MÜBTEDÂ – HABER

İsim cümlesinin, isimle başlayan ve isimden sonra bazen fiille devam eden cümlelere dendiğini daha önce görmüştük. İsim cümlesinin içinde bazen fiil yer almayabilir. Yani bu cümle sadece iki veya daha fazla isimden de oluşabilir.

Nasıl fiil cümlesinin öğelerine fiil + fâil + mef’ûl deniyorsa isim cümlesinin öğelerine de mübtedâ + haber denir.

Mübtedâ genellikle cümlenin başında bulunur. Özel isim ya da zamir, işaret sıfatı v.b. gibi mebnî (harekesi değişmeyen) kelime değilse başına اَلْ  takısı alır. Son harfinin harekesi de elif ve yâ (ا ى) gibi illetli harf değilse ötre olur.

جَيِّدٌ.	اَلْقَلَمُ	Kalem iyidir.		جَمِيلٌ.	اَلْوَلَدُ	Çocuk güzeldir.
Haber	Mübtedâ			Haber	Mübtedâ

Haber kendisiyle hüküm verilen cümle parçasıdır. Tercüme olarak “..dir, ..dır, ..tür, ..tur” takısı verilir. “..güzeldir, küçüktür” gibi. Bundan dolayı “Küllü dırdırın; haber” tabiri; cümlede her …dir veya …dırla biten kelimenin haber olduğuna işaret eder.

Örnek cümlede görüldüğü gibi mübtedâ marife, haber nekre olur. Mübtedâ ile haber arasında müzekkerlik-müenneslik, teklik-ikilik-çokluk bakımından uyum vardır. Yani mübtedâ müzekkerse haber de müzekker olur. Mübtedâ müennes ise haber de son harfin harekesini üstün yapıp yanına kapalı tâ (tâ-i merbuta ة) getirilmek suretiyle müennes yapılır. Mübtedâ tesniye ya da cemi ise haber de kaide gereği tesniye veya cemi yapılır. Örnekler:

       Özel isimler, zaten belirli oldukları için başlarına harf-i tarif almazlar. Allah kelimesi de özel isim olduğu için başına  ayrıca ( اَلْ)     takısı almaz.

Zamirler ismin yerini tutan kelimelerdir. Mübtedâ oldukları takdirde özel isme işaret ettikleri için başlarına اَلْ takısı  almazlar. Mebnî olmaları dolayısıyla da son harflerinin harekesi değişmez. Mahallen merfû (ötre) olur.

شَاعِرٌ.	أَنَا	Ben şairim.
Haber	Mübtedâ

Aynı şekilde sonuna tenvin almayan (gayr-i munsarif) özel isimler, haber diye sonu ötre tenvin yapılmaz.

*Mübtedâ bu cümlelerde görüldüğü üzere munfasıl (ayrı) zamir halinde geldiği gibi, isimle birleşmiş muttasıl zamirli bir kelimeyle de gelebilir. Görüldüğü gibi mübtedâ marife olarak gelmektedir. Başında harf-i tarif olmadığı halde zamirler ve işaret isimleri belli bir varlığa delalet ettikleri için marifedirler. Sonuna zamir birleşmiş isimler de zaten marife olduklarından başlarına harf-i tarif (اََل) almazlar:

Sonuna muttasıl zamir alan isimler aynı şekilde haber diye ötre tenvin değil, sadece ötre hareke alırlar:

Not:

اَلْوَلَدُ رَكِبَ الْحِصاَنَ.    Çocuk ata bindi.

                                            Haber       Mübtedâ

Bu cümlede de görüldüğü gibi; fâil isim olarak başa geldiğinden cümle; isim cümlesidir. İsim cümlesi olduğu için artık öğelerini fâil-fiil-mef’ûl şeklinde değil, mübtedâ-haber şeklinde söyleriz. Cümlenin öznesi mübtedâdır ve haberi de bir fiil cümlesidir.

FAkıldan çıkarılmaması gereken husus; isim cümlesinin öğeleriyle fiil cümlesinin öğelerini birbirine karıştırmamaktır. Meseleyi özetleyecek olursak cümleler şu kelime parçalarından oluşur:

İsim Cümlesi:

Mübtedâ+ Haber       اَلْوَلَدُ رَكِبَ الْحِصاَنَ.          →  Çocuk ata bindi.

                                       Haber         Mübtedâ

Fiil Cümlesi:

Fiil+ Fâil+ Mef’ûl         الْوَلَدُ  الْحِصاَنَ. رَكِبَ        →  Çocuk ata bindi.

                                     Meful      Fâil    Fiil

Gramerde her cansız çoğul tek bir müennes hükmündedir.  Yani cansız varlıklar ya da hayvanlarda, kelimenin müfredi müzekker olsa bile çoğul yapıldığında tek bir müennese uygulanan kaide uygulanır. Örnekler:

 

Haberin Cümle Oluşu

Haber bazen tek bir kelimeden (müfred  isim) oluştuğu gibi, bazen cümleden, bazen de harf-i cerli ya da zarflı cümle parçasından (şibh-i cümle) oluşabilir.

a) Müfred Haber: Şimdiye kadar gördüğümüz cümlelerde olduğu gibi haber; sonu illetli olmayan müfred (tekil) bir isimden oluştuğu takdirde son harfi ötre tenvinlidir:

b) Cümle olan Haber: Aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi mübtedâdan sonra gelen kısım başlı başına bir cümledir[3].

c) Şibh-i Cümle olan Haber: Şibh-i cümle; cümle benzeri demektir. Harf-i cerle (yanındaki kelime olan) mecrûrundan, zarfla yanındaki kelimeden oluşan cümle parçasına tam bir cümle olmadıkları için şibh-i cümle (cümle benzeri) denir.

1) (Şibh-i cümle) Zarf olan haber:

2) (Şibh-i cümle) Câr-mecrûr olan haber:

Örneklerde görüldüğü gibi haberi şibh-i cümle olan cümlelerde mübtedâ ile haber arasında müzekkerlik müenneslik vs. uyum aranmaz.

 * (هَذاَ –  هَذِهِ) işaret isimleri marife kelimenin yanında mübtedâyı işaret etmektedir ve cümleye herhangi bir etkisi yoktur. Ancak nekre kelimenin önünde gelirse tıpkı zamirde olduğu gibi kendileri mübtedâ, nekre isim ise haber olur:

*Arapça’da haber edatı yoktur. Tercümede biz onu gerektiği şekilde ilave ederiz.

Not: Başta gelen soru edatları genellikle haberdir:

Bu cümlelerde (كَيْفَ)( مَنْ) ve (مَتَى) haber olup soru edatı olduğundan başa geçmesi zorunludur[4]. Sonra gelen kelimeler de mübtedâdır.

