu babı inceleyelim:

	Mastar	Muzari	Mazi	Manası	Sülâsi bab
VEZİN	إِفْعَالٌ	يُفْعِلُ	أَفْعَلَ
İndirdi	إِنْزَالٌ	يُنْزِلُ	أَنْزَلَ	İndi	نَزَلَ
İkram etti	إِكْرَامٌ	يُكْرِمُ	أَكْرَمَ	Cömert oldu	كَرُمَ
Girdirdi	إِدْخَالٌ	يُدْخِلُ	أَدْخَلَ	Girdi	دَخَلَ
Bildirdi	إِعْلاَمٌ	يُعْلِمُ	أَعْلَمَ	Bildi	عَلِمَ
Bindirdi	إِرْكَابٌ	يُرْكِبُ	أَرْكَبَ	Bindi	رَكِبَ
Yaklaştırdı	إِقْرَابٌ	يُقْرِبُ	أَقْرَبَ	Yaklaştı	قَرُبَ

İf’al babının özellikleri:

1- İf’al babı, lazım fiili müteaddi yapar. Mesela: نَزَلَ الْقُرْآنُ   “Kur’an indi.” manasındadır. أَنْزَلَ اللَّهُ الْقُرْآنَ   dediğimizde ise mana “Allah Kur’an’ı indirdi.” şeklinde olur. Gördüğünüz gibi, lazım fiil, if’al babıyla müteaddi olmuştur.

2- İf’al babı, fiilin müteaddiliğini artırır. Yani fiil bir mefulün bih alırken, if’al babına girdiğinde iki mefulün bih alır. Mesela:  شَرِبَ الْوَلَدُ الْمَاءَ   “Çocuk suyu içti.” manasındadır. Burada شَرِبَ   fiili müteaddi bir fiildir. Bu fiili if’al babına sokarak: أَشْرَبْتُ الْوَلَدَ الْمَاءَ   dediğimizde ise mana “Çocuğa suyu içirdim.” şeklinde olur. Bu cümlede, الْوَلَدَ   kelimesi 1. mefulün bih;  الْمَاءَ  kelimesi ise 2. mefulün bihtir. Gördüğünüz gibi,  شَرِبَ  fiili if’al babına sokulduğunda müteaddiliği artmış ve iki mefulün bih almıştır.

İf’al babının mazi, muzari ve emir çekimleri salim fiil gibidir. Sadece şu noktaya dikkat etmelisiniz: Emr-i hazırının yapılışında, müzaraat harfi atıldıktan sonra fiilin ilk harfi okunsun okunmasın başına hemze getirilir. Bu hemzenin harekesi fetha olur. Örnekleri inceleyerek bu meseleyi pekiştirelim:

Emr-i hazır	Muzari muhatab	Muzari	Mazi
أَنْزِلْ	تُنْزِلُ	يُنْزِلُ	أَنْزَلَ
أََكْرِمْ	تُكْرِمُ	يُكْرِمُ	أَكْرَمَ
أَدْخِلْ	تُدْخِلُ	يُدْخِلُ	أَدْخَلَ
أَعْلِمْ	تُعْلِمُ	يُعْلِمُ	أَعْلَمَ
أَرْكِبْ	تُرْكِبُ	يُرْكِبُ	أَرْكَبَ
أَقْرِبْ	تُقْرِبُ	يُقْرِبُ	أَقْرَبَ
أَشِرْ	تُشِيرُ	يُشِيرُ	أَشَارَ

Fiilin kök harflerinin üzerine bir, iki veya üç harf eklenerek elde edilmiş fiillere “Mezid Fiil” denir Mezid fiil, harfleri artırılmış fiil demektir. İster üç harfli olsun, ister dört harfli olsun, mücerred fiilin üzerine harf eklenerek yeni fiiller elde edilir. Fiilin harf sayısının artması anlamı üzerinde ekti eder.

