Arapçada İsmin Çeşitleri – İsmi Tafdil – İsmi Zaman İsmi Mekan – Zamirler – İşaret İsimleri – İsmi Mevsuller- Soru İsimleri – Asli Sayılar – Sıra Sayıları

 

ARAPÇA DİLBİLGİSİ

 

KELİME: Arapçada, 3 çeşit kelime vardır: 1-İsim   2-Fiil   3-Harf

     1-İsim: İnsan, hayvan, bitki, cansız nesneyi veya manasızamanabağlı olmayan bir işi gösterir:

     2-Fiil:Belli bir zamanda olan işi, olayı gösterir:

     3-Harf: Başka bir kelime bulunmadıkça tam bir mana vermeyen kelimelerdir:

 

1-İSİM

A-İSMİN ÇEŞİTLERİ

 

1-İSMUT TAFDİL: Renk ve sakatlık dışında, bir vasfın, bir niteliğin, bir varlıkta başka bir varlıktakinden daha çok olduğunu gösterir. Bu isim, üç harfli fiilden erkek için افعلvezninde, dişi için ise فعلى vezninde türer.

                   Müennes                         müzekker

Daha büyük            كبرى   ßdaha büyük              اكبر ß büyük               كبير ß büyümekكبر

Daha küçük           صغرى   ßdaha küçük          اصغر  ßküçük             صغير   ßküçülmekصغر 

     Güneş, Aydan daha büyüktür.                                  اشمس اكبر من القمر

     Ay, Güneşten daha küçüktür.     القمر اصغر من الشمس                            

     Hatice, sınıftaki en büyük kızdır   خديجة هى البنت الكبرى فى الصف

     Arapçada, üstünlük bildiren    افعل ve فعلى  veznindeki isme, ismut tafdil denir. Bu ismin belirttiği vasıf kendinde bulunan kelimeye el-Mufezzalü (üstün tutulmuş), karşılaştırılan diğer kelimeye de el-Mufazzalü aleyh (kendisine karşı başkası üstün tutulmuş) denir.

     Ömer, Halid’den daha bilgilidir.        عمر اعلم من خالد

     Not: Hem cemide, hem de tesniyelerde kıyas yapılırken, müennes içinde (فعلى  değil) افعل  vezni kullanılır. Ancak, en üstünlüğü ifade etmek için müenneslerde   فعلى  vezni kullanılır.

     En güzel isimler      الاسماء الحسنى     

 

2-İSM-İ ZAMAN ve İSM-İ MEKAN (Zaman ve Yer İsimleri)=(Zaman ve Mekan zarfları):                          Fiilin meydana geldiği yeri ve zamanı belirten kelimelere zarf denir. Bir adı da mefulun fih’dir.

متى(ne zaman?) ve اين(nerede?) sorularının cevabı olurlar.

     Zarflar zaman zarfı ve mekan zarfı olmak üzere iki kısımdır.

     Önemli Zaman Zarfları

Sabah=     صباح                      Ay=شهر                          Saatساعة   =

Öğle=        ظهر                      Yıl=  عام                         Bir an=                               حين 

İkindi=    عصر                     Yıl=  سنة                         Bir an=                    لحظة 

Akşam=   مساء                 Sonra=   بعد                          Sure=مدة 

Yatsı=     عشاء                   Önce=  قبل                             Gün=يوم 

Gündüz=    نهار            Esnasında=  اثناء                        Hafta=اسبوع 

Gece=       ليل                Boyunca=  طوال                     Kuşluk=ضحى

Dün=        امس               Arasında=  خلال                  

Yarın=         غدا  

     Önemli Yer Zarfları

Doğu=شرق                         Ön,önünde=امام                          Uzağında=بعد   

Batı=غرب                          Ön, önünde=قدام                         Yakınında=قرب     

Sağ=يمين                     Arka, arkasında=وراء                           Yanında=عند 

Sol=يسار                      Arka, arkasında=خلف                          Yanında=لدى                      

Orta,sı=وسط                        Alt, altında=تحت                         Arasında=بين                             

Altında=دون                      Üst, üstünde=فوق                         Etrafında=حول 

                                                                                      Tarafında=نحو

     NOT: Zarfların başına ب- فىcer harfleri gelir.