Genel Cümle Örnekleri:

 

KONULARLA İLGİLİ AYETLER

الْأُولَى. مِنَ لَكَ خَيْرٌ لَلْآخِرَةُ 1- وَ   Mecrûr (isim) Harfu cer Câr- mecrûr Haber Mübtedâ Harfu Atıf         (لَ) Lâmü’l-ibtidâ[5]                       (93/DUHÂ, 4) Gerçekten ahiret senin için birinciden (dünyadan) hayırlıdır.

اَلْآخِرَةُ

ahiret

خَيْرٌ

hayırlı, iyi, daha iyi

لَ..

gerçekten (Te’kîd lâmı)

الْأُولَى

ilk, birinci[6].

2- فَأُمُّهُ هاَوِيَةٌ.

(101/KARİA, 9) Onun anası (barınağı, sığınağı) hâviyedir (içi ateşle dolu uçurumdur).

اَلْهاَوِيَةُ

içi ateşle dolu uçurum, çok derin çukur

اَلْأُمُّ

anne

3- اَلشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْباَنٍ.

(55/RAHMÂN, 5) Güneş ve ay bir hesabladır (hesaba göredir).

اَلشَّمْسُ

güneş

الْقَمَرُ

ay

حُسْباَنٌ

saymak /azab, bela /hesap, güneş ve ayın belli bir hesaba göre hareket etmesi

4-… واللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ.

(9/TEVBE, 27) Allah gafûrdur (bağışlayandır),  rahimdir (merhametli ve esirgeyendir).

غَفُورٌ

çok bağışlayan (1. Haber)

رَحِيمٌ

çok merhametli, çok esirgeyen (2. Haber)

النَّهاَرِ[7]. وَ بِاللَّيْلِ مَناَمُكُمْ آياتِهِ مِنْ 5- وَ   Ma’tûf Harfu Atıf câr-mecrûr Mübtedâ muahhar mecrûr câr Harfu Atıf       Ma’tûfun aleyh   Haber mukaddem                             (30/RUM, 23) Gecede ve gündüzde uyumanız  O’nun (varlığının) delillerindendir (ayetlerindendir)[8].

مَناَمٌ

uyku, uyumak [burada; (وَمِنْ آياتِهِ) manayı vurgulamak için öne geçmiş haber (haber mukaddem),  (مَناَمُكُمْ) de sonraya kalan mübtedâdır (mübtedâ muahhar)]. Ayrıca atıf harfi olan (وَ) dan sonra gelen isim ma’tûftur. Kendinden önceki  harf-i cerin hükmü atıf vâvıyla (النَّهاَرِ) kelimesini de esre yapmıştır.

6- وَالْعَصْرِ .  إِنَّ الْإِنْساَنَ لَفِي خُسْرٍ.

(103/ASR, 1-2) Zamana (ya da ikindi vaktine) yemin olsun ki, hakikaten insan ziyandadır .

وَ

…a yemin olsun ki, (وَ Kelimenin sonunu esre yaptığı takdirde yemin ifade eder. Yapmadığı takdirde “ve” anlamındadır. Yani yemin vavını diğerlerinden ayıran son harfini esre yapmasıdır. Kasem (yemin) harfi olan vavdan sonra gelen isim daima mecrûrdur.)

إِنَّ

gerçekten, hakikaten. İsmin önüne gelir ve sonunu üstün yapar. Sonuna mebni muttasıl zamirler birleşebilir: إِنَّهُ (gerçekten o),   إِنَّهُماَ (gerçekten o ikisi), إِنَّهُمْ (gerçekten onlar)…

لَ

te’kîd lâmı, manayı pekiştirmeye yarar, harekeye tesiri yoktur

اَلْخُسْرُ

zarar, ziyan

7- قاَلُوا طاَئِرُكُمْ مَعَكُمْ …

(36/YÂSÎN, 19) (Elçiler şöyle) dediler: Sizin uğursuzluğunuz sizinle beraberdir.

طاَئِرٌ

uğursuzluk

قاَلَ (قاَلَ – قاَلاَ – قاَلُوا \ قاَلَتْ – قاَلَتاَ ..)

dedi, söyledi

(قاَلَ) den sonra iki nokta üst üste (:) varmış gibi kabul edilir ve ondan sonra gelen ibareye ma’kûlü’l-kavl denip yeni bir cümle olarak işlem görür. Örneğin burada (طاَئِرُكُمْ) mef’ûl ya da fâil değil mübtedâdır, (مَعَكُمْ) de haberdir.

8- وَماَ أَنْزَلْناَ عَلَى قَوْمِهِ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ جُنْدٍ مِنَ السَّماَءِ …

(36/YÂSÎN, 28) Biz ondan sonra onun kavminin üzerine gökten bir ordu indirmedik.

أَنْزَلَ

indirdi

مِنْ بَعْدِهِ

ondan sonra

جُنْدٌ

ordu

قَوْمٌ

kavim, topluluk, millet

9- إِناَّ جَعَلْناَ فِي أَعْناَقِهِمْ أَغْلاَلاً فَهِيَ إِلَى الْأَذْقاَنِ.

(36/YÂSÎN, 8) Biz onların boyunlarında bağlar yaptık ve o (halka)lar çeneleri(n)e (kadar dayanmaktadır).

إِناَّ

gerçekten biz

جَعَلَ

kıldı, yaptı, yarattı

اَلْأَعْناَقُ

boyunlar

اَلْأَذْقاَنُ

çeneler

اَلْأَغْلاَلُ

halkalar, bağlar

10- خَلَقَ الْإِنْساَنَ مِنْ صَلْصاَلٍ كَالْفَخاَّرِ وَ خَلَقَ الْجاَنَّ مِنْ ماَرِجٍ مِنْ ناَرٍ.

(55/RAHMÂN, 14, 15) İnsanı (başlangıçta) pişmiş çamur gibi bir kuru çamurdan yarattı ve cinleri ateşten dumansız bir alevden yarattı.

صَلْصاَلٌ

(kuruluğundan dolayı kendisine vurulduğunda ses çıkaran) kuru çamur

كَ

gibi (harf-i cer)

الْماَرِجُ

parlak alev, dumansız alev

اَلْفَخاَّرُ

pişmiş çamur; tuğla ve kiremit cinsinden bir madde

اَلْجاَنُّ

cinler

11- خَلَقْتَنِي مِنْ ناَرٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ.

(7/A’RÂF, 12) (Şeytan Allah’a şöyle dedi:) Beni ateşten yarattın onu çamurdan yarattın…

اَلطِّينُ

çamur

خَلَقَ

yarattı

12- … عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماَءَ كُلَّهاَ ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْملاَئِكَةِ …

(2/BAKARA, 31) (Allah) Adem’e bütün isimleri öğretti sonra onları meleklere gösterdi..