Örneğin, نَزَلَ  “indi” demek iken, أَنْزَلَ  olduğunda “indirdi” anlamına gelir. Yine  خَرَجَ  “çıktı” demek iken,  أَخْرَجَ  olduğunda “çıkardı” anlamına gelir.

Mezid bablarının en çok kullanılanlarını şunlardır: Sülâsi fiilin üzerine harf eklenen mezid fiillere “Sülâsi mezid fiil” denilir. Toplam dokuz tane en çok kullanılan sülâsi mezid bab vardır. Bu bablar şunlardır: 1- İf’al babı 2- Tef’il babı 3- Mufâale babı 4- İftiâl babı 5- İnfiâl babı 6- Tefe’ul babı 7-Tefâül babı 8- İf’ilal babı 9- İstif’al babı.

Rubâi mücerred fiilin üzerine harf eklenen fiillere “Rubâi mezid fiiller” denir. En çok kullanan Rubâi mezid fiiller iki tanedir: 1- Tefe’lül babı 2- İf’inlal babıdır…

Bütün harfleri, fiilin kök harfi olan fiillere mücerred fiil denir. Mücerred fiil ya üç harfli olur, ya da dört harfli olur. Üç harfli olanlarına “Sülâsi mücerred fiil” denir. Dört harfli olanlarına da “Rübâi mücerred fiil” denir.

Sülasi fiillerin mazi, muzari ve mastarları belli kalıplara göre gelmez. Mazi ve muzarideki orta harflerinin durumuna göre altı şekilde gelirler. Bu altı şekle “Altı bab” denir. Bu bablar ve örnek fiilleri şu şekildedir:

1. Bab: Orta harfi mazide üstün; muzari ötre olanlar:   يَكْتُبُ كَتَبَ

2. Bab: Orta harfi mazide üstün; muzari kesra olanlar:   يَجْلِسُ جَلَسَ

3. Bab: Orta harfi mazide üstün; muzaride üstün olanlar:   يَذْهَبُ ذَهَبَ

4. Bab: Orta harfi mazide kesra; muzari üstün olanlar:   يَعْلَمُ عَلِمَ

5. Bab: Orta harfi mazide ötre; muzari ötre olanlar:   يَحْسُنُ حَسُنَ

6. Bab: Orta harfi mazide kesra; muzari kesra olanlar:   يَحْسِبُ حَسِبَ

Dört harfi de kök harfi olan bab sadece bir tanedir. Mazi, muzari ve mastarları belli bir vezne göre gelir.

Rubâi mücerred fiillerin kalıbı:

فَعْلَلَ ،  يُفَعْلِلُ ،  فَعْلَلَةٌ ، فِعْلاَلاً  şeklindedir. Bazı Rubâi mücerred fiilleri şu şekildedir:

	Mastar	Muzari	Mazi
VEZİN	فَعْلَلَةٌ ، فِعْلاَلٌ	يُفَعْلِلُ	فَعْلَلَ
Sarstı	زَلْزَلَةٌ ، زِلْزَالٌ	يُزَلْزِلُ	زَلْزَلَ
Yuvarladı	دَحْرَجَةٌ ، دِخْرَاجٌ	يُدَحْرِجُ	دَحْرَجَ
Helak etti	دَمْدَمَةٌ ، دِمْدَامٌ	يُدَمْدِمُ	دَمْدَمَ
Kararmaya başladı	عَسْعَسَةٌ ، عِسْعَاسٌ	يُعَسْعِسُ	عَسْعَسَ
Yıktı	كِبْكَابٌ  كَبْكَبَةٌ ،	يُكَبْكِبُ	كَبْكَبَ

Lefif fiil: İki kök harfi de illetli harf olan fiile denir. Lefif fiil iki çeşittir: 1- Lefif-i makrun 2- Lefif-i mefruk.

Lefif-i makrun: İlletli iki harf yan yana gelirse bu lefif-i makrun olur:  كَوَى  (ütüledi) fiili gibi.