     Kahirede dört sene kaldım.   اقمت فى القاهرة (بالقاهرة) اربع سنوات    

3-ZAMİRLER: Zamir, cümlede ismin yerini tutan kelimedir. Arapçada, zamir, şekil bakımından 3 çeşittir:

     1-Ayrı Zamirler (Munfasıl Zamirler): Yalnız başlarına kullanılabilen zamirlerdir. Sayıları 24 olup 12 si özne (mübteda, fail), 12 si de meful içindir.

    

     Özne Durumu İçin Ayrı Zamirler:

 

Cemi انتن      انتم     هن      هم     

1. Tensiye    هما       هما     انتما    انتما     نحن

Müfret   انا       انت      انت     هى      هو 

     Bu zamirler, cümlede sadece özne (mübteda veya fail) olarak bulunur.

     Sen çalışkansın انت مجتهد          

     O tacirdir هو تاجر                        

       O (hanım) ilacı içtiهى شربت الدواء    

     Meful Durumu İçin Ayrı Zamirler:

Cemiاياكن     اياكم     اياهن     اياهم                

Tensiyeايانا      اياكما    اياكما     اياهما     اياهما      

Müfretاياى     اياك      اياك      اياها      اياه            

     Bu zamirler, cümlede sadece meful (düz tümleç) olarak kullanılır.

     Allah(cc) sizi ve bizi korusunحفظنا الله واياكم       

     (ancak) Sana ibadet ederizاياك نعبد                  

2-Bitişik Zamirler (Muttasıl Zamirler):

            

Cemiكن     كم      هن     هم              

Tensiyeنا     كما     كما     هما     هما      

Müfretنى     ك      ك       ها      ه           

     Bitişik Zamirlerin Kullanılışı:

 

     a)Fiil cümlesinde bir fiile eklenip meful olurlar.

     Seni gördümرايتك                    Onu dövdünضربته                    Onları öldürdük قتلناهم 

     b)Bir isme eklenip mülkiyet zamiri işini görür.

     Kitabınızكتابكم                   Evimizبيتنا                 Kalemin (dişi)قلمك 

     c)Bir cer harfine eklenip ismin çeşitli hallerinde bulunurlar.

     Ona bir mektup yazdımكتبت اليه رسالة                           Onlara selam verdimسلمت عليهم   

3-Örtülü Zamirler (Müstetir Zamirler): Görünmeksizin fiile bitişen, fiille birlikte bulunan zamirlerdir.

     Köpek havladıالكلب نبح                         Mescide gitاذهب الى المسجد  

 

 

4-İŞARET İSİMLERİ: Türkçede, bilindiği gibi, yakındaki bir şeyi göstermek için “bu”, az ötedekini göstermek için “şu”, uzaktakini göstermek için de “o” işaret sıfatları kullanılır. İşaret edilen şey çok ise, “bunlar”, “şunlar”, “onlar” denir. İşaret sıfatına, Arapçada işaret ismi denir.

     Arapçadaki İşaret İsimleri Şunlardır:

Cemiأولاء          أولاء                 Şunlar

Tensiyeتان (تين)      ذان (ذين)        Şu ikisi

Müfretذه ,تى           ذا                Şu

     Arapçadaki esas işaret isimleri bunlardır. Ancak, yakın ve uzaktaki şeyleri göstermek için, bunların ön veya sonlarına takılar getirilir.

     a)Yakın için işaret isimleri: başa bir ه eklenerek yapılır.

Cemiهؤلاء       هؤلاء                 Bunlar

Tensiyeهاتان        هذان               Bu ikisi

Müfretهذه          هذا                   Bu

     b)Uzak için işaret isimleri: sona ك eklenerek yapılır.

1. Cemi  اولئك            اولئك                 Onlar

Tensiyeتانك         ذانك                  O ikisi

Müfretتاك،تيك       ذاك                      O

     İşaret isimleri ile, işaret olunan şeyler, erlik, dişilik, teklik, ikilik ve çokluk bakımından birbirlerine uyarlar.

     İşaret etmek için kullanılan kelimeye işaret ismi denir. Kendisine işaret olunan, gösterilen şeye de müşarun ileyh denir.

                   Muşarun ileyh  =  işaret ismi                          Muşarun ileyh   =  işaret ismi

     Bu çocukهذا             الولد                           Bu iki gülهاتان         الوردتان       

     NOT: تيك  ذاك   kelimelerine ل  Eklenerek daha uzaktaki bir şeye işaret edilir.

     O kubbeتلك القبة                           O sarayذلك القصر      

    NOT: Arapçada, yer göstermek için, başlıca şu işaret isimleri kullanılır.