عَلَّمَ

öğretti

الْأَسْماَءُ

isimler

كُلَّهاَ

bütün, her (mübteda vs. olmayıp burada olduğu gibi te’kit yani pekiştirme görevi yaptığı zaman kendinden önceki ismin harekesine tâbi olur. Sonundaki zamir kendinden önceki isme aittir.)

ثُمَّ

sonra

الْملاَئِكَةُ

melekler

عَرَضَ

gösterdi, arzetti

13-… ياَ آدَمُ إِنَّ هَذاَ عَدُوٌّ لَكَ وَلِزَوْجِكَ …

(20/TÂHÂ, 117) (Allah Adem’e şöyle dedi:) Ey Adem! Muhakkak ki bu (şeytan) senin ve eşinin düşmanıdır.

عَدُوٌّ

düşman

هَذاَ

bu

اَلزَّوْجُ

eş, zevc

14- وَ قاَسَمَهُماَ إِنِّي لَكُماَ لَمِنَ الناَّصِحِينَ.

(7/A’RÂF, 21) Ve (şeytan) o ikisine “Gerçekten ben ikiniz için nasihat edenlerdenim” diye yemin etti.

قاَسَمَ

(Mâzî fiil) yemin etti

اَلناَّصِحُ

nasihat eden, öğüt veren

اَلناَّصِحِينَ

nasihat edenler, öğüt verenler

إِنِّي

gerçekten ben (إِنَّ) ye mütekellim yâ’sı birleşince (إِنِّي) olur.

15- قاَلاَ رَبَّناَ ظَلَمْناَ أَنْفُسَناَ.

(7/A’RÂF, 23) (Adem ile eşi) dediler ki: “Ey Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik”.

ظَلَمَ

zulmetti, haksızlık etti

اَلنَّفْسُ ج اَلْأَنْفُسُ

zat, şahıs, kendi. (ج) işareti  kelimenin cemisine (çoğuluna) işaret eder.

16- قاَلَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ رِجْسٌ وَ غَضَبٌ.

(7/A’RÂF, 71) (Hûd) dedi ki: “Üzerinize Rabbinizden bir azab ve öfke vaki oldu”.

وَقَعَ

vâki oldu, ortaya çıktı, ait oldu /düştü

رِجْسٌ

azab, ceza, (hissi olsun , manevi olsun, umûmî manada) pislik

غَضَبٌ

kızmak, hiddet göstermek, öfkelenmek (Allah hakkında: rıza göstermemek, cezalandırmak istemek)

17- قَدْ جاَءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ…

(7/A’RÂF, 73) Size Rabbinizden açık bir delil gelmiştir.

بَيِّنَةٌ

açık, apaçık delil

جاَءَ

geldi

18- وَماَ وَجَدْناَ لِأَكْثَرِهِمْ مِنْ عَهْدٍ…

(7/A’RÂF, 102) Onların çoğunda sözünde durmadan (birşey) bulmadık.

وَجَدَ

buldu, rastladı, karşılaştı

أَكْثَرُ

ekseriyet, çoğunluk

عَهْدٌ

ahd, anlaşma, sözünde durmak

19- وَ لَقَدْ ذَرَأْناَ لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْاِنْسِ.

(7/A’RÂF, 179) And olsun ki, cinlerden ve insanlardan bir çoğunu cehennem için yarattık.

ذَرَأَ

yarattı, yoktan var edip etrafa dağıtarak çoğalttı.

لِجَهَنَّمَ

Cehennem için. (جَهَنَّمَ) kelimesi gayr-i munsariftir (yani esre ve tenvin almayan, sonuna esre yerine fetha alan kelimelerden biridir).

 

 

Gün Ay ve Mevsim adları:

1-Gün Adları:

            (يَوْم) kelimesi genelde kullanılmaz:

2-Ay Adları:

a-Milâdî yılın aylarının adları: İki türlü ifade edilebilir:

b- Hicrî Yılın Aylarının Adları:

Not: Ay adları genellikle شَهْر (ay) kelimesiyle tamlama halinde kullanılır:

Mevsimlerin Adları:

 

 

 

 

 ZARFLAR

Zarflar; fiilin meydana geldiği zamanı ve mekanı belirten, “Ne zaman” ve “nerede” sorularının cevabı olan kelimelerdir. Kendinden sonra gelen ismi, cer harfleri gibi mecrûr (esreli) yapar.

Zarflar; zaman zarfı ve mekan zarfı olmak üzere iki kısımdır:

a) Bazı Önemli Mekan Zarfları:

أمَامَ	önünde	أمَامَ الْبَابِ					kapının önünde
خَلْفَ	arkasında	خَلْفَ الْبَابِ					kapının arkasında
تَحْتَ	altında	تَحْتَ الْبَابِ					kapının altında
بَيْنَ	arasında	بَيْنَ الْبَابِ وَالنَّافِذَةِ					kapı ve pencerenin arasında
عِنْدَ	yanında	عِنْدَ الْبَابِ					kapının yanında
فَوْقَ	üstünde, üzerinde					فَوْقَ الرَّفِّ	rafın üzerinde
وَسَطَ	ortasına, ortasında				وَسَطَ الشاَّرِعِ		caddenin ortasına
حَوْلَ	etrafında, çevresinde			حَوْلَ الْكَعْبَةِ			Kabe’nin etrafında
مَعَ	birlikte, beraber		مَعَ الناَّسِ				insanlarla beraber
داَخِلَ	içinde	داَخِلَ الْمَديِنَةِ					şehrin içinde
خاَرِجَ	dışında	خاَرِجَ الْمَديِنَةِ					şehrin dışında

*Harf-i cerden sonra gelmedikleri takdirde yukarıda verilen bu zarfların son harflerinin harekesi [merfû (ötre) durumda da olsa] daima üstün olur.

Cümle Örnekleri:

 

b) Bazı Önemli Zaman Zarfları:

قَبْلَ	önce	فَجْرٌ	fecr	اَلْآنَ	şimdi
بَعْدَ	sonra	يَوْمٌ	gün	لَيْلَةٌ	bir gece
لَيْلٌ	gece	صَباَحٌ	sabah	أَمْسِ	dün
ساَعَةٌ	saat	طَواَلَ	boyunca	ظُهْرٌ	öğle
أُسْبُوعٌ	hafta	أَثْناَءَ	esnasında	عَصْرٌ	ikindi
شَهْرٌ	ay	نَهاَرٌ	gündüz	مَساَءٌ	akşam
عاَمٌ – سَنَةٌ	yıl	دَقِيقَةٌ	dakika

Cümle Örnekleri:

 MUNFASIL (AYRI) ZAMİRLER

  MUNFASIL (AYRI) ZAMİRLER

Herhangi bir kelimeye bitişmeksizin ayrı yazılan zamirlerdir. İki ayrı munfasıl zamir türü vardır. Birisi fâil olarak diğeri de meful olarak kullanılır:

a) Fâil yerine geçen munfasıl zamirler:

Aşağıdaki munfasıl zamirler cümlede ismin yerini tutup fâil yerine geçerler:

 

 

 Cümle Örnekleri:

* Görüldüğü gibi bu fâil zamirler fiille birlikte kullanıldıklarında fiilin önüne geçerler. Normal kullanımın dışında fiilden sonra geldikleri takdirde fâiline vurgu kazandırırlar:

* Zamirlerin pekiştirilmesi tekrar edilmek suretiyle olur.