Lefif-i mefruk: İlletli harflerin biri başta biri sonda olup ortaya sahih bir harfin girdiği fiildir. وَفَى  (sözünde durdu) fiili gibi.

Lefif fiillerin mazi, muzari ve emr-i hazır çekimleri nakıs fiil ile aynıdır. Bu sebeple lefif fiilin çekimine dair ayrıca örnek vermiyoruz. Nakıs fiilin çekimini öğrendiğinizde lefif fiilin de çekimini öğrenmiş olursunuz. Nakıs fiilin çekimini bir önceki linkten inceleyebilirsiniz.

Nakıs fiil: Son harfi illetli harf olan fiildir.  دَعَا ، رَمَى ، نَسِىَ  gibi fiiller nakıs fiiller grubuna girmektedir. Genel olarak nakıs fiillerin mazi ve muzari çekiminde 3 tip fiil ile karşılaşırız:

1- Mazide orta harfi üstün, muzaride orta harfi ötre olanlar: دَعَا يَدْعُو  gibi.

2- Mazide orta harfi üstün, muzaride orta harfi esre olanlar: رَمَى يَرْمِى  gibi.

3- Mazide orta harfi esre, muzaride orta harfi üstü olanlar: نَسِىَ يَنْسَى gibi.

İlk önce, mazide orta harfi üstün, muzaride orta harfi ötre olan fiillerin mazi çekimiyle başlayalım: Bunların mazide “elif” olanlarında “elif”in aslı “vav”dır. Yani  دَعَا  fiilinin aslı  دَعَوَ şeklindedir. Buna dikkat ederek çekimini yaparız. دَعَا  fiilini çekerek bunu görelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
دَعَوْوا	دَعَوَا	دَعَا	Gaib
Onlar çağırdılar	O ikisi çağırdı	Çağırdı
دَعَوْنَ	دَعَتَا	دَعَتْ	Gaibe
Onlar çağırdılar	O ikisi çağırdı	Çağırdı
دَعَوْتُمْ	دَعَوْتُمَا	دَعَوْتَ	Muhatab
Siz çağırdınız	Siz ikiniz çağırdınız	Sen çağırdın
دَعَوْتُنَّ	دَعَوْتُمَا	دَعَوْتِ	Muhataba
Siz çağırdınız	Siz ikiniz çağırdınız	Sen çağırdın
دَعَوْنَا	دَعَوْنَا	دَعَوْتُ	Mütekellim
Biz çağırdık	Biz ikimiz çağırdık	Ben çağırdım

Mazide orta harfi üstün, muzaride orta harfi esre olan nakıs fiillerin çekimi:

رَمَى يَرْمِى nakıs fiilini çekerek bu tip fiillerin mazi çekimini öğrenelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
رَمَوْا	رَمَيَا	رَمَى	Gaib
Onlar attılar	O ikisi attı	Attı
رَمَيْنَ	رَمَتَا	رَمَتْ	Gaibe
Onlar attılar	O ikisi attı	Attı
رَمَيْتُمْ	رَمَيْتُمَا	رَمَيْتَ	Muhatab
Siz attınız	Siz ikiniz attınız	Sen attın
رَمَيْتُنَّ	رَمَيْتُمَا	رَمَيْتِ	Muhataba
Siz attınız	Siz ikiniz attınız	Sen attın
رَمَيْنَا	رَمَيْنَا	رَمَيْتُ	Mütekellim
Biz attık	Biz ikimiz attık	Ben attım

Mazide orta harfi esre, muzaride orta harfi üstü olan nakıs fiillerin mazi çekimi:

