Arapça GramerArapça Gramer Kitabı Online Fihrist

İlletli Fiiller Misal Fiil

 

II) İLLETLİ FİİLLER

A) MİSAL FİİL

İlk harfi illet harflerinden  و ya da ي  ile başlayan fiildir. Fiilin başında vâv (و) bulunursa misâl-i vâvî denir.

وَجَدَ

buldu

وَضَعَ

koydu

وَهَبَ

bağışladı, verdi

وَعَدَ

vaadetti

وَدَعَ

bıraktı, ayrıldı

وَقَعَ

vaki oldu

Fiilin başında  ي   bulunursa misâl-i yâî denir.

يَبِسَ

kurudu

يَقِظَ

uyandı

يَسُرَ

kolay oldu

 

 

         

Misâl-i vâvî olan  وَجَدَve misâl-i yâî olan يَسُرَ  nın mâzî çekimleri aynen sahih fiil çekimi gibidir.

a) Misâli vâvîlere muzaraat harfi eklenince başındakiوَ   ler kalkar. Örneğin; وَجَدَ den يَجِدُ olur. Aynı şekilde bu vâvlar masdarından da düşer:

وَعَدَ  يَعِدُ  عِدَةٌ

vaad etti, söz verdi

وَعَظَ  يَعِظُ  عِظَةٌ

vaaz verdi, nasihat etti

Mâzî meçhûlü ve çekimi bildiğimiz diğer fiiller gibidir: (وَجَدَ) buldu, (وُجِدَ) bulundu.

Muzâri meçhûlünde ise kalkmış olan وlar geri gelir. Dile kolaylık olsun diye cezmi söylenmez: (يَجِدُ) bulur (يُوجَدُ) bulunur  gibi. Mâzî çekimi sahihden farklı olmayan bu fiilin şimdi de muzâri çekimlerini inceleyelim:

 
Misâl-i vâvî Muzâri Meçhûl Çekimi

 

Misâl-i vâvî  Muzâri Malûm Çekimi

 

يُوجَدُ   يُوجَداَنِ   يُوجَدُونَ

يَجِدُ  يَجِدَانِ  يَجِدُونَ

 

 

تُوجَدُ   تُوجَدَانِ    يُوجَدْنَ

تَجِدُ  تَجِدَانِ  يَجِدْنَ

 

 

تُوجَدُ   تُوجَدَانِ   تُوجَدوُنَ

تَجِدُ  تَجِدَانِ   تَجِدُونَ

 

 

تُوجَدِينَ  تُوجَدَانِ  تُوجَدْنَ

تَجِدِينَ  تَجِدَانِ  تَجِدْنَ

 

 

أُوجَدُ    نُوجَدُ     نُوجَدُ  

أَجِدُ      نَجِدُ     نَجِدُ      

 

       

Not: (و) ile başlayan misâl fiillerin aynel fiili muzâride esre ise muzâriye çevrilince (و) düşer. Aynel fiil muzâride fethalı ya da zammeli ise düşmez:

وَهِمَ يَوْهَمُ

vehmetti

وَجُهَ يَوْجُهُ

şan şeref sahibi oldu

Bu fiillerin sâlim çekimden farkı yoktur.

b) Misâl-i Yâîler muzâriye çevrilince baştaki ي kalkmaz.  Aynen sahihler gibi çekilir.

يَسُرَ

kolay oldu (mâzî)

يَيْسُرُ

kolay olur (muzâri)

Meçhûlünde ise kelimenin aslından olan ي harfi muzaraat harfinin ötre okunmasından dolayı (dilde kolaylık olması bakımından) و ‘a çevrilir.

يُوسَرُ

kolaylaşır (muzâri meçhûl)

يَيْسُرُ

kolay olur (muzâri)

 

            Misâl-i yâî  Muzâri Meçhûl Çekimi

          Misâl-i yâî  Muzâri Malûm Çekimi

 

 

يُوسَرُ  يُوسَراَنِ  يُوسَروُنَ

يَيْسُرُ  يَيْسُراَنِ  يَيْسُروُنَ

 

 

تُوسَرُ  تُوسَراَنِ  يُوسَرْنَ

تَيْسُرُ  تَيْسُرَانِ  يَيْسُرْنَ

 

 

تُوسَرُ  تُوسَرَانِ  تُوسَروُنَ

تَيْسُرُ  تَيْسُراَنِ  تَيْسُروُنَ

 

 

تُوسَرِينَ توسَرَانِ تُوسَرْنَ

تَيْسُرِينَ تَيْسُراَنِ تَيْسُرْنَ

 

 

اوُسَرُ    نُوسَرُ     نُوسَرُ    

اَيْسُرُ  نَيْسُرُ   نَيْسُرُ        

 

                 

Misâli vâvîlerin emr-i hâzırı: Muzâri harfi kalkar.  Sonuna cezim getirilir.  Cezim getirildiğinde diğerlerindekiن  lar düşer. Muzaraat harfinden sonraki harf harekeli olduğu için başa hemze getirilmez. Okunabilmesi için hemzeye ihtiyacı yoktur.