Aynı şekilde muttasıl zamir birleşmiş bir isimden sonra o muttasıl zamirin mukabili olan munfasıl zamir getirilirse manayı pekiştirmiş olur:

Görüldüğü gibi, (حَقيِبَتِي) kelimesindeki mütekellim ya’sına uygun munfasıl zamir (أَناَ), (كِتاَبُكَ) kelimesinin sonundaki muttasıl zamirin mukabil munfasıl zamiri de (أَنْتَ) dir.

Not:  هُمْ  ve أَنْتُمْ  munfasıl zamirlerinden sonra hemze-i vasıl (elif-lâmlı kelime) gelirse sonlarındaki cezimli mimler zamme ile harekelenir:

b) Mef’ûl yerine geçen munfasıl zamirler:

Aşağıdaki munfasıl (ayrı) zamirler cümlede mef’ûl yerine geçerler.

 

 

Cümle Örnekleri:

*Mef’ûl munfasıl zamirler başa geldikleri takdirde vurguyu kuvvetlendirmek amacıyla “yalnız, ancak  sana, ancak ona..” manası verirler:

Muttasıl Zamirler

 

 

MUTTASIL (BİRLEŞİK) ZAMİRLER

Kelimeye bitişik zamire muttasıl zamir denir. Muttasıl zamir fiile birleştiği gibi isimlerin ve (harf-i cer gibi) harflerin de sonuna birleşir.

Fiillerin sonuna birleşen şahıs zamirleri o cümlenin fâili olur. Şimdiye kadar gördüğümüz mâzî fiillere birleşen zamirler hep fâil muttasıl şahıs zamirleridir. Örneğin;

كَتَبْناَ (Biz yazdık) ve كَتَبْتُ (Ben yazdım) fiilindeki تُ  ve ناَ zamirleri fâildir. Halbuki fâilin harekesi merfû (zamme) hükmündedir. Ancak zamirler mebnî olduklarından mahallen merfûdurlar (son harflerinin harekesi mahalleri itibariyle ötre konumundadır).

كَتَبْناَ   الدَّرْسَ	Dersi yazdık.
Mef’ûl  Fiil+Fâil

Fiillere birleşen fâil muttasıl zamirler hatırlanacağı gibi toplu olarak şöyledir:

	Cem	Tesniye	Müfred
Müzekker	وُا	اَ			Gâib
	(Onlar)	(O ikisi)		(O)
Müennes	ْنَ	تاَ			Gâibe

 

Müzekker	تُمْ	تُماَ	تَ	Muhâtab
	(Sizler)	(Siz ikiniz)	(Sen)
Müennes	تُنَّ	تُماَ	تِ	Muhâtaba

 

Müz + Müe	ناَ	ناَ	تُ	Mütekellim
	(Bizler)	(İkimiz)	(Ben)

Fiillere birleşen bu fâil zamirler isimlere birleşmez. Aşağıda söz konusu edeceğimiz zamirler ise hem isimlerin sonuna hem de mef’ûl zamirler olarak fiillerin sonuna birleşirler:

 

a) İsimlerin sonuna birleşen muttasıl zamirler:

İsimlerin sonuna birleşen zamirler, isim tamlaması [muzâf (tamlanan)-muzâfun ileyh (tamlayan)] şeklinde o ismin kime ait olduğunu bildirir. Sonuna zamir alan kelime ise artık harf-i tarif almaz. Çünkü zaten belirli hale gelmiştir. Örnek:

(Senin kalemin)             قَلَمُكَ

M. ileyh  Muzâf

İsimlerin sonuna eklenen birleşik zamirlerin tablo halinde gösterimi şu şekildedir:

	Çekim Tablosu
		Cem	Tesniye	Müfred
Müzekker		قَلَمُهُمْ	قَلَمُهُماَ		قَلَمُهُ		Gâib
		Onların kalemi	O ikisinin kalemi			Onun kalemi
Müennes		قَلَمُهُنَّ	قَلَمُهُمَا		قَلَمُهَا		Gâibe

 

Müzekker			قَلَمُكُمْ		قَلَمُكُمَا	قَلَمُكَ	Muhâtab
		Sizin kaleminiz		İkinizin kalemi		Seninkalemin
Müennes	قَلَمُكُنَّ				قَلَمُكُمَا	قَلَمُكِ		Muhâtaba

 

Müz+ Müe		قَلَمُناَ		قَلَمُناَ	قَلَمِي		Mütekellim
	Bizim kalemimiz		İkimizin kalemi			Benim kalemim

 

Not: Zamirlerin harekesi değişmez fakat zamirden önceki ismin harekesi fâil mef’ûl vs. oluşuna yani cümledeki yerine göre hareke alır. Ancak mütekellim yâ’sı (ي) birleşen ismin son harfinin harekesi her durumda esre olarak harekelenir. (مَدْرَسَتِي) okulum, (صَدِيقِي) arkadaşım gibi.

Cümle Örnekleri

حَضَرَ وَلَدُكَ مِنَ الْمَدْرَسَةِ.		Çocuğun okuldan geldi (fâil).
وَجَدَ أحْمَدُ قَلَمَهُ.		Ahmed kalemini buldu (meful).
كَتَبَ أَحْمَدُ دَرْسَهُ بِقَلَمِكَ.		Ahmed dersini senin kaleminle yazdı (mefulün bih gayr-i sarih).
	وَضَعَ كِتاَبَهُ عَلَى الطاَّوِلَةِ.		(O) kitabını masaya koydu.
	فَتَحْناَ باَبَهُ.		(Onun) kapısını açtık.
	وَهَبَ خاَلِدٌ حَياَتَهُ لِلدِّينِ.		Halit hayatını din için bağışladı.
	أَخَذْنَ  كُتُبَهُنَّ.		Kitaplarını aldılar.
	شَرِبْتُ الشاَّىَ مَعَ صَديِقيِ.		Arkadaşımla çay içtim.
	فَتَحْناَ أَبْواَبَهُمْ.		Kapılarını açtık.
	قَرَأْتُ كُتُبِي فِي الْبَيْتِ.		Evde kitaplarımı okudum.
	رَكِبْتُ سَياَّرَتِي.		Arabama bindim.

