Arapçada İsmin Çeşitleri – İsmi Tafdil – İsmi Zaman İsmi Mekan – Zamirler – İşaret İsimleri – İsmi Mevsuller- Soru İsimleri – Asli Sayılar – Sıra Sayıları
ARAPÇA DİLBİLGİSİ
KELİME: Arapçada, 3 çeşit kelime vardır: 1-İsim 2-Fiil 3-Harf
1-İsim: İnsan, hayvan, bitki, cansız nesneyi veya manasızamanabağlı olmayan bir işi gösterir:
2-Fiil:Belli bir zamanda olan işi, olayı gösterir:
3-Harf: Başka bir kelime bulunmadıkça tam bir mana vermeyen kelimelerdir:
1-İSİM
A-İSMİN ÇEŞİTLERİ
1-İSMUT TAFDİL: Renk ve sakatlık dışında, bir vasfın, bir niteliğin, bir varlıkta başka bir varlıktakinden daha çok olduğunu gösterir. Bu isim, üç harfli fiilden erkek için افعلvezninde, dişi için ise فعلى vezninde türer.
Müennes müzekker
Daha büyük كبرى ßdaha büyük اكبر ß büyük كبير ß büyümekكبر
Daha küçük صغرى ßdaha küçük اصغر ßküçük صغير ßküçülmekصغر
Güneş, Aydan daha büyüktür. اشمس اكبر من القمر
Ay, Güneşten daha küçüktür. القمر اصغر من الشمس
Hatice, sınıftaki en büyük kızdır خديجة هى البنت الكبرى فى الصف
Arapçada, üstünlük bildiren افعل ve فعلى veznindeki isme, ismut tafdil denir. Bu ismin belirttiği vasıf kendinde bulunan kelimeye el-Mufezzalü (üstün tutulmuş), karşılaştırılan diğer kelimeye de el-Mufazzalü aleyh (kendisine karşı başkası üstün tutulmuş) denir.
Ömer, Halid’den daha bilgilidir. عمر اعلم من خالد
Not: Hem cemide, hem de tesniyelerde kıyas yapılırken, müennes içinde (فعلى değil) افعل vezni kullanılır. Ancak, en üstünlüğü ifade etmek için müenneslerde فعلى vezni kullanılır.
En güzel isimler الاسماء الحسنى
2-İSM-İ ZAMAN ve İSM-İ MEKAN (Zaman ve Yer İsimleri)=(Zaman ve Mekan zarfları): Fiilin meydana geldiği yeri ve zamanı belirten kelimelere zarf denir. Bir adı da mefulun fih’dir.
متى(ne zaman?) ve اين(nerede?) sorularının cevabı olurlar.
Zarflar zaman zarfı ve mekan zarfı olmak üzere iki kısımdır.
Önemli Zaman Zarfları
Sabah= صباح Ay=شهر Saatساعة =
Öğle= ظهر Yıl= عام Bir an= حين
İkindi= عصر Yıl= سنة Bir an= لحظة
Akşam= مساء Sonra= بعد Sure=مدة
Yatsı= عشاء Önce= قبل Gün=يوم
Gündüz= نهار Esnasında= اثناء Hafta=اسبوع
Gece= ليل Boyunca= طوال Kuşluk=ضحى
Dün= امس Arasında= خلال
Yarın= غدا
Önemli Yer Zarfları
Doğu=شرق Ön,önünde=امام Uzağında=بعد
Batı=غرب Ön, önünde=قدام Yakınında=قرب
Sağ=يمين Arka, arkasında=وراء Yanında=عند
Sol=يسار Arka, arkasında=خلف Yanında=لدى
Orta,sı=وسط Alt, altında=تحت Arasında=بين
Altında=دون Üst, üstünde=فوق Etrafında=حول
Tarafında=نحو
NOT: Zarfların başına ب- فىcer harfleri gelir.
Kahirede dört sene kaldım. اقمت فى القاهرة (بالقاهرة) اربع سنوات
3-ZAMİRLER: Zamir, cümlede ismin yerini tutan kelimedir. Arapçada, zamir, şekil bakımından 3 çeşittir:
1-Ayrı Zamirler (Munfasıl Zamirler): Yalnız başlarına kullanılabilen zamirlerdir. Sayıları 24 olup 12 si özne (mübteda, fail), 12 si de meful içindir.