نَسِىَ يَنْسَى  nakıs fiilini çekerek bu tip fiillerin mazi çekimini öğrenelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
نَسُوا	نَسِيَا	نَسِىَ	Gaib
Onlar unuttular	O ikisi unuttu	Unuttu
نَسِيْنَ	نَسِيَتَا	نَسِيَتْ	Gaibe
Onlar unuttular	O ikisi unuttu	Unuttu
نَسِيْتُمْ	نَسِيْتُمَا	نَسِيْتَ	Muhatab
Siz unuttunuz	Siz ikiniz unuttunuz	Sen unuttun
نَسِيْتُنَّ	نَسِيْتُمَا	نَسِيْتِ	Muhataba
Siz unuttunuz	Siz ikiniz unuttunuz	Sen unuttun
نَسِينَا	نَسِينَا	نَسِيْتُ	Mütekellim
Biz unuttuk	Biz ikimiz unuttuk	Ben unuttum

Nakıs fiillerin muzari çekimi: Üç tip nakıs fiilin muzari çekimini yaparak muzari çekimlerini görelim. İlk önce دَعَا  fiilinin muzari çekimini yapalım:

Cem’i	Müsenna	Müfred
يَدْعُونَ	يَدْعُوَانِ	يَدْعُو	Gaib
Onlar çağırıyorlar	O ikisi çağırıyor	Çağırıyor
يَدْعُونَ	تَدْعُوَانِ	تَدْعُو	Gaibe
Onlar çağırıyorlar	O ikisi çağırıyor	Çağırıyor
تَدْعُونَ	تَدْعُوَانِ	تَدْعُو	Muhatab
Siz çağırıyorsunuz	Siz ikiniz çağırıyorsunuz	Sen çağırıyorsun
تَدْعُونَ	تَدْعُوَانِ	تَدْعِينَ	Muhataba
Siz çağırıyorsunuz	Siz ikiniz çağırıyorsunuz	Sen çağırıyorsun
نَدْعُو	نَدْعُو	أَدْعُو	Mütekellim
Biz çağırıyoruz	Biz ikimiz çağırıyoruz	Ben çağırıyorum

Şimdi de رَمَى fiilinin muzari çekimini yapalım:

Cem’i	Müsenna	Müfred
يَرْمُونَ	يَرْمِيَانِ	يَرْمِى	Gaib
Onlar atıyorlar	O ikisi atıyor	Atıyor
يَرْمِينَ	تَرْمِيَانِ	تَرْمِى	Gaibe
Onlar atıyorlar	O ikisi atıyor	Atıyor
تَرْمُونَ	تَرْمِيَانِ	تَرْمِى	Muhatab
Siz atıyorsunuz	Siz ikiniz atıyorsunuz	Sen atıyorsun
تَرْمِينَ	تَرْمِيَانِ	تَرْمِينَ	Muhataba
Siz atıyorsunuz	Siz ikiniz atıyorsunuz	Sen atıyorsun
نَرْمِى	نَرْمِى	أَرْمِى	Mütekellim
Biz atıyoruz	Biz ikimiz atıyoruz	Ben atıyorum

Şimdi de نَسِىَ fiilinin muzari çekimini yapalım:

Cem’i	Müsenna	Müfred
يَنْسَوْنَ	يَنْسَيَانِ	يَنْسَى	Gaib
Onlar unutuyorlar	O ikisi unutuyor	Unutuyor
يَنْسَيْنَ	تَنْسَيَانِ	تَنْسَى	Gaibe
Onlar unutuyorlar	O ikisi unutuyor	Unutuyor
تَنْسَوْنَ	تَنْسَيَانِ	تَنْسَى	Muhatab
Siz unutuyorsunuz	Siz ikiniz unutuyorsunuz	Sen unutuyorsun
تَنْسَيْنَ	تَنْسَيَانِ	تَنْسَيْنَ	Muhataba
Siz unutuyorsunuz	Siz ikiniz unutuyorsunuz	Sen unutuyorsun
نَنْسَى	نَنْسَى	أَنْسَى	Mütekellim
Biz unutuyoruz	Biz ikimiz unutuyoruz	Ben unutuyorum

