Arapçada Fiil – Fiil Cümlesi – Mazi Fiil

Zamana bağlı olarak bir iş, bir oluş ve bir hareket bildiren kelimelere fiil denir. “Gitti, gidiyor, gidecek” gibi kelimeler fiil grubuna giren kelimelerdir. Fiilleri isimlerden ayıran en büyük özellik, fiillerde zamanın söz konusu olmasıdır. Fiiller, “Ne zaman?” sorusuna cevap verirler.

Arapçada temelde üç çeşit fiil vardır:

1- Mazi fiil: Geçmiş zamanda, yani söylendiği andan önce meydana gelen fiillere denir. “Gitti, oturdu, yazdı, gitmişti, okumuştu” gibi fiiller mazi fiil grubuna giren fiillerdir. Arapçada mazi fiilleri mazi kalıpları ile tanırız.

2- Muzari fiil: Şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zamanda bir iş, bir oluş ve bir hareket bildiren fiillere denir. Demek, mazi fiil geçmişten haber verirken; muzari fiil şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zamandan haber vermektedir.

3- Emr-i fiil: Bir kişiden veya kişilerden herhangi bir şeyi yapmasını emir yoluyla istemektir.

Arapçada fiillerin harf sayısı da önemlidir. Fiillerin harf sayısı anlamlarını da etkiler. Harf sayısına göre fiiller 4 çeşittir:

1- Sülâsi fiillerdir. Bu fiiller 3 harften oluşurlar.   كَتَبَ(yazdı); جَلَسَ   (oturdu); ذَهَبَ   (gitti); نَصَرَ   (yardım etti) gibi fiiller sülasidir.

2- Rubâi fiillerdir. Rubâi fiiller 4 harften oluşurlar:   كَاتَبَ(yazıştı); رَتَّبَ   (düzenledi); أَنْزَلَ   (indirdi); بَشَّرَ   (müjdeledi) gibi fiiller rubâidir.

3- Humâsi fiillerdir. Humasi fiiller 5 harften oluşurlar: اِحْمَرَّ  (kırmızı oldu); اِنْقَطَعَ   (kesildi); اِجْتَمَعَ  (toplandı); اِنْكَسَرَ   (kırıldı) gibi fiiller humasi fiillerdir.

4- Südasi fiillerdir. Südasi fiiller 6 harften oluşurlar: اِسَتَخْدَمَ   (kullandı); اِسْتَغْفَرَ   (bağışlanmak istedi); اِسْتَيْقََظَ  (uyandı); اِسْتَقْبَلَ   (yöneldi) gibi fiiller südasi fiillerdir.

Örnek fiil çekimi:

Arapçada iki çeşit cümle vardır. Bunlar: Fiil cümlesi ve isim cümlesidir. Arapçada cümle çeşidini belirlemek için cümlenin ilk kelimesine bakılır. İlk kelimesi isim ise isim cümlesi; ilk kelimesi fiil ise fiil cümlesi olur. Fiil cümlesinin 2 temel ögesi vardır: Fiil ve fail. Genelde buna meful de eklenir. Böylece 3 öge olur.

Fail: Cümlenin öznesidir. Fiili yapanı gösterir. Genellikle marifedir. Bazen yerine göre nekra da olabilir. Harekesi ise merfudur. Fail, fiilden sonra gelir. Fiil, faile cinsiyet bakımından uyar; ancak sayı bakımından uymaz. Fail ister müfred, ister müsenna, isterse cem’i olsun, fiil her zaman müfred gelir.

Fiil: Zamana bağlı olarak bir iş, bir oluş ve bir hareket bildiren kelimedir. Mazi, muzari ve emir olarak üçe ayrılır.

Meful: Failin yaptığı işten etkilenen kelime veya kelimelere denir. (Meful konusu özel bir başlıkta incelenmiştir. İlgili başlıktan meful konusunu inceleyebilirsiniz.)

Şu farklı noktaya da dikkat çekmek istiyoruz: Bazen mazi fiiller dua veya beddua anlamında kullanılır. رَضِىَ اللَّهُ عَنْكَ   (Allah senden razı olsun.) ; تَبَّتْ يَدَا أَبِى لَهَبٍ  (Ebu Leheb’in elleri kurusun.) ; بَارَكَ اللَّهُ فِيكَ  (Allah seni bereketlendirsin.) cümleleri bu kaideye örnektir.