Özne Durumu İçin Ayrı Zamirler:
Cemi انتن انتم هن هم
- Tensiye هما هما انتما انتما نحن
Müfret انا انت انت هى هو
Bu zamirler, cümlede sadece özne (mübteda veya fail) olarak bulunur.
Sen çalışkansın انت مجتهد
O tacirdir هو تاجر
O (hanım) ilacı içtiهى شربت الدواء
Meful Durumu İçin Ayrı Zamirler:
Cemiاياكن اياكم اياهن اياهم
Tensiyeايانا اياكما اياكما اياهما اياهما
Müfretاياى اياك اياك اياها اياه
Bu zamirler, cümlede sadece meful (düz tümleç) olarak kullanılır.
Allah(cc) sizi ve bizi korusunحفظنا الله واياكم
(ancak) Sana ibadet ederizاياك نعبد
2-Bitişik Zamirler (Muttasıl Zamirler):
Cemiكن كم هن هم
Tensiyeنا كما كما هما هما
Müfretنى ك ك ها ه
Bitişik Zamirlerin Kullanılışı:
a)Fiil cümlesinde bir fiile eklenip meful olurlar.
Seni gördümرايتك Onu dövdünضربته Onları öldürdük قتلناهم
b)Bir isme eklenip mülkiyet zamiri işini görür.
Kitabınızكتابكم Evimizبيتنا Kalemin (dişi)قلمك
c)Bir cer harfine eklenip ismin çeşitli hallerinde bulunurlar.
Ona bir mektup yazdımكتبت اليه رسالة Onlara selam verdimسلمت عليهم
3-Örtülü Zamirler (Müstetir Zamirler): Görünmeksizin fiile bitişen, fiille birlikte bulunan zamirlerdir.
Köpek havladıالكلب نبح Mescide gitاذهب الى المسجد
4-İŞARET İSİMLERİ: Türkçede, bilindiği gibi, yakındaki bir şeyi göstermek için “bu”, az ötedekini göstermek için “şu”, uzaktakini göstermek için de “o” işaret sıfatları kullanılır. İşaret edilen şey çok ise, “bunlar”, “şunlar”, “onlar” denir. İşaret sıfatına, Arapçada işaret ismi denir.
Arapçadaki İşaret İsimleri Şunlardır:
Cemiأولاء أولاء Şunlar
Tensiyeتان (تين) ذان (ذين) Şu ikisi
Müfretذه ,تى ذا Şu
Arapçadaki esas işaret isimleri bunlardır. Ancak, yakın ve uzaktaki şeyleri göstermek için, bunların ön veya sonlarına takılar getirilir.
a)Yakın için işaret isimleri: başa bir ه eklenerek yapılır.
Cemiهؤلاء هؤلاء Bunlar
Tensiyeهاتان هذان Bu ikisi
Müfretهذه هذا Bu
b)Uzak için işaret isimleri: sona ك eklenerek yapılır.
- Cemi اولئك اولئك Onlar
Tensiyeتانك ذانك O ikisi
Müfretتاك،تيك ذاك O
İşaret isimleri ile, işaret olunan şeyler, erlik, dişilik, teklik, ikilik ve çokluk bakımından birbirlerine uyarlar.
İşaret etmek için kullanılan kelimeye işaret ismi denir. Kendisine işaret olunan, gösterilen şeye de müşarun ileyh denir.
Muşarun ileyh = işaret ismi Muşarun ileyh = işaret ismi
Bu çocukهذا الولد Bu iki gülهاتان الوردتان
NOT: تيك ذاك kelimelerine ل Eklenerek daha uzaktaki bir şeye işaret edilir.
O kubbeتلك القبة O sarayذلك القصر
NOT: Arapçada, yer göstermek için, başlıca şu işaret isimleri kullanılır.