Nakıs fiilin emri hazır çekimi: Nakıs fiilin emri hazır çekiminde, cezim alameti olarak sonlarındaki illetli harf düşer. Üç nakıs fiilin emri hazır çekimini yaparak, emr-i hazır çekimlerini de görelim:

İlk önce  دَعَا  fiilinin emri hazırını çekelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
اُدْعُوا	اُدْعُوَا	اُدْعُ	Muhatab
Sizler çağırın	Siz ikiniz çağırın	Çağır
اُدْعُونَ	اُدْعُوَا	اُدْعِي	Muhataba
Sizler çağırın	Siz ikiniz çağırın	Çağır

Şimdi de  رَمَى  fiilinin emri hazırını çekelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
اِرْمُو	اِرْمِيَا	اِرْمِ	Muhatab
Sizler atın	Siz ikiniz atın	At
اِرْمِينَ	اِرْمِيَا	اِرْمِى	Muhataba
Sizler atın	Siz ikiniz atın	At

Şimdi de  نَسِىَ   fiilinin emri hazırını çekelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
اِنْسَوْا	اِنْسَيَا	اِنْسَ	Muhatab
Sizler çağırın	Siz ikiniz çağırın	Çağır
اِنْسَيْنَ	اِنْسَيَا	اِنْسَىْ	Muhataba
Sizler çağırın	Siz ikiniz çağırın	Çağır

Ecvef fiil: Orta harfi illetli olan fiildir. Mesela: قَالَ (dedi),  نَامَ (uyudu), بَاعَ (sattı), قَامَ  (kalktı),طَالَ  (uzadı), عَادَ  (geri döndü),كَادَ  (tuzak kurdu), صَاحَ  (bağırdı),عَابَ  (kusurlu oldu) fiilleri ecvef fiillerdendir. Bu fiillerin orta harfi illetli harftir.

Ecvef fiilin mazi çekimi şu şekildedir: Eğer ecvef fiilin muzarisi  قَالَ  يَقُولُ  şeklinde geliyorsa, yani muzarisinin orta harfi “vav” ise, mazi çekiminde, cem’i gaibeden itibaren ilk harfi ötrelenir ve orta harf düşer. Devamı da buna göre çekilir. قَالَ  fiilinin mazi çekimini yaparak bu kaideyi görelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
قَالُوا	قَالاَ	قَالَ	Gaib
Onlar dediler	O ikisi dedi	Dedi
قُلْنَ	قَالَتَا	قَالَتْ	Gaibe
Onlar dediler	O ikisi dedi	Dedi
قُلْتُمْ	قُلْتُمَا	قُلْتَ	Muhatab
Siz dediniz	Siz ikiniz dediniz	Sen dedin
قُلْتُنَّ	قُلْتُمَا	قُلْتِ	Muhataba
Siz dediniz	Siz ikiniz dediniz	Sen dedin
قُلْنَا	قُلْنَا	قُلْتُ	Mütekellim
Biz dedik	Biz ikimiz dedik	Ben dedim

Eğer ecvef fiilin muzarisinin orta harfi elif veya ye ise, bu çeşit fiillerin mazi çekiminde, cem’i gaibeden itibaren ilk harf esrelenir ve orta harf düşer. Devamı da buna göre çekilir. Mesela, نَامَ  fiilinin muzarisi يَنَامُ  şeklindedir. Muzarisinin orta harfinin harekesi üstündür. Bu tip fiiller şu şekilde çekilir:

