Sonda Yazılan Ta ت Çeşitleri
SONDA YAZILAN TÂ
I. Sonda Yazılan “Tâ” (ت ) Şekilleri:
Gerek yazılışı, gerekse bulunduğu kelimede yaptığı görev bakımından
birbirinden farklı olan iki “tâ” harfi vardır:
1 Açık ta (آَلتَّاءُ الْمَبْسُوطَةُ )
2. Bitişik tâ (kapalı veya yuvarlak tâ) ( التا المربوطة )
1.(اَلتَّاءُ الْمَبْسُوطَةُ) Açık ta
a. Bulunduğu kelimenin asıl harfi olur:
وَقْتٌ vakit
susmak ٌسُكُوت
قُوتٌ Vakit
b) Mâzî fiillerde merfû muttasıl zamir olarak gelir:
ضَرَيْتَ dövdün
ذَهَبْت
c) Mâzî fiillerde müfred gâibede müenneslik alâmeti olarak gelir:
خَرَجَتْ Çıktı Müennes
اَخَذَتْ
Not: Bitişik (kapalı) tâ ( ة ) muttasıl zamire muzâf olduğunda açık
tâ şeklinde yazılır.
Bitişik ( kapalı veya yuvarlak) tâ ( ة ): Bir kelimenin asıl
harflerinden olmayıp, müenneslik, müfredlik, mübâlağa siygasında, cemîlik ve mahzûf harfe karşılık isimlerin sonuna ilâve edilir:
a. Müennes (dişi) yapmak için müzekker isimlerin sonuna eklenir. Bu
“ta”ya “tau’t-te’nis” (تَاءُ التَّأنِيث) denilir:
(kız) çocuk طفلة
bayan öğretmen معلمة
b. Müfred (tek) yapmak için ismü’l-cinsin sonuna eklenir: Bu “tâ”ya
“taul-vahde” (تَاء الوَحْدَة) denilir:
bir ağaç شجرة < شجر
ثَمَرٌ meyve cinsi, meyveler > ثَمَرَةٌ bir mevye
c. Mübâlaga siygasında kullanılır: Bu “tâ”ya ” harfli’l-mübâlaga “
:denir (حَرْفٌ لِلْمُبَالَغَةِ)
çok yalancı كاذبة
çok bilgin عالمة
d. Bazı ism-i mansûbların cemisini yapmakta kullanılır:
الحَنَفِيُّ hanefi > الحَنَفِيَّةُ hanefiler
المَكِّيّ mekkeli > المَكِّيَّةُ mekkeliler
e1. Nesebe delâlet eden müntehe’l-cümû’ kalıbında ” zâid olarak
bulunur:
مَغْرِبِيٍّ batili مَغَارِبَةُ batililar
e2. (elis ) vezninde yâ ( )’ya karşılık kelime sonuna ilâve edilir:
Zerdüşt dinine inanlar kisUj + Zerdüşt dinine inanan 3åş
Not: Bu “tâ”ya “harf li’d-delâlet ala’n-neseb” ( „in „L. JYw u2 ) denir.
f. Mahzûf harfe karşılık ismin sonuna ilâve edilir. Bu “tâ”ya “harf li’t-ta’viz an harf mahzufi” ( ٍحَرْفٌ لِلتَّعْوِيضِ عَنْ حُرُوفٍ مَحْذُوفَة) denir.