 Zamirle birleşen isimlerin harf-i cerden sonra geldikleri takdirde, isimler esre olsa da zamirlerin harekesinin değişmeyeceği unutulmamalıdır. Sadece gâiblerdeki (he ه ) li zamirlerin (ه) harflerinin harekesi ses uyumundan dolayı esre olur. Diğeriyle karıştırılmaması için gâibe müennes olduğu gibi kalır:

 

 

Karşılaştırmalı Cümle Örnekleri:

b) Fiillerin sonuna birleşen muttasıl zamirler:

Söz konusu bu birleşik zamirler fiillerin sonuna birleştiği takdirde o cümlenin mef’ûlü olurlar. Mâzî fiilin her sigasının sonuna gelebilecek mef’ûl zamirlerin çekim tablosunu كَتَبَ  fiilinde şöyle gösterebiliriz:

 

 

 

Burada çekilen tablo كَتَبَ fiiline aittir. Fiilin diğer tüm siygalarına bu zamirler eklenebilir. Ancak fiillerin sonuna birleşen şahıs zamirleri (fâil zamirler) ile mef’ûl zamirler karıştırılmamalıdır. Örneğin;  كَتَبْناَ (Biz yazdık) ve كَتَبْتُ (Ben yazdım) fiilindeki تُ  ve ناَ zamirleri fâildir.

 (كَتَبْناَهُ) kelimesindeki (هُ) zamiri ise mef’ûldür. Diğer örnekler:

ise muttasıl meful zamirdir.  هُمْ muttasıl fâil zamir, تُنَّ ibaresinde وَجَدْتُنَّهُمْMesela;  

Kâide: a) Fâil durumunda olan gâib cemi müzekker zamirini (وا), mef’ûl zamire bağlarken cemi alâmeti olan vav ve elifin elifi düşer:

b) Muhâtab cemi müzekkerin son harfi olan cezimli mimin (تُمْ  ) cezmini kaldırıp ötre ve vav koymak suretiyle meful zamire bağlarız. Yani تُمْ fâil zamirine bir başka mef’ûl zamirin bitişmesi halinde geçiş, mime eklenen bir vâv ile yapılır:

 

c) كَتَبَنِِى (beni yazdı) de yeralan ن harfine Arapça’da nûn-u vikâye (koruyucu nun) denir. Fiil, muttasıl mütekellim zamiri olan ي ile birleştiğinde araya bir ن gelir. كَتَبَنِي örneğindeki ن  harfi üstünle biten fiilin sonunu esreden korumuştur:

وَجَدْتَنيِ	Beni buldun.	كَتَبْتُنَّنيِ		Beni yazdınız.
وَجَدوُنيِ	Beni buldular.		سَمِعْتُمُونيِ	Beni duydunuz.

d) Muttasıl…هُمْ  ve…كُمْ   zamirlerinden sonra hemze-i vasıl’dan olan harfi tarif gelirse geçiş, sonlarındaki sakin mimlerin ötre ile harekelenmesi ile olur.

Karşılaştırmalı Cümle Örnekleri:

 

c) Harflerin  (örneğin harf-i cerlerin) sonuna birleşen zamirler:

            Harf-i cerler ismin önüne geldikleri gibi ismin yerini tutan zamirle de birleşir.

            Harf-i cerle birleşen zamirlerin çekimi şöyledir:

 

 

Kaide: لـِ harf-i ceri isme birleşirse لـِ   olarak esre ile, mütekellim ya’sı hariç zamire birleşirse لَـ   olarak üstün hareke ile bağlanır. Cümlenin başında gelirse mülkiyet (var manası) ifade eder.

لِخَالِدٍ      Halid için, Halid’in veya Halid’in var (Halid’e ait) (isme birleşmiş),

لَهُ        Onun için,  onun, onun var (zamire birleşmiş),

لِي        Benim için,  benim, benim var (mütekellim ya’sına birleşmiş).

Bu harf-i cer’in burada verilen üç manası da cümledeki yerine göre geçerli olur:

لِ   harf-i cerinin zamirle birleşen çekim tablosu şöyledir:

 

 

¯¯¯

 

 

¯¯¯

 

 

Kâide: كُمْ ve هُمْ zamirleri gibi kendinden önceki harfi ötreli olup cezimle biten kelimelerden sonra harf-i tarife geçiş ötre ile olur:

 

Cümle Örnekleri

 

MÜZEKKER – MÜENNES

Müzekker; canlı ya da cansız varlıkların erkek olanını gösteren isimdir. Türkçe’dekinin aksine Arapça’da cansız varlıklar da müzekker ya da müennes kabul edilmektedir. Müzekker ismin herhangi ayırıcı bir harfi yoktur:

Müennes; canlı ya da cansız varlıkların dişi olanını gösterir.

İsimlerde müenneslik alâmetleri üçtür:

a) Tâ-i te’nis ya da tâ-i merbûta  (Bitişik, yuvarlak tâ) ة: En çok kullanılan müenneslik alâmetidir.

Cümlede fiil ile fâil arasındaki uygunluk gibi müzekker müennes uygunluğu istenilen durumlarda sıfatlar müzekker halden aşağıdaki örneklerde  görüldüğü gibi müennese çevrilir[3]:

b) Elif-i Memdûde (Uzun elif): (اء) Bu elifle biten isimlerin müennes olması için eliften sonra gelen hemzenin kelimenin kök harflerinden olmaması gerekir. Bu tür müennes isimler genelde sıfat anlamı taşıyan isimlerdir, elif ve hemze de ekleme harflerdir. 

c) Elif-i Maksûre (Kısa elif): (ى) İsimlerin sonunda noktasız ى şeklinde yazılan ve kendisinden önceki harf fethalı olduğu için elif olarak okunan bu harf o ismin müennes olduğunu gösterir.

* Bu üç te’nis (müennes) alâmeti olmadan da müennes olan isimler vardır. Bunlar:

1-Kadınlara ait özel isimler:

2-Dişi varlıklara delâlet eden isimler:

3-Vücudun çift organlarının isimleri:

4-Ülke, şehir ve kabile isimleri:

5-Rüzgar ve çeşitli ateş isimleri:

6-Canlı fakat akıl sahibi olmayan topluluk isimleri:

* Bunların dışında müennes olduklarını duyarak veya sözlüklere bakmak suretiyle öğrendiğimiz bazı kelimeler vardır ki bunlara semâî müennes (işitmek suretiyle müennes olduğu bilinen) denir. Örnek:

Konuyla İlgili Cümle Örnekleri

 

MÜTEADDΠ VE LÂZIM FİİLLER

(Geçişli ve geçişsiz fiiller)

Yukarıda gördüğümüz cümlelerde bazen fiilin üstün harekeyle harekelenen açık bir meful aldığını, bazen de açık mef’ûl almayıp harf-i cerle devam ettiğini görürüz. İşte açıkça mef’ûl alan fiillere müteaddî fiil, fâiliyle yetinip mef’ûl almayan ya da mef’ûlünü harf-i cerle alan fiillere de lâzım fiiller denir.