يَجِدُ

bulur

جِدْ

bul

       Emr-i Hâzır Çekimi

جِدُوا

جِداَ

جِدْ

 

جِدْنَ

جِداَ

جِدِي

 

Misâli yâî’lerin emr-i hâzırında ise muzâri harfinden sonraki harf cezimli olduğu için okunabilmesi açısından başa ötreli أُ eklenerek يَيْسُرُ  dan اُيْسُرْ  kalır.  Okunuşu zor olduğundan ي   harfi  و ‘a değiştirilir.  Böylece:  اُوسُرْ  olur[1].

يَيْسُرُ  kolay olur   اُيْسُرْ  dan   اُوسُرْ  kolay ol

İsm-i Fâilleri  (وَجَدَ) den (واَجِدٌ) bulan / (يَسُرَ)dan (يَاسِرٌ)  kolay olan

İsm-i Mef’ûlleri  (وَجَدَ) den (مَوْجوُدٌ)   bulunan, varolan

                           (يَسُرَ)  dan (مَيْسوُرٌ) kolaylaştırılan, kolaylaştırılmış

 

Cümle Örnekleri:

1- وَعَدْتُ[2] بِفِعْلِ الْخَيْرِ – وَعَدْناَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ .

2- أَعِدُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – نَعِدُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ .

3- وَعَدَتِ الْبِنْتاَنِ بِفِعْلِ الْخَيْرِ  – اَلْبِنْتاَنِ وَعَدَتاَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ.

4- تَعِدُ الْبِنْتاَنِ بِفِعْلِ الْخَيْرِ  – اَلْبِنْتاَنِ تَعِداَنِ بِفِعْلِ الْخَيْرِ.

5- وَعَدَ الْأَغْنِياَءُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – الْأَغْنِياَءُ وَعَدُوا بِفِعْلِ الْخَيْرِ.

6- يَعِدُ الْأَغْنِياَءُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – اَلْأَغْنِياَءُ يَعِدُونَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ.

7- وَعَدَتِ الْغَنِياَّتُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – اَلْغَنِياَّتُ وَعَدْنَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ .

8- تَعِدُ الْغَنِياَّتُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – اَلْغَنِياَّتُ يَعِدْنَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ .

9- لاَ أَسْتَطِيعُ أَنْ أَجِدَ حَقِيبَتِي – رُبَّماَ تَجِدُ حَقيِبَتَكَ فيِ الْمَكْتَبَةِ.

10- لاَ تَقِفْ وَسَطَ هَذاَ الشاَّرِعِ الْمُزْدَحِمِ بِالسَّياَّراَتِ – صِفْ[3] ماَ شاَهَدْتَ فِي دَقِيقَتَيْنِ.

11- مَهْماَ تَفْعَلْ تَجِدْ ثَواَبَهُ عِنْدَ اللَّهِ – أَجْلِسُ فِي الْمَقْعَدِ الَّذِي أَجِدُهُ خاَلِياً .

12- يَجْلِسُونَ فِي الْمَقْعَدِ الَّذِي يَجِدُونَهُ خاَلِياً – يَجْلِسُونَ فِي الْغُرْفَةِ الَّتِي يَجِدُونَهاَ خاَلِيَةً.

 

Tercüme:

1- Hayırlı işe söz verdim. Hayırlı işe söz verdik.

2- Hayırlı işe söz veriyorum. Hayırlı işe söz veriyoruz.

3- İki kız hayırlı iş (için) söz verdi. (Aynı manada isim cümlesi).

4- İki kız hayırlı işe söz veriyor. (Aynı manada isim cümlesi).

5- Zenginler hayır yapacaklarına söz verdiler.  

6- Zenginler hayır yapacaklarına söz veriyorlar.

7- Zengin (bayanlar) hayır yapacaklarına söz verdiler.

8- Zengin (bayanlar) hayır yapacaklarına söz veriyor.

9- Çantamı bulamıyorum. Çantanı belki kütüphanede bulursun.

10- Arabalarla dolu bu caddenin ortasında durma. Gördüğün şeyleri iki dakikada anlat (vasfet).

11- Her ne yaparsan sevabını Allah katında bulursun. Boş bulduğum koltuğa oturuyorum.

12- Boş buldukları koltuğa oturuyorlar. Boş buldukları odaya oturuyorlar.

İlgili Makaleler