     1-Burası, Buradaهنا          2-Şurası, Şuradaهناك           3-Orası, Oradaهنالك 

5-İSMİ MEVSULLER: İsmi mevsul, iki cümleyi birbirine bağlayan, manası ancak kendisinden sonra gelen cümleyle tamam olan kelimedir. Türkçedeki ilgi zamiri gibi iş görür. İsmi mevsul’den sonra gelen cümleye sıla denir. Sıla’da, ismi mevsulle ilgili, ona dönen bir zamir bulunur, bu zamire aid zamiri denir.

     Gördüğün adam (o adam ki gördün) gitti. ذهب الرجل الذى رأيته        

     Cümlesindekiالذى   kelimesi ismi mevsul’dür.رأيته   yan cümleciği sıla’dır. Bu sıla’dakiه   zamiri de aid’dir.

     Aid bazen yukarıda görüldüğü gibi açık, bazen de örtülü olur.

     Gökleri ve yeri yaratan Allah’a taparızنعبد الله الذى خلق السموات والارض           

   Cümlesindeالذى  kelimesi  ismi mevsul’dür.خلق السموات والارض   sıla’dır. Aid müstetir (örtülü) dür.Sıla, خلق هو السموات والارض  demektir. Müstetirهو aid durumundadır.

 

     İsmi mevsuller, ayrı ve ortak olmak üzere iki ana bölümde incelenir:

 

     a)Ayrı ismi mevsuller

Cemiاللاتى اللائى اللواتى          اللذين                    ki o kimseler

Tensiyeاللتان (اللتين)        اللذان (اللذين)                      ki o ikisi (ni)

Müfretالتى                 اللذى                                     ki o kimse

       Rabbimiz! Bizi saptıran (cin ve insan cinsinden) iki cinsi bize göster.ربنا أرنا اللذين اضلانا    

    

       b)Ortak ismi mevsuller

     1- من  en, O kimse ki                     Yalnız akıllılar için kullanılır.

     2- ما o şey ki                               Hayvan ve cansızlar için kullanılır.

     3-اى   اية   hangisi                       İnsan, hayvan ve cansızlar için kullanılır.

     Öğrenci, kendisine öğreteni sayarيحترم الطالب من علمه      

     Çocuk yapmadığı şeyi söylerيقول الطفل مالا يفعل            

     Hangisinin cesur olduğunu bilirizنعلم ايهم شجاع             

     Not: Hayvan ve cansızlar çok olursa, onları gösteren ismi mevsul olarakالتى  kullanılar.

     Gördüğüm kalemler uzundurالاقلام التى رايتها طويلة       

     Sattığım develer çokturالجمال التى بعتها كثيرة             

 

6-SORU İSİMLERİ: Soru sormak için kullanılan isimlere soru (istifham) isimleri denir.

     1- من   من ذا  (kim, kime, kimi)anlamını ifade ederler ve akıllı varlıklar için kullanılırlar.

     Sen kimsin?        من انت؟                             Kimi seçtin?      من ذا اخترت؟

     2-ما  ماذا  (ne, neye, neyi) anlamını ifade eder. Aklı olmayan varlıklar için kullanılır.

     Yanınızda yiyecek ne var?ما عندكم للاكل؟      

     Rabbiniz ne buyurdu?ماذا قال ربكم؟           

     3-   ايان  متى(ne zaman) anlamını ifade eder.

     Kıyamet saati ne zaman kopacak?متى تقوم الساعة؟      

     İmtihan ne zaman?ايان الامتحان؟        

     4-أين  (nerede, nereye) anlamındadır.

     Muhammed nereye gitti?اين ذهب محمد؟      

     5-كيف  (nasıl) anlamını ifade eder. Durum, vaziyet ve hali sormak için kullanılır.

     Zeyd nasıl, ne ile gitti?كيف ذهب ذيد؟      

     6- اى  (hangi,hangisi) anlamındadır.

     Hangi çocuk?اى طفل؟      

     7-كم  (kaç, kaçtane) anlamındadır.

     Haftada kaç gün vardır?كم يوما فى الاسبوع ؟     

     Soru için bu isimlerden başka  أ   هل  harfleri de kullanılmaktadır.  

       1- أ hem isim cümlesinden, hem de fiil cümlesinden önce gelebilir, cümleler müsbet (olumlu) veya menfi (olumsuz) olabilir.

     Çocuk gitti mi?أذهب الطفل؟           

     Siz mi itiraz ettiniz?أانتم عارضتم؟    

     2- هل   ise, yalnız müsbet (olumlu) cümle başında gelir.