Müteaddi yani mef’ûl alan fiilde fâilin yaptığı iş başkasına geçer veya herhangi bir şeyle alakası bulunur. Türkçe karşılığı geçişli fiildir.

أَكَلَ فَرِيدٌ الْخُبْزَ.         Ferit ekmeği yedi.

Bu cümlede “Ferit neyi yedi?” sorusunu mutlaka sorarız, yani fiil mef’ûl istemektedir.

ضَرَبَ خَالِدٌ الْوَلَدَ.         Halit çocuğu dövdü.

Bu cümlede de “Halit kimi dövdü?” sorusunu sorarız. Halid’in yaptığı iş başkasıyla alakalı olup onlara geçmektedir.

Lâzım fiil ise; fâiliyle yetinip mef’ûl almayan fiildir. Fiilin yaptığı iş kendisinde kalıp başkasını etkilemez. Türkçe karşılığı geçişsiz fiildir.

جَلَسَ خَالِدٌ.  Halit oturdu.           دَخَلَ خَالِدٌ.   Halit girdi.

Bu cümlelerde mefulü gerektiren neyi, neye ve kimi, kime gibi soru akla gelmemektedir. Yani mef’ûle gerek yoktur. Bu konuyu şu şekilde de ifade edebiliriz:

 

KAİDE: Arapça’da fiiller mef’ûllerine göre çeşitli kısımlara ayrılırlar:

a) Hiç mef’ûl almayan fiiller: Yukarıda işlediğimiz gibi fâiliyle yetinip mef’ûl almayan “Lâzım fiiller” bu grubtandır.

b) Mef’ûlünü harf-i cerle alan fiiler: Bazı fiiller beraberlerindeki (kendine ait) harf-i cerle birlikte tek bir mana ifade ederler. Artık yanındaki harf-i cer aslî manasında tercüme edilmez. Dikkat edilmesi gereken nokta; bu harf-i cerlerin fâilin başında değil, mef’ûlün başında geldiğini unutmamaktır. Söz konusu bu fiiller mef’ûllerini aşağıdaki harf-i cerlerden biri ile alabilirler:

c) Mef’ûlünü harf-i cersiz alan fiiller: Yukarıda örneklerini gördüğümüz müteaddî fiiller bu grubtandır. Harf-i cere ihtiyaç olmaksızın direk mefullerine bağlanırlar. İlerdeki konularda göreceğimiz gibi bazı fiiller yine harf-i cere ihtiyaç olmaksızın iki ya da üç mef’ûl alarak da tam bir cümle oluştururlar:

      Şu bilgiyi akılda tutmamız bundan sonraki konular için zorunludur:

Üstün harekeye fetha, böyle harekelenmiş kelimeye mansûb, bu duruma da nasb hali deriz. Ötre harekeye zamme, böyle harekeli kelimeye merfû veya mazmûm, bu duruma da ref hali deriz. Esre harekeye kesre, böyle harekeli kelimeye mecrûr veya meksur, bu duruma da cer hali deriz.  Aynı şekilde tutarlı işarete de cezm, böyle harekeli kelimeye de meczûm deriz.

HARF-İ CERLER

Yanlız başına anlam ifade etmeyen, ancak isme dahil olduklarında manaya katkıda bulununan bazı kelimeler vardır.

Harfi Cerler Pdf Olarak İndir

عِنْدَ	فِي	إِلَىٰ	مَعَ	عَلَىٰ	بِ	مِنْ	عَنْ	لَ
yanında	– de, da	-e, -a	ile	üstünde, üzerinde	ile,-e,-a	-den, -da	hakkında	-için, -e, -a

ب = bi = ile
من = min = ..den ..dan
إلى = ilâ = ..e ..a
عن = *an = ..den ..dan
على = *alâ = üzerinde, üstünde, üzerine
ل = li = için
فى = fî = içinde, ..de ..da
ك = ke = gibi
حتـَّى = hatta = ..ıncaya kadar
رُبَّ = rubbe = nice
واو القسم – تاء القسم = tâü’l-kasem – vâü’l-kasem = her ikisi de yemin içindir. Vallahi, tallahi gibi…
خاشا – خلا – عدا = *adâ – khalâ – khâşâ = bu üçü ayrıdır ama hepsi de istisna içindir
مُذ = müsz = ..den beri
مُنذ = münszü = ..den beri
لولا = lev lâ = ..masaydı ..meseydi
كَيم = keyme = niçin
لعَلَّ = lealle = umulur ki

Harfi Cerler:

Âmili lafzî semâînin birinci çeşidi harfi cerlerdir. Harfi cer: “Dâhil olduğu kelimin sonunu cer yapan harftir.” Harfi cerler toplamda yirmi tane olup, bir ismin önüne gelerek sonunu kesra yaparlar. Harfi cerre kısaca “car”, sonu kesra olan isme de “mecrur” denir. Bu harfler ve misâlleri şöyledir:

Harfi Cerler:

Âmili lafzî semâînin birinci çeşidi harfi cerlerdir. Harfi cer: “Dâhil olduğu kelimin sonunu cer yapan harftir.” Harfi cerler toplamda yirmi tane olup, bir ismin önüne gelerek sonunu kesra yaparlar. Harfi cerre kısaca “car”, sonu kesra olan isme de “mecrur” denir. Bu harfler ve misâlleri şöyledir:

1. Bâ (اَلْبَاءُ): Allâh’a inandım. / آمَنْتُ بِااللَّهِ

2. Min (مِنْ): Bütün günâhlardan tövbe ettim. / تُبْتُ مِنْ كُلِّ ذّنْبٍ

3. İlâ (إِلَى): Allâh Teâlâ’ya tövbe ettim. / تُبْتُ إلَى اللَّهِ تَعَالَى

4. An (عَنْ): Haramdan men edildim. / كُفِفْتُ عَنِ اْلحَرَامِ

5. Alâ (عَلَى): Her günahkâr üzerine tövbe etmek vâcibtir. /  تَجِبُ التَّوْبَةُ عَلَى كُلِّ مُذْنِبٍ

6. Lâm (لِ): Ben Allâh Teâlâ’nın kulcağızıyım. / اَنَا عُبَيْدٌ لِلَّهِ تَعَالَى

7. Fî (فِي): İtaat eden cennettedir. /  اَلْمُطِيعُ فِي اْلجَنَّةِ

8. Kâf (اَلْكَافُ): O’nun benzeri gibi hiçbir şey yoktur. / لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ

9. Hattâ (حَتَّى): Ölünceye kadar Allâh’u Teâlâ’ya ibâdet ederim. /  اَعْبُدُ اللَّهَ تَعَالَى حَتَّى اْلمَوْتِ

10. Rubbe (رُبَّ): Nice okuyucular vardır ki Kur’ân onlara lanet eder. /  رُبَّ تَالٍ يَلْعَنُهُ الْقُرْآنُ

11. Vâvul-kasem (وَاوُ الْقَسَمِ): Allâh’a yemin ederim ki asla büyük günâhları yapmayacağım.  / وَاللَّهِ لَا اَفْعَلَنَّ اْلكَبائِرَ