Cem’i	Müsenna	Müfred
نَامُوا	نَاماَ	نَامَ	Gaib
Onlar uyudular	O ikisi uyudu	Uyudu
نِمْنَ	نَامَتَا	نَامَتْ	Gaibe
Onlar uyudular	O ikisi uyudu	Uyudu
نِمْتُمْ	نِمْتُمَا	نِمْتَ	Muhatab
Siz uyudunuz	Siz ikiniz uyudunuz	Sen uyudun
نِمْتُنَّ	نِمْتُمَا	نِمْتِ	Muhataba
Siz uyudunuz	Siz ikiniz uyudunuz	Sen uyudun
نِمْنَا	نِمْنَا	نِمْتُ	Mütekellim
Biz uyuduk	Biz ikimiz uyuduk	Ben uyudum

Ecvef fiilin muzari çekimi: Ecvef fiilin muzarisi çekilirken cem’i müenneslerinde iki sakin harf yan yana geldiği için, sakin olan ve illetli olan ilk harf atılır. Çünkü Arapçada iki sakin harf yan yana gelmez. Mesela  قَالَ  fiilinin muzarisini çekelim. قَالَ  fiilinin muzarisi şu şekilde çekilir:

Cem’i	Müsenna	Müfred
يَقُولُونَ	يَقُولاَنِ	يَقُولُ	Gaib
Onlar diyorlar	O ikisi diyor	Diyor
يَقُلْنَ	تَقُولاَنِ	تََقُولُ	Gaibe
Onlar diyorlar	O ikisi diyor	Diyor
تَقُولُونَ	تَقُولاَنِ	تَقُولُ	Muhatab
Siz diyorsunuz	Siz ikiniz diyorsunuz	Sen diyorsun
تَقُلْنَ	تَقُولاَنِ	تَقُولِينَ	Muhataba
Siz diyorsunuz	Siz ikiniz diyorsunuz	Sen diyorsun
نَقُولُ	نَقُولُ	أَقُولُ	Mütekellim
Biz diyoruz	Biz ikimiz diyoruz	Ben diyorum

Ecvef fiilin emri hazır çekimi: Ecvef fiilin emri hazırının çekimi şu şekildedir: Her zaman olduğu gibi, muzari fiil çekim tablosunun muhatab ve muhataba sigasından emri hazır yapılır. İki sakin harfin yan yana geldiği yerlerde, illetli harf olan ilk sakin harf atılır.

Mesela, قَالَ  fiilinin emri hazırını yapalım: قَالَ  fiilinin muzari çekim tablosundaki muhatab ve muhataba sigaları  تَقُولُ  ve  تَقُولِينَ şeklindedir. Bunlardan emri hazırlar şu şekilde elde edilir:  قَالَ fiilinin muhatabı تَقُولُ şeklindedir. Emr-i hazırın yapılışı konusundan hatırlayacağınız üzere: İlk önce baştaki muzaraat harfi atılır: قُولُ olur. Sonra Müfred muhatab cezimlenir قُولْ olur. Daha sonra iki sakin harf, yani harekesiz vav ve cezimli lam yan yana geldiğinden, illetli harf olan ilk sakin harf atılır ve emir قُلْ şeklinde olur.

قُلْ

قُولْ

قُولُ

تَقُولُ

قَالَ

Muhatabası da şu şekilde yapılır: قَالَ fiilinin muhatabası تَقُولِينَ şeklindedir. Emr-i hazırın yapılışı konusundan hatırlayacağınız üzere: Baştaki muzaraat harfi atılır,  قُولِينَ  olur. Sondaki nun düşürülür, قُولِي olur. İki sakin harf, yan yana gelmediği için bu şekilde kalır.

قُولِي

قُولِينَ

تَقُولِينَ

قَالَ

Şimdi tabloda  قَالَ fiilinin emri hazır çekimini görelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
قُولُوا	قُولاَ	قُلْ	Muhatab
Sizler deyin	Siz ikiniz deyin	De
قُلْنَ	قُولاَ	قُولِى	Muhataba
Sizler deyin	Siz ikiniz deyin	De

Mutel fiiller: Kök harflerinden biri veya ikisi illetli harf olan fiil demektir. Mutel fiiller 4 grupta incelenir. Bunlar: 1- Misel fiil 2- Ecvef fiil 3- Nakıs fiil 4- Lefif fiildir. Şimdi, sırasıyla bu fiil gruplarını inceleyelim:

Misel fiil: Kök harflerinden ilki illetli harf olan fiil demektir. İllet harfleri “elif, vav, ye” dir. İllet harfleri med harfleriyle aynı görünse de aralarında şöyle bir fark vardır: Med harflerinin harekesiz olması gerekirken, illet harflerinin harekesiz olması şart değildir. Elif hariç, harekeli de harekesiz de gelebilir.