1-Burası, Buradaهنا 2-Şurası, Şuradaهناك 3-Orası, Oradaهنالك
5-İSMİ MEVSULLER: İsmi mevsul, iki cümleyi birbirine bağlayan, manası ancak kendisinden sonra gelen cümleyle tamam olan kelimedir. Türkçedeki ilgi zamiri gibi iş görür. İsmi mevsul’den sonra gelen cümleye sıla denir. Sıla’da, ismi mevsulle ilgili, ona dönen bir zamir bulunur, bu zamire aid zamiri denir.
Gördüğün adam (o adam ki gördün) gitti. ذهب الرجل الذى رأيته
Cümlesindekiالذى kelimesi ismi mevsul’dür.رأيته yan cümleciği sıla’dır. Bu sıla’dakiه zamiri de aid’dir.
Aid bazen yukarıda görüldüğü gibi açık, bazen de örtülü olur.
Gökleri ve yeri yaratan Allah’a taparızنعبد الله الذى خلق السموات والارض
Cümlesindeالذى kelimesi ismi mevsul’dür.خلق السموات والارض sıla’dır. Aid müstetir (örtülü) dür.Sıla, خلق هو السموات والارض demektir. Müstetirهو aid durumundadır.
İsmi mevsuller, ayrı ve ortak olmak üzere iki ana bölümde incelenir:
a)Ayrı ismi mevsuller
Cemiاللاتى اللائى اللواتى اللذين ki o kimseler
Tensiyeاللتان (اللتين) اللذان (اللذين) ki o ikisi (ni)
Müfretالتى اللذى ki o kimse
Rabbimiz! Bizi saptıran (cin ve insan cinsinden) iki cinsi bize göster.ربنا أرنا اللذين اضلانا
b)Ortak ismi mevsuller
1- من en, O kimse ki Yalnız akıllılar için kullanılır.
2- ما o şey ki Hayvan ve cansızlar için kullanılır.
3-اى اية hangisi İnsan, hayvan ve cansızlar için kullanılır.
Öğrenci, kendisine öğreteni sayarيحترم الطالب من علمه
Çocuk yapmadığı şeyi söylerيقول الطفل مالا يفعل
Hangisinin cesur olduğunu bilirizنعلم ايهم شجاع
Not: Hayvan ve cansızlar çok olursa, onları gösteren ismi mevsul olarakالتى kullanılar.
Gördüğüm kalemler uzundurالاقلام التى رايتها طويلة
Sattığım develer çokturالجمال التى بعتها كثيرة
6-SORU İSİMLERİ: Soru sormak için kullanılan isimlere soru (istifham) isimleri denir.
1- من من ذا (kim, kime, kimi)anlamını ifade ederler ve akıllı varlıklar için kullanılırlar.
Sen kimsin? من انت؟ Kimi seçtin? من ذا اخترت؟
2-ما ماذا (ne, neye, neyi) anlamını ifade eder. Aklı olmayan varlıklar için kullanılır.
Yanınızda yiyecek ne var?ما عندكم للاكل؟
Rabbiniz ne buyurdu?ماذا قال ربكم؟
3- ايان متى(ne zaman) anlamını ifade eder.
Kıyamet saati ne zaman kopacak?متى تقوم الساعة؟
İmtihan ne zaman?ايان الامتحان؟
4-أين (nerede, nereye) anlamındadır.
Muhammed nereye gitti?اين ذهب محمد؟
5-كيف (nasıl) anlamını ifade eder. Durum, vaziyet ve hali sormak için kullanılır.
Zeyd nasıl, ne ile gitti?كيف ذهب ذيد؟
6- اى (hangi,hangisi) anlamındadır.
Hangi çocuk?اى طفل؟
7-كم (kaç, kaçtane) anlamındadır.
Haftada kaç gün vardır?كم يوما فى الاسبوع ؟
Soru için bu isimlerden başka أ هل harfleri de kullanılmaktadır.
1- أ hem isim cümlesinden, hem de fiil cümlesinden önce gelebilir, cümleler müsbet (olumlu) veya menfi (olumsuz) olabilir.
