5) Hadis Diye Uydurulmuş Sözleri Toplayan Eserler Yazmak (Mevzuat Edebiyatı): Hadis Usulü Online Oku

5) Hadis Diye Uydurulmuş Sözleri Toplayan
Eserler Yazmak (Mevzuat Edebiyatı):

Hadis diye uydurulmuş sözleri toplamak amacıyla
yazılan eserler, işaret edelim ki hadis tarihi içinde ilk devirlerde değil,
hicri 6. asrın başlarından itibaren görülmeye başlamıştır. Daha önceki
dönemlerde, biraz önce ravi tanıtımı ile ilgili edebiyat olarak tanıttığımız
kitaplar içinde raviler tanıtılırken örnek kabilinden bir kişinin uydurduğu
hadislere işaret edilmekle yetinilmiştir. Mevzuat kitaplarının ilk örneklerini
teşkil eden el-Makdisi (v.507/1113)’nin Tezkiratu’l-Mevzuat’ı ile İbnu’l-Cevzi
(v.597/1200)’nin Kitabu’l-Mevzuat’ı, Ukayli’nin ed-Duafa’sından başlamak üzere
Hatib Bağdadi (v.463/1071)’nin eserlerine kadar uzanan yaklaşık 150 yıllık bir
zaman kesimi içinde yazılmış eserlerden topladıkları gibi, tenkidlerde de Yahya
b. Said el-Kattan (v.198/813)’dan başlayarak Abdurrahman b. el-Mehdi
(v.198/813), Yahya b. Main (v.233/847), Ahmed b. Hanbel (v.241/855), Buhari
(v.256/869), Nesai (v.303/915), İbn Ebi Hatim (v.327/938), İbn Hibban
(v.354/965), İbn Adiy (v.365/975) ve Darekutni (v.385/995)’nin
değerlendirmelerinden yararlanımışlardır.

Hadis diye uydurulmuşsözlerle ilgili kitapların
yazımı 1900’lü yıllara kadar, değişik kapsam ve tertiblerle süregelmiştir. Halen
de konuya dair elde mevcut kitaplar taranmak suretiyle hadis diye uydurulmuş
sözlerle ilgili ilmi araştırmalar değişik ülkelerde akademik faaliyet olarak
sürdürülmektedir. Konu hemen her hadis usulü kitabında da şu ya da bu ölçüde
işlenmekte, tanıtılmaktadır.

Hadis diye uydurulmuş sözleri ya alfabetik ya da
konularına göre tanıtan eserlerden 18 kadarının muhteva tanıtımı, Doç Dr. M.
Yaşar Kandemir’in “Mevzu Hadisler” adlı araştırmasında tanıtılmaktadır.

Ayrıca hadis diye dillerde dolaşan sözleri
tetkik eden eserlerde de hadis diye uydurulmuş sözlere işaret edilmektedir.
El-Acluni’nin Keşfu-l-Hafa’sı bu tür eserlerdendir.

Aliyyu’l-Kari (v.1014/1605)’nin
el-Mevzuatu’l-Kübra’sı ile İbn Arrak (v.963/1556)’ın Tenzihu’ş-şeria’sı konuya
ait bilgi ihtiyacını karşılamaya yeterlidir.

[1]  

Bir yandan hadis uydurulurken öte yandan
bunların çanlarına ot tıkayan hadis alimleri karşılarına çıkmıştır. Buhari,
Nesei, İbn-i Hibban, Ebu Bişr-i Devlabi, Ukayli, Cürcani, Darekutni, Hakim, Ezdi
ve Cüzekani’nin zuafalarıyla İbn-i Adiyy’in El-Kamil’inde bir çok mevzu
hadislere rastlandığı gibi doğrudan mevzuat kitapları da vardır. Bunlar; İbn-i
Cevzi’nin, Es-Seffari’nin, Suyuti’nin, Ketani’nin, Makdisi’nin, Sendürüsi’nin ve
1014 Hicri’de ölen Aliyyü’l-Kaari’nin Mevzuatlarıdır. Yalnız İbn-i Cevzi sert
mizaçlılığının tesiri altında eline geçen zayıf hadislere mevzu damgasını
basmıştır.[2]