12. Tâul-kasem (تَاءُ الْقَسَمِ): Allâh’a yemin ederim ki elbette farzları yapacağım. / تَاللَّهِ لَأَفْعَلَنَّ اْلفَرَائِضَ

13. Hâşâ (حاَشاَ): Âlim hariç, insânlar helak oldu. / هَلَكَ النَّاسُ حَاشَا اْلعَالِمِ

14. Muz (مُذْ): Buluğ günden beri yaptığım tüm günâhlara tövbe ettim. /  تُبْتُ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ فَعَلْتُهُ مُذْ يَوْمِ اْلبُلُوغِ

15. Munzu (مُنْذُ): Buluğ gününden itibaren namaz farz olur. /  تَجِبُ الصَّلَاةُ مُنْذُ يَوْمِ اْلبُلُوغِ

16. Halâ (خَلاَ): İlmiyle amel edenler hariç, âlimler helak oldu. /  هَلَكَ اْلعَالِمُونَ خَلَا اْلعَامِلِ بِعِلْمِهِ

17. Adâ (عَدَا): İhlâslılar hariç, amel edenler helâk oldu. / هَلَكَ اْلعَامِلُونَ عَدَا اْلمُخْلِصِ

18. Levlâ (لَوْلاَ): Ey Allâh’ın rahmeti, sen olmasaydın elbette insânlar helak olurdu. / لَوْلَاكَ يَا رَحْمَةَ اللَّهِ لَهَلَكَ النَّاسُ

19. Key (كَيْ): Niçin/neden isyân ettin? (Keymihe = keymâ, eliften bedel he gelmiş) /  كَيْمَه عَصَيْتَ

20. Lealle (لَعَلَّ): Umulur ki Allâh Teâlâ günâhımı bağışlar. /  لَعَلَّ اللَّهِ تَعَالَى يَغْفِرُ ذَنْبِي

Bu harfler, bağlı oldukları fiil ya da fiil mânâsında olan kelimelerin mânâlarını, mecrura taşıdıklarından dolayı “izâfet harfleri” olarak da isimlendirilirler. Harfi cerlerde genel olarak izâfet bulunur. Cer etmek ise mutlaktır.

Harfi Cerlerin Mânâları:

1. Bâ (اَلْبَاءُ) “ile” mânâsındadır. İlsâk (bağlamak, bitiştirmek) içindir.

2. Min (مِنْ) “den-dan” mânâsındadır.  İbtida (başlangıç) içindir.

3. İlâ (إِلَى) “e-a” mânâsındadır. İntiha (bitiş) içindir.

4. An (عَنْ) “den-dan” mânâsındadır. Mücaveze (uzaklaşma) içindir.

5. Alâ (عَلَى) “üzerinde-üzerine” mânâsındadır. İstila içindir.

6. Lâm (لِ) “için” mânâsındadır. İstikak (hak etme) ve mülkiyet (sâhib olma) içindir.

7. Fî (فِي) içinde, de-da mânâsındadır. Zarfiyet içindir.

8. Kâf (اَلْكَافُ) “gibi” mânâsındadır. Teşbih (benzetme) içindir.

9. Hattâ (حَتَّى) “…e kadar” mânâsındadır. Gaye (sona eriş, bitiş) içindir.

10. Rubbe (رُبَّ)  “nice, bazı” mânâsındadır. Taklîl ve teksîr (azlık ve çokluk) içindir.

11. Vâvul-kasem (وَاوُ الْقَسَمِ) “yemin” mânâsındadır. Yemin içindir.

12. Tâul-kasem (تَاءُ الْقَسَمِ) “yemin” mânâsındadır. Yemin içindir.

13. Hâşâ (حاَشاَ) istisna mânâsındadır. İstisna içindir.

14. Muz (مُذْ) “… den beri” mânâsındadır. Mazi zamanda başlamak içindir.

15. Munzu (مُنْذُ) “… den beri” mânâsındadır. Mazi zamanda başlamak içindir.

16. Halâ (خَلاَ) “istisna” mânâsındadır. İstisna içindir. Çoğunlukla fiil olarak gelir.

17. Adâ (عَدَا) “istisna” mânâsındadır. İstisna içindir. Çoğunlukla fiil olarak gelir.

18. Levlâ (لَوْلاَ) “olmasaydı” mânâsındadır. Kendine zamir bitiştiğinde, başka bir şeyin mevcudiyetiyle, bir şeyin mümkün olmayacağını ifâde etmek içindir.

19. Key (كَيْ) “için, niçin, neden” mânâsındadır. İstifham ما sı dâhil olunca illet içindir.

20. Lealle (لَعَلَّ) “umulur ki, belki” mânâsındadır. Ukayl kabilesinin lügatinde ümit içindir.

Harfi cerlerin mânâları bunlardan ibâret değildir. Bunların açıklanması bundan daha geniş bilgiler içeren nahiv kitâblarında bulunmaktadır.

Harfi Cerlerin Ameli: 

Harf-i cerlerin ameli üç türlüdür. Bunlar:

1. Harf-i cerler, mu‘râb yani i‘râb kabul eden bir ismin başına gelip sonunu cer yaparlar. Buna “lafzî i‘râb” denir. Misâlen:  “ Ben Zeyd’e uğradım.” Cümlesinde ب harfi ceri, بِزَيْد kelimesinin evveline gelerek sonunu cer etmiştir.

2. Harf-i cerler, murab bir kelimenin sonunda illet harfi varsa takdiren cer yaparlar. Buna “takdiri irâb” denir. Misâlen: “رَضِيْنَا عَنْ الْقَضِى Biz kadâdan râzı olduk.” Cümlesinde عَنْ harf-i ceri, الْقَضِى kelimesinin evveline gelerek sonunu cer etmiştir.

3. Harf-i cerler, kelimenin aslında bir illet varsa mahallen cer yaparlar. Buna “mahallî irâb” denir. Misâlen: مَنْ kelimesi, mebni (irâb kabul etmeyen) bir kelimedir. Bu sebeble evveline عَلَى gibi bir harfi cerin gelmesi sonuna tesir etmez.