Çocuk gitti mi?أذهب الطفل؟
Siz mi itiraz ettiniz?أانتم عارضتم؟
2- هل ise, yalnız müsbet (olumlu) cümle başında gelir.
Mektubu yazdın mı?هل كتبت الرسالة؟
7-ASLİ SAYILAR VE TEMYİZİ: (0-10) (11-19) (20-1000)
Müennes için Müzekker için
1( احد ) واحد واحدة ( احدى )
2اثنان ا ثنتان
3ثلاثة ثلاث
4 اربعة ا ربع
5خمسة خمس
6ستة ست
7 سبعة سبع
8ثمانية ثمان
9تسعة تسع
10عشرة عشر
Sayılar, sayılan isimden önce gelir. Yalnız 1 sayısı, sayılan isimden sonra gelir, sayılanın sıfatı durumunda olur.
Bir kız çocuğuطفلة واحدة Bir adamرجل واحد
Arapçada, sayıya aded, sayılana ma’dud denir. Bir cinsten iki varlığı göstermek içinاثنان veاثنتان pek kullanılmaz, isim doğrudan doğruya tensiye yapılır.
İki adam رجلان <- bir adam رخل
İki kız çocuğu طفلتان <- bir kız çocuğu طفلة
1.Kaide: 3-10 arasında, aded (sayı), ma’dud’un (sayılanın) zıt cinsinden olur, sayılan cemi olarak gelir ve mecrurdur. (son harfinin harekesi esre’dir.)
Müennes için Müzekker için
1 kız çocuğu طفلة واحدة 1 çocukطفل واحد
2 طفلتان 2 طفلان
3 ثلاث طفلات 3 ثلاثة اطفال
4 اربع طفلات 4 اربعة اطفال
5 خمس طفلات 5 خمسة اطفال
6 ست طفلات 6 ستة اطفال
7 سبع طفلات 7 سبعة اطفال
8 ثمانى طفلات 8 ثمانية اطفال
9 تسع طفلات 9 تسعة اطفال
10 عشر طفلات 10 عشرة اطفال
2.Kaide: 11-19 arasındaki sayılara murekkeb (birleşik) sayılar denir. Sayılar birleşiktirler, her iki bölümünde son harfi üstün’dür.
Müennes için Müzekker için
11 kız çocuğu احدى عشرة طفلة 11 çocuk احد عشر طفلا
12 اثنتا عشرة طفلة 12 اثنا عشر طفلا
13 ثلاث عشرة طفلة 13 ثلاثة عشر طفلا
14 اربع عشرة طفلة 14 اربعة عشر طفلا
15 خمس عشرة طفلة 15 خمسة عشر طفلا
16 ست عشرة طفلة 16 ستة عشر طفلا
17 سبع عشرة طفلة 17 سبعة عشر طفلا
. 18 ثمانى عشرة طفلة 18 ثمانية عشر طفلا
19 تسع عشرة طفلة 19 تسعة عشر طفلا
3.Kaide:Mürekkeb (bitişik) sayılardan yalnız 12 mu’rab (cümledeki durumuna göre hareke alan) dır
12 çocuk geldi مرفوع جاء اثنا عشر طفلا
12 çocuk gördüm منصوب رايت اثنى عشر طفلا
12 çocuğu selamladım مجرور سلمت على اثنى عشر طفلا
Görüldüğü gibi, 12 sayısındakiاثنتان اثنان kelimelerinin sonundaki elif, merfu (ötre) durumunda elif olarak kalıyor, mensub (üstün) ve mecrur (esre) durumunda ise ya oluyor.
4.Kaide: Diğer mürekkeb (birleşik) sayılar mebni (son harekesi değişmeyen) dir. cümlede ne durumunda bulunursa bulunsunlar, hiçbir değişikliğe uğramazlar.
17 çocuk geldi مرفوع جاء سبعة عشر طفلا
17 çocuk gördüm منصوب رايت سبعة عشر طفلا
17 çocuğu selamladım مجرور سلمت على سبعة عشر طفلا
5.Kaide: 20-100 arasındaki sayılara العقود denir. Bu sayılar, hem müzekker, hem de müennes için ortak kullanılır.