     Mektubu yazdın mı?هل كتبت الرسالة؟    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7-ASLİ SAYILAR VE TEMYİZİ: (0-10) (11-19) (20-1000)

               Müennes için             Müzekker için

    

     1( احد ) واحد             واحدة ( احدى )     

     2اثنان                      ا ثنتان          

     3ثلاثة                       ثلاث                

     4 اربعة                      ا ربع         

     5خمسة                      خمس         

     6ستة                        ست          

     7 سبعة                       سبع         

     8ثمانية                      ثمان          

     9تسعة                       تسع          

     10عشرة                      عشر         

     Sayılar, sayılan isimden önce gelir. Yalnız 1 sayısı, sayılan isimden sonra gelir, sayılanın sıfatı durumunda olur.

     Bir kız çocuğuطفلة واحدة                                Bir adamرجل واحد  

     Arapçada, sayıya aded, sayılana ma’dud denir. Bir cinsten iki varlığı göstermek içinاثنان veاثنتان      pek kullanılmaz, isim doğrudan doğruya tensiye yapılır.

İki adam          رجلان            <-  bir adam         رخل

İki kız çocuğu    طفلتان            <-  bir kız çocuğu   طفلة

     1.Kaide: 3-10 arasında, aded (sayı), ma’dud’un (sayılanın) zıt cinsinden olur, sayılan cemi olarak gelir ve mecrurdur. (son harfinin harekesi esre’dir.)

                            Müennes için                           Müzekker için

     1 kız çocuğu        طفلة واحدة                  1 çocukطفل واحد      

     2                        طفلتان                           2              طفلان

      3                        ثلاث طفلات                 3              ثلاثة اطفال

     4                        اربع طفلات                4              اربعة اطفال

     5                        خمس طفلات                5              خمسة اطفال

     6                        ست طفلات                  6              ستة اطفال

     7                        سبع طفلات                  7              سبعة اطفال

     8                        ثمانى طفلات                8              ثمانية اطفال

     9                        تسع طفلات                  9              تسعة اطفال

     10                      عشر طفلات                10            عشرة اطفال 

     2.Kaide: 11-19 arasındaki sayılara murekkeb (birleşik) sayılar denir. Sayılar birleşiktirler, her iki bölümünde son harfi üstün’dür.

                                 Müennes için                                 Müzekker için

     11 kız çocuğu        احدى عشرة طفلة                11 çocuk    احد عشر طفلا

     12                        اثنتا عشرة طفلة                   12              اثنا عشر طفلا

     13                        ثلاث عشرة طفلة                13              ثلاثة عشر طفلا

     14                        اربع عشرة طفلة                14              اربعة عشر طفلا

     15                        خمس عشرة طفلة              15              خمسة عشر طفلا

     16                        ست عشرة طفلة             16              ستة عشر طفلا

     17                        سبع عشرة طفلة                17              سبعة عشر طفلا

.    18                        ثمانى عشرة طفلة              18              ثمانية عشر طفلا             

     19                        تسع عشرة طفلة                  19              تسعة عشر طفلا

      

     3.Kaide:Mürekkeb (bitişik) sayılardan yalnız 12 mu’rab (cümledeki durumuna göre hareke alan) dır

     12 çocuk geldi                                   مرفوع           جاء اثنا عشر طفلا

     12 çocuk gördüm                         منصوب          رايت اثنى عشر طفلا

     12 çocuğu selamladım            مجرور          سلمت على اثنى عشر طفلا

     Görüldüğü gibi, 12 sayısındakiاثنتان  اثنان   kelimelerinin sonundaki elif, merfu (ötre) durumunda elif olarak kalıyor, mensub (üstün) ve mecrur (esre) durumunda ise ya oluyor.

     4.Kaide: Diğer mürekkeb (birleşik) sayılar mebni (son harekesi değişmeyen) dir. cümlede ne durumunda bulunursa bulunsunlar, hiçbir değişikliğe uğramazlar.

     17 çocuk geldi                               مرفوع         جاء سبعة عشر طفلا

     17 çocuk gördüm                         منصوب        رايت سبعة عشر طفلا

     17 çocuğu selamladım           مجرور        سلمت على سبعة عشر طفلا

     5.Kaide: 20-100 arasındaki sayılara العقود denir. Bu sayılar, hem müzekker, hem de müennes için ortak kullanılır.