Misel fiil iki çeşittir: İlk harfi “vav” olana “misal-i vâvi” denir. İlk harfi “ye” olana ise “misal-i yâi” denir.

Şu noktaya da dikkat çekelim: Elif ile hemze birbirinden farklıdır. Elif, harekesizdir. Elif harekeli olduğunda hemze ismini alır. Dolayısıyla bir fiilin elif ile başlaması mümkün değildir. Bundan dolayı Misel fiil ya “vav” ile başlayacak ya da “ye” ile başlayacaktır. Vav ile başlarsa “misal-i vâvi”; “ye” ile başlarsa da “misal-i yâi” denir.

Misal-i vâvi olanlar genellikle muzariye geçildiğinde ve emr-i hazırlarında “vav” harfi düşer. Mesela: وَصَلَ fiilinin muzarisi  يَصِلُ  şeklindedir. Emr-i hazırı da  صِلْ şeklindedir.

وَجَدَ fiilinin muzarisi  يَجِدُ şeklindedir. Emr-i hazırı da جِدْ şeklindedir.

وَهَبَ fiilinin muzarisi  يَهَبُ şeklindedir. “vav” düşmüştür. Emr-i hazırı da هَبْ  şeklindedir. “vav” yine düşmüştür. Aşağıdaki örnekleri inceleyebilirsiniz:

جِبْ	يَجِبُ	وَجَبَ
قَعْ	يَقَعُ	وَقَعَ
وَدُّ ، وَدَّ ، وَدِّ	يَوَدُّ	وَدَّ
اِيْئَسْ	يَيْئَسُ	يَئِسَ
اِيْسَرْ	يَيْسَرُ	يَسِرَ

Mudaaf fiil: Kök harflerinden ikinci ve üçüncü harfi aynı cinsten olan fiil demektir. Mesela, مَدَّ  (uzattı), فَرَّ  (kaçtı),  سَرَّ (sevindirdi) gibi fiiller mudaaf fiillerdendir.

Mudaaf fiilin mazi sigası çekilirken salim fiilden farklı olarak cem’i gaibeden itibaren şedde açılarak çekim yapılır. Örnekler üzerinde bunu görelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
مَدُّوا	مَدَّا	مَدَّ	Gaib
Onlar uzattılar	O ikisi uzattı	O uzattı
مَدَدْنَ	مَدَّتَا	مَدَّتْ	Gaibe
Onlar uzattılar.	O ikisi uzattı	O uzattı
مَدَدْتُمْ	مَدَدْتُمَا	مَدَدْتَ	Muhatab
Siz uzattınız	Siz ikiniz uzattınız	Sen uzattın
مَدَدْتُنَّ	مَدَدْتُمَا	مَدَدْتِ	Muhataba
Siz uzattınız	Siz ikiniz uzattınız	Sen uzattın
مَدَدْنَا	مَدَدْنَا	مَدَدْتُ	Mütekellim
Biz uzattık	Biz ikimiz uzattık	Ben uzattım

