FİİL-İ MUZÂRİNİN CEZİM YAPILMASIYLA ELDE EDİLEN ZAMANLAR
I) CAHD-I MUTLAK
(MAZİ FİİLİN KESİN OLUMSUZ HALİ)
Muzâri fiilin başına لَمْ takısı getirilip, fiilin son harfinin cezim yapılmasıyla gerçekleşir. Fiilin manasını mâzîde (geçmişte) olumsuz yapar. Bir işin şu ana kadar olmadığını ve bundan sonra da olmayacağını belirtir. Muzârinin başına getirilen bu edatla fiilde üç değişiklik olur:
a) Anlamı olumsuz olur. Bu olumsuzluk kalıcıdır ve bozulması beklenmez.
b) Sonu meczûm (cezimli) olur.
c) Muzâriden yapıldığı halde mâzî manası verir:
| يَكْتُبُ | yazıyor | لَمْ يَكْتُبْ | yazmadı |
| يَفْتَحُ | açıyor | لَمْ يَفْتَحْ | açmadı |
| يَذْهَبُ | gidiyor | لَمْ يَذْهَبْ | gitmedi |
Tesniye ve cemilerde cahd-ı mutlak; sona eklenen nunların (ن) kaldırılması ile olur. Düşen nun yerine bir elif getirilir:
| يَكْتُبُونَ | yazıyorlar | لَمْ يَكْتُبُوا | yazmadılar |
Müfred müennes muhâtabadaki ( ن ) harfi de kalkar.
| تَكْتُبِينَ | yazıyorsun | لَمْ تَكْتُبِي | yazmadın |
Cemi müennes ( ن ) ları olduğu gibi kalır.
| يَكْتُبْنَ | yazıyorlar | لَمْ يَكْتُبْنَ | yazmadılar |
Cezimli muzâriden harf-i tarife geçiş kesre ile yapılır:
| لَمْ أَكْتُبِ الْواَجِبَ | Ödevi yazmadım | لَمْ يَلْعَبِ الْكُرَةَ | Top oynamadı |
F كَتَبَ ماَ şimdi yazmadığınıلَمْ يَكْتُبْ , geçmişte yazmadığını ifade eder. ماَ dan daha ziyade لَمْ kullanılışı yaygındır.
| Cahd-ı Mutlak Sigasının Çekim Tablosu | ||||
| Cemi | Müsennâ | Müfred |
| |
| لَمْ يَكْتُبُوا | لَمْ يَكْتُبَا | لَمْ يَكْتُبْ | Gâib | |
| Onlar yazmadı | O ikisi yazmadı | O yazmadı | ||
| لَمْ يَكْتُبْنَ | لَمْ تَكْتُبَا | لَمْ تَكْتُبْ | Gâibe | |
| لَمْ تَكْتُبُوا | لَمْ تَكْتُبَا | لَمْ تَكْتُبْ | Muhatap | ||
| Sizler yazmadınız | İkiniz yazmadınız | Sen yazmadın | |||
| لَمْ تَكْتُبْنَ | لَمْ تَكْتُبَا | لَمْ تَكْتُبِي | Muhâtaba | ||
| لَمْ نَكْتُبْ | لَمْ نَكْتُبْ | لَمْ أَكْتُبْ | Mütekellim | |||
| Biz yazmadık | İkimiz yazmadık | Ben yazmadım |
| |||
Cümle Örnekleri:
| هَلْ نَفَعَ الْماَلُ صاَحِبَهُ ؟ | Mal sahibine fayda verdi mi? |
| لاَ ، اَلْماَلُ لَمْ يَنْفَعْ صاَحِبَهُ. | Hayır, mal sahibine fayda vermedi. |
| لَمْ أَذْهَبْ أَمْسِ إِلَى الْمَدْرَسَةِ. | Dün okula gitmedim. |
| هَلْ نَجَحَ الشاَّباَّنِ فِي حَياَتِهِماَ؟ | İki genç hayatlarında başarılı oldu mu? |
| لاَ ، اَلشاَّباَّنِ لَمْ يَنْجَحاَ فِي حَياَتِهِماَ. | Hayır, iki genç hayatlarında başarılı olmadı. |
| هَلْ فَشِلَ الْمُجْتَهِدُونَ فِي عَمَلِهِمْ ؟ | Çalışkanlar işlerinde başarısız oldu mu? |
| لاَ ، ألْمُجْتَهِدُونَ لَمْ يَفْشَلُوا فِي عَمَلِهِمْ. | Hayır, çalışkanlar işlerinde başarısız olmadı. |
| أَنْتُمْ لَمْ تَذْهَبُوا أَمْسِ إِلَى الْحَدِيقَةِ. | Siz dün bahçeye gitmediniz. |
| أَنْتِ لَمْ تَغْسِلِي مَلاَبِسَكِ. | Sen elbiselerini yıkamadın. |
| أَ لَمْ تَسْمَعُوا الْخُطْبَةَ ؟ | Hutbeyi işitmediniz mi? |
| لَمْ يَذْهَبِ الْوَلَدُ إِلَى الْمَدْرَسَةِ لِأَنَّهُ([1]) مَرِيضٌ. | Çocuk okula gitmedi çünkü o hastadır. |
| طَرَقْتُ الْباَبَ كَثِيراً وَ لَكِنْ لَمْ يَفْتَحْهُ أَحَدٌ. | Kapıyı çok çaldım fakat onu kimse açmadı. |
| أَنْتُمْ لَمْ تَقْرَأُوا كُلَّ الْقِصَّةِ. | Siz bütün kıssayı okumadınız. |
| لَمْ يَكْتُبِ الْواَجِبَ فِي الصَّفِّ. | Ödevi sınıfta yazmadı. |
Cahd-ı mutlakların meçhûlü: Fiil-i muzârilerin meçhûlleri gibidir. Başına yine لَمْ gelir. Cemi müennesler hariç nunlar düşer.
| يَكْتُبُ | yazıyor → | لَمْ يُكْتَبْ | yazılmadı | ||
| يَفْتَحُ | açıyor → | لَمْ يُفْتَحْ | açılmadı | ||
| لَمْ يُكْتَبُوا إلى الْمَدْرَسَةِ صَبَاحاً. | Sabahleyin okula yazılmadılar. | ||||
| هَلْ شَرِبَتِ الْأُمُّ الدَّواَءَ ؟ | Anne ilacı içti mi? | ||||
| لاَ ، لَمْ يُشْرَبِ الدَّواَءُ. | Hayır, ilaç içilmedi. | ||||