     20 erkek-kız çocuğu                عشرون طفلا – طفلة    

     30                                         ثلاثون طفلا – طفلة               

      40                                         اربعون طفلا – طفلة               

     50                                         خمسون طفلا – طفلة              

     60                                         ستون طفلا – طفلة               

     70                                     سبعون طفلا – طفلة              

     80                                        ثمانون طفلا – طفلة                 

     90                                        تسعون طفلا – طفلة                  

     Nasb ve cer halinde, bu sayılardaki vav , ye olur.

     Ref hali                      جاء عشرون طفلا            20 çocuk geldi

     Nasb hali                 رايت عشرين طفلا            20 çocuk gördüm

     Cer hali          سلمت على عشرين طفلا            20 çocuğu selamladım

       Aradaki sayılar, iki bölümden meydana gelir ve bu iki bölüm, birbirine vav ile bağlanır.

             Müennes için                               Müzekker için

             احدا وعشرون                 21              واحد وعشرون

             اثنتان وثلاثون                  32              اثنان وثلاثون

              ثلاث واربعون                43              ثلاثة واربعون

             اربع وخمسون                54              اربعة وخمسون

             خمس وستون                   65              خمسة وستون

              ست وسبعون                76              ستة وسبعون

             سبع وثمانون               87              سبعة وثمانون

.            ثمان وتسعون                 98              ثمانية وتسعون

              تسع وتسعون                  99              تسعة وتسعون

     İki bölümü birbirine vav ile bağlı olan bu sayılar mu’rab (cümledeki durumuna göre hareke alan) dır.

     Ref hali          ذهب سبعة واربعون تلميذا                   47 öğrenci gitti

     Nasb hali       رايت سبعة واربعين تلميذا                   47 öğrenci gördüm

     Cer hali         سلمت على سبعة واربعين تلميذا           47 öğrenciye selam verdim

     6.Kaide: 100-1000 arasındaki sayılar: 100 ve 200 dışındakiler bileşiktir. İkinci bölüm muzafun ileyh sayıldığından mecrurdur. Bu sayılarda müzekker ve müennes için ortak kullanılır.

     100مائة                200مائتان            300ثلاثمائة               400اربعمائة             500خمسمائة 

     600ستمائة             700سبعمائة          800ثمانمائة                900تسعمائة            1000الف (الاف:ج)

     700 gece (müennes)سبعمائة ليلة                         700 gün (müzekker)سبعمائة يوم 

     107 kitap     مائة وسبعة كتب                  514 kitap     خمسمائة واربعة عشر كتابا

     968 kitap    تسعمائة وثمانية وستون كتابا

       Bu sayılardan sonra gelen ma’dud (sayılan şey), sayının son bölümüne göre, müfret veya cemii olur ve ona göre harekelenir.

     Aded (sayı) – Ma’dud (sayılan) münasebeti şöyledir:

     Aded (sayı)         Ma’dud (sayılan)

     3-10                   cemi, mecrur                عشرة كتب

     11-19                 müfret, mensub            تسعة وتسعون كتابا

     99’dan sonra       müfret, mecrur             عشرة الاف كتاب

    

8-SIRA SAYILARI: (1-19) (20-1000)

               Müennes için           Müzekker için

     1.        الاول                الاولى

     2.         الثانى                الثانية

     3.         الثالث                الثالثة

     4.        الرابع                الرابعة

     5.         الخامس             الخامسة

     6.         السادس             السادسة

     7.         السابع               السابعة

     8.         الثامن                الثامنة

     9.         التاسع               التاسعة

     10.       العاشر              العاشرة

   11.            حادى عشر      حادية عشرة

     12.       ثانى عشر       ثانية عشرة

     13.       ثالث عشر       ثالثة عشرة

     11-19 arasında sıra sayıları, fetha üzere mebnidirler, iki tarafında harekesi asla değişmez.

     Onbirinci çocuk geldi                       جاء الطفل الحادى عشر

     Onbirinci çocuğu gördüm                 رايت الطفل الحادى عشر

     Onbirinci çocuğa selam verdim        سلمت على الطفل الحادى عشر

     Bu sayılar, marife olunca, her iki bölümde “el” takısı alır.

Ref hali    (merfu-ötre)                    الدرس الحادى والعشرون            21. ders

Nasb hali (mensub-üstün)      قرأت الدرس الحادى والعشرين           21.dersi okudum

Cer hali   (mecrur-esre)    سلمت على الرجل الحادى والعشرين         21. adama selam verdim