Gayri Munsarif (Yarı Çekimli)
Gayri munsarif ifadesi cümle içerisinde aldığı göreve göre bir kelimenin son harekesinin normal şartlarda olması gerektiği gibi kullanılamaması durumunu anlatmak için kullanılır. Arapçada kelimelerin son harf harekeleri cümle içerisinde aldıkları göreve göre değişiklikler gösterir, ki buna “irab” diyoruz. Örneğin, özne yani fail olan bir kelimenin son harfinin harekesi ötredir. Nesne olan bir kelimenin son harfinin harekesi fethadır. Dolaylı nesne durumundaki bir kelimenin son harfinin harekesi kesradır. Ancak bazı kelimeler vardır ki örneğin, kesra alması gereken yerde bu harekeyi alamaz, onun yerine fetha alır. Veya tenvinli ötre (çift ötre harekesi) alması gereken yerde bunu alamaz, onun yerine tek ötre alır. İşte bu tür kelimelere gayri munsarif (yarı çekimli) denir. Gayri munsarif kelimeler belirlilik takısı (el takısı, harfi tarif) aldıklarında ve isim tamlamasında ilk isim (mudaaf, muzaaf) olduklarında normale yani munsarif hale dönerler.
Şimdi gayri munsarif grubuna giren kelimeler nelermiş onları öğrenelim:
1. Yabancı dilden Arapçaya giren alem isimler
هارون – Harun (İbranice);
أنقرة – Ankara (Türkçe)
زينب – Zeynep
طلحة – Talha (Erkek ismi olmasına rağmen müennes gayri munsarif isimlerdendir)
دمشق – Dimaşk (Şam)
دنيا – Dünya
3. Sonunda ان harfleri bulunan alem isimler
عثمان – Osman
رمضان – Ramazan
4. Fiil vezninde olan alem isimler
أحمد – Ahmed (muzari fiil kalıbında)
يزيد – Yezid (muzari fiil kalıbında)
5. فُعَلُ kalıbındaki alem isimler
عُمَرُ – Ömer
هُبَلُ – Hübel
6. İki ismin kaynaşmasıyla oluşan alem isimler
حضرموت (حضر موت ) – Hadramavt
بعلبك (بعل بك)
7. أَفْعَلُ kalıbında sıfatı müşebbehe ve ismi tafdiller
أحمر – kırmızı
أَكْبَرُ – daha (en) büyük
8. فُعْلاَن kalıbındaki sıfatlar
جَوْعَانُ – aç
سَكْرَانُ – sarhoş
9. 1-10 arası üleştirme sayıları
رُباعُ مَرْبَعُ – dörder
عُشَرُ مَعْشَرُ – onar
10. Sonunda elif memdude hemze (اء) olan isimler (Bu aynı zamanda müenneslik alametidir)
أَوْلِيَاءُ – dostlar
حَمْرَاءُ – kırmızı
صَحْرَاءُ – çöl
11. Sonunda elif maksure (ى) olan isimler (Bu aynı zamanda müenneslik alametidir)
بُشْرَى – müjde
حُسْنَى – daha (en) güzel
كُبْرَى – daha (en) büyük
مَسَاكِينُ – yoksullar
مَعَابِدُ – tapınaklar
مَفَاتِيحُ – anahtarlar
مَصابِيح – lambalar
مَسَاجِد – mescidler
مَدَارِسُ – okullar