Tek başına bir anlam ifade etmemekle birlikte başlarına geldikleri kelimeleri mecrur (son harekelerini kesra) yaparlar.

فِي (Fi) De, Da

فِي البَيْتِ : Evde-Evin içinde.

عَلَى (Alâ) Üstünde

عَلَى المَكْتَبِ : Masanın üzerinde.

دَخَلْتُ عَلَى المُدِيرِ : Müdürün odasına gittim.

لِ (Li) İçin, aitlik

لِلهِ : Allah için.

مِنْ (Min) İki farklı kullanımı vardır. 1- den, dan, 2- Vurgu yapmak için.

خَرَجْتُ مِنَ البَيْتِ : Evden çıktım.(1)

مِنْ أَيْنَ أَنْتَ؟ : Sen nerelisin? (Sen neredensin?)(1)

أَنَا مِنْ اليَابَانِ : Japonyadanım.(1)

مَا غَابَ مِنْ أَحَدٍ : Kimse gelmemezlik yapmadı.(2)

لَا يَخْرُجْ مِنْ أَحَدٍ : Kimse dışarı çıkmasın.(2)

لَا تَكْتُبْ مِنْ شَيْءٍ : Hiçbir şey yazmayın.(2)

ھَلْ مِنْ سُؤَالٍ؟ : Sorusu olan var mı?(2)

ھَلْ مِنْ سُؤَالٍ عِنْدَكَ؟ : Sorusu olan var mı?(2)

إِلَى (İlâ) İki farklı kullanımı vardır. 1- e,a doğru, 2- Bitişik zamirler ile birlikte kullanılırsa ‘Al’ fiili olur.

ذَھَبْتُ إِلَى البَيْتِ : Eve gittim.(1)

أَيْنَ ذَھَبَ؟ : Nereye gitti?(1)

ذَھَبَ إِلَى المُدِيْرِ : Müdüre gitti.(1)

خَرَجَ المُدَرِّسُ مِنْ الفَصْلِ وَ ذَھَبَ إِلَى المُدِيرِ : Öğretmen sınıftan çıktı ve müdüre gitti.(1)

إِلَيْكَ ھذا الكِتابَ : Bu kitabı al.(2)

إِلَيْكُنَّ ھذه الدَّفَاتِرَ يا أَخَوَاتُ : Kızkardeşler, bu defterleri alın.(2)

عَنْ (An) e, a, den, dan, hakkında

ھو بَعِيدٌ عَنْ المَدْرَسَةِ جِدّاً : O gerçekten okula uzaktır.

بِ (Bi) İle.

قَتَلَ الرَجُلُ الحَيَّةَ بِالحَجَرِ : Adam yılanı taş ile öldürdü.

أَبِاللُغَةِ العَرَبِيَّةِ ھذه المَجَلَّةُ؟ : O dergi Arapça (Arap dili ile) mi?

لا، ھي بِاللُغَةِ الاِنْكِلِيزِيَّةِ : Hayır, o İngilizce (İngiliz dili ile).

أَنَا مَسْرُورٌ بِلِقَاىِٔكَ : Seninle karşılaştığımdan dolayı sevinçliyim.

أَنَا مَسْرُورَةٌ بِكَ : Ben seninle (senden dolayı) memnunum.

فَرِحَ بِيَ المُدَرِّسُ كَثِيراً : Öğretmen benimle (bana) çok sevindi.

* Genelde cansız eşya yada insan dışındaki varlıklar için بِ kullanılır. İnsan söz konusu olunca da مَعَ (ile, beraber) zarfı tercih edilir.

و (Ve) Üç farklı şekilde kullanılabilir. 1- Ve bağlacı, 2- Ant, yemin (Harf-i Cer), 3- Hal, durum (iken) (İsim cümlesi olarak kullanılır. Cümle içinde fiil kullanılmışsa muzari olur. Fiil cümlesinde kullanılacaksa قد ile birlikte kullanılır, bkz. Mazi Fiiller.)

أُرِيدُ كِتَابًا وقَلَماً : Kitap ve kalem istiyorum.(1)

واللهِ مَا رَأَيْتُهُ : Valla onu görmedim.(2)

دَخَلْتُ المَسْجِدَ والإِمامُ يَرْكَعُ : İmam rukudayken camiye girdim.(3)

مَاتَ أَبِي وأَنَا صَغِيرٌ : Babam ben çocukken öldü.(3)

دَخَلَ المُدَرِّسُ الفَصْلَ وھو يَحْمِلُ كُتُباً كَثِيرَةً : Öğretmen birçok kitap taşıyorken sınıfa girdi.(3)

 

İsimlerin başında “harf-i cer” denen harfler olursa o ismin sonunu esre yaparlar. Bu harf-i cerler en çok kullanılış sırasına göre örnekleri ile  beraber şöyledir:

 

Kâide: (مِنْ) harf-i cerinden sonra gelen isim harf-i tarif  (الْ)ile başlıyorsa nun’a cezim yerine fetha verilerek öbür kelimeye geçiş yapılır: مِنَ الْبَيْتِ (minel beyti),  مِنَ الْبَابِ(minel bâbi) gibi.

Genelde cansız eşya ya da insan dışındaki varlıklar için بِ  kullanılır.  İnsan söz konusu olunca da  مَعَ (ile, beraber)  zarfı tercih edilir:

Not: Bu harf-i cer ألْ ile ma’rife olan bir ismin başına geldiğinde harf-i tarifin elifi hazfedilir (kaldırılır, atılır): اَلْبَيْتُ  – \  لِلْبَيْتِ  اَلطاَّلِبُ  –لِلطاَّلِبِ    gibi.

F Mef’ûlu bihin harekesi mansûbtur (üstündür). Aslında fiil ve fâilden sonra geriye kalan kelimeler ve harf-i cerler mef’ûldür. Fakat harf-i cer alan mef’ûlü bihin son harfinin harekesi esre olur ve o kelimeye mefulun bih gayr-i sarih denir.  Harf-i cer almayan mef’ûle mef’ûlun bih sarih denir. Genellikle cümlede önce mef’ûlün bih sarih (üstün harekesini açık olarak alan mef’ûl), sonra da mef’ûlün bih gayr-i sarih (üstün harekesini açık olarak alamayan mef’ûl) yazılır.

 

Sorular: 

1. Semâî âmil ne demektir, kaç tane ve kaç çeşittirler?

2.  Harfi cer ne demektir?

3. Harfi cerler kaç ismi cer ederler?

4. Harfi cerlere niçin izâfet harfi de denir? 

5. Harfi cerler kaç tanedir?

6. Harfi cerlerin mânâları nelerdir?

7. Harfi cerler nasıl amel ederler?

 

 

Harf-i Cerle İlgili Genel Cümle Örnekleri