Cem’i	Müsenna	Müfred
فَرُّوا	فَرَّا	فَرَّ	Gaib
Onlar kaçtılar	O ikisi kaçtı	O kaçtı
فَرَرْنَ	فَرَّتَا	فَرَّتْ	Gaibe
Onlar kaçtılar	O ikisi kaçtı	O kaçtı
فَرَرْتُمْ	فَرَرْتُمَا	فَرَرْتَ	Muhatab
Siz kaçtınız	Siz ikiniz kaçtınız	Sen kaçtın
فَرَرْتُنَّ	فَرَرْتُمَا	فَرَرْتِ	Muhataba
Siz kaçtınız	Siz ikiniz kaçtınız	Sen kaçtın
فَرَرْنَا	فَرَرْنَا	فَرَرْتُ	Mütekellim
Biz kaçtık	Biz ikimiz kaçtık	Ben kaçtım

Mudaaf fiilin muzari çekiminde, cem’i gaibede ve cem’i muhatabada şedde açılır. Örnekler üzerinde bunu görelim. İlk önce  يَمُدُّ fiilin çekimini yapalım:

Cem’i	Müsenna	Müfred
يَمُدُّونَ	يَمُدَّانِ	يَمُدُّ	Gaib
Onlar uzatıyorlar	O ikisi uzatıyor	O uzatıyor
يَمْدُدْنَ	تَمُدَّانِ	تَمُدُّ	Gaibe
Onlar uzatıyorlar	O ikisi uzatıyor	O uzatıyor
تَمُدُّونَ	تَمُدَّانِ	تَمُدُّ	Muhatab
Siz uzatıyorsunuz	Siz ikiniz uzatıyorsunuz	Sen uzatıyorsun
تَمْدَدْنَ	تَمُدَّانِ	تَمُدِّينَ	Muhataba
Siz uzatıyorsunuz	Siz ikiniz uzatıyorsunuz	Sen uzatıyorsun
نَمُدُّ	نَمُدُّ	أَمُدُّ	Mütekellim
Biz uzatıyoruz	Biz ikimiz uzatıyoruz	Ben uzatıyorum

Cem’i	Müsenna	Müfred
يَفِرُّونَ	يَفِرَّانِ	يَفِرُّ	Gaib
Onlar kaçıyorlar	O ikisi kaçıyor	O kaçıyor
يَفْرِرْنَ	تَفِرَّانِ	تَفِرُّ	Gaibe
Onlar kaçıyorlar	O ikisi kaçıyor	O kaçıyor
تَفِرُّونَ	تَفِرَّانِ	تَفِرُّ	Muhatab
Siz kaçıyorsunuz	İkiniz kaçıyorsunuz	Sen kaçıyorsun
تَفْرِرْنَ	تَفِرَّانِ	تَفِرِّينَ	Muhataba
Siz kaçıyorsunuz	İkiniz kaçıyorsunuz	Sen kaçıyorsun
نَفِرُّ	نَفِرُّ	أَفِرُّ	Mütekellim
Biz kaçıyoruz	Biz ikimiz kaçıyoruz	Ben kaçıyorum

Mudaaf fiilin emri hazırının çekiminde başa hemze getirilmesi gerekmez. Sonu cezimlenmez ve sonuna 3 harekeden biri konulabilir.

Örnek:  مَدَّ fiilinin emri hazırını çekelim: Fiilin emri hazır, muzari muhatab ve muhataba çekiminden yapılıyordu.  مَدَّ  fiilinin muzari muhatabı تَمُدُّ  dur. Emri hazırı yaparken baştaki “te” yi atarız, kelimemiz  مُدُّ  olur. İlk harf okunduğu için başına hemze getirilmez. Son hareke 3 şekilde de gelebilir demiştik. Yani   مُدِّ ، مُدَّ ، مُدُّ  şekillerinde gelebilir. Şimdi bir tanesini çekelim:

Cem’i	Müsenna	Müfred
مُدُّو	مُدَّا	مُدَّ	Muhatab
Sizler uzatın	Siz ikiniz uzatın	Uzat
أُمْدُدْنَ	مُدَّا	مُدِّى	Muhataba
Sizler uzatın	Siz ikiniz uzatın	Uzat