20 erkek-kız çocuğu عشرون طفلا – طفلة
30 ثلاثون طفلا – طفلة
40 اربعون طفلا – طفلة
50 خمسون طفلا – طفلة
60 ستون طفلا – طفلة
70 سبعون طفلا – طفلة
80 ثمانون طفلا – طفلة
90 تسعون طفلا – طفلة
Nasb ve cer halinde, bu sayılardaki vav , ye olur.
Ref hali جاء عشرون طفلا 20 çocuk geldi
Nasb hali رايت عشرين طفلا 20 çocuk gördüm
Cer hali سلمت على عشرين طفلا 20 çocuğu selamladım
Aradaki sayılar, iki bölümden meydana gelir ve bu iki bölüm, birbirine vav ile bağlanır.
Müennes için Müzekker için
احدا وعشرون 21 واحد وعشرون
اثنتان وثلاثون 32 اثنان وثلاثون
ثلاث واربعون 43 ثلاثة واربعون
اربع وخمسون 54 اربعة وخمسون
خمس وستون 65 خمسة وستون
ست وسبعون 76 ستة وسبعون
سبع وثمانون 87 سبعة وثمانون
. ثمان وتسعون 98 ثمانية وتسعون
تسع وتسعون 99 تسعة وتسعون
İki bölümü birbirine vav ile bağlı olan bu sayılar mu’rab (cümledeki durumuna göre hareke alan) dır.
Ref hali ذهب سبعة واربعون تلميذا 47 öğrenci gitti
Nasb hali رايت سبعة واربعين تلميذا 47 öğrenci gördüm
Cer hali سلمت على سبعة واربعين تلميذا 47 öğrenciye selam verdim
6.Kaide: 100-1000 arasındaki sayılar: 100 ve 200 dışındakiler bileşiktir. İkinci bölüm muzafun ileyh sayıldığından mecrurdur. Bu sayılarda müzekker ve müennes için ortak kullanılır.
100مائة 200مائتان 300ثلاثمائة 400اربعمائة 500خمسمائة
600ستمائة 700سبعمائة 800ثمانمائة 900تسعمائة 1000الف (الاف:ج)
700 gece (müennes)سبعمائة ليلة 700 gün (müzekker)سبعمائة يوم
107 kitap مائة وسبعة كتب 514 kitap خمسمائة واربعة عشر كتابا
968 kitap تسعمائة وثمانية وستون كتابا
Bu sayılardan sonra gelen ma’dud (sayılan şey), sayının son bölümüne göre, müfret veya cemii olur ve ona göre harekelenir.
Aded (sayı) – Ma’dud (sayılan) münasebeti şöyledir:
Aded (sayı) Ma’dud (sayılan)
3-10 cemi, mecrur عشرة كتب
11-19 müfret, mensub تسعة وتسعون كتابا
99’dan sonra müfret, mecrur عشرة الاف كتاب
8-SIRA SAYILARI: (1-19) (20-1000)
Müennes için Müzekker için
1. الاول الاولى
2. الثانى الثانية
3. الثالث الثالثة
4. الرابع الرابعة
5. الخامس الخامسة
6. السادس السادسة
7. السابع السابعة
8. الثامن الثامنة
9. التاسع التاسعة
10. العاشر العاشرة
11. حادى عشر حادية عشرة
12. ثانى عشر ثانية عشرة
13. ثالث عشر ثالثة عشرة
11-19 arasında sıra sayıları, fetha üzere mebnidirler, iki tarafında harekesi asla değişmez.
Onbirinci çocuk geldi جاء الطفل الحادى عشر
Onbirinci çocuğu gördüm رايت الطفل الحادى عشر
Onbirinci çocuğa selam verdim سلمت على الطفل الحادى عشر
Bu sayılar, marife olunca, her iki bölümde “el” takısı alır.
Ref hali (merfu-ötre) الدرس الحادى والعشرون 21. ders
Nasb hali (mensub-üstün) قرأت الدرس الحادى والعشرين 21.dersi okudum
Cer hali (mecrur-esre) سلمت على الرجل الحادى والعشرين 21. adama selam verdim