Sıfatı Müşebbehe

Sıfat-ı Müşebbehe

Sıfat-ı Müşebbehe الصِّفَةُ الـمُشَبَّهَةُ

Tanımı:

Sıfat-ı Müşebbehe, sülâsi lâzım fiillerden türetilmiş ism-i fâil veya ism-i mef’ûl anlamını taşıyan sıfat demektir. Nitelediği nesnedeki anlamın kalıcı (değişken olmayan) bir özellik olduğunu gösterir. Yani sıfat-I müşebbehenin ifade ettiği anlam nitelenen nesneden hemen ayrılma özelliğinde değildir.

Sıfat-ı müşebbehe olan sıfatlar genelde sülâsi lâzım fiillerden elde edilen sıfatlardır. Bazı müteaddi fiillerin de sıfat-ı müşebbehe kalıpları vardır. Örnek:

		Fiil
Anlamı	Sıfat-ı müşebbehe	Muzari	Mazi
Uzak	بَعِيدٌ	يَبْعُدُ	بَعُدَ
Güzel	حَسَنٌ	يَحْسُنُ	حَسُنَ
Öldürülen	قَتِيلٌ	يَقْتُلُ	قَتَلَ

Sıfat-ı müşebbeheler bazen ism-i fâil anlamında, bazen de ism-i mef’ûl anlamında olurlar: Örnek:

			Fiil
	Anlamı	Sıfat-ı müşebbehe	Muzari	Mazi
İsm-i mef’ûl anlamında	Öldürülen	قَتِيلٌ	يَقْتُلُ	قَتَلَ
İsm-i fâil anlamında	Cahil, bilgisiz	جَهِيلٌ	يَجْهَلُ	جَهِلَ
İsm-i fâil anlamında	Zalim, haksız	ظَلُومٌ	يَظْلِمُ	ظَلَمَ

Sıfat-ı Müşebbehenin Özellikleri ve Kalıpları

Kalıcı/değişken olmayan bir sıfat olduğu için zamanla ilintili değildir, yani zaman anlamı içermez.

Bu iş zordur

هذا الْعمَلُ صَعْبٌ

2- Renk, kusur, süs veya güzellik gibi özellikler anlamında olan kelimelerin sıfat-I müşebbeheleri kıyasî olarak, (أفْعَلُ) kalıbında; bunun müennes şekli ise (فَعْلاَء) kalıbında olur.

Bu tür sıfat-ı müşebbeheler anlam bakımından üç gruba ayrılır:

a) Renk bildiren sıfat-ı müşebbeheler:

Anlamı	Müennes	Müzekker
	فَعْلاَءُ	أفْعَلُ
Sarı	صَفْرَاءُ	أصْفَرُ
Beyaz	بَيضَاءُ	أَبْيَضُ
Kırmızı	حَمرَاءُ	أحْمَرُ
Siyah	سَوْداءُ	أسْوَدُ

b) Kusur ifade eden sıfat-ı müşebbeheler:

Anlamı	Müennes	Müzekker
	فَعْلاَءُ	أفْعَلُ
· Ahmak	· حَمْقَاءُ	· أَحْمَقُ
· Dilsiz	· بَكْمَاءُ	· أَبْكَمُ
· Kör	· عَمْيَاءُ	· أَعْمَى
· Topal	· عَرْجَاءُ	· أَعْرَجُ

c) Süs ifade sıfat-ı müşebbeheler:

Anlamı	Müennes	Müzekker
	فَعْلاَءُ	أفْعَلُ
· Siyah gözlü	· حَوْرَاءُ	· أَحْوَرُ
· Sürmeli gözlü	· كَحْلاَءُ	· أَكْحَلُ
· İri gözlü	· نَجْلاَءُ	· أَنْجَلُ
· Ela gözlü	· شَهْلاءُ	· أَشْهَلُ

(أَفْعَلُ) kalıbında olan sıfat-ı mişebbehenin çekim tablosu: Örnek sıfat-ı müşebbehe أَصْفَرُ = Sarı

Cemi (çoğul)

Tesniye (ikil)

Müfret (tekil)

صُفْرٌ

أصْفَرَانِ

أصْفَرُ

Müzekker

(eril)

صُفْرٌ

صَفْرَاوَانِ

صَفْرَاءُ

Müennes

(dişil)

Sülâsi fiillerden türetilip ek almamış sıfat-ı müşebbehelerin değişik vezinleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Anlamı	Sıfat-ı Müşebbehe	Kalıbı (vezni)	Türetildiği Fiil
Sevinçli	فَرِحٌ	فَعِلٌ	فَرِحَ
Zayıf	ضَعِيفٌ	فَعِيلٌ	ضَعُفَ
Kat kat	ضِعْفٌ	فِعْلٌ	ضَعُفَ
Övünen	فَخُورٌ	فَعُولٌ	فَخَرَ
İri yarı	ضَخْمٌ	فَعْل	ضَخُمَ
Güzel	حَسَنٌ	فَعَلٌ	حَسُنَ
Açık, Anlaşılır	بَيِّنٌ	فَيْعِلٌ	بَانَ
Korkak	جَبَانٌ	فَعَالٌ	جَبُنَ
Pis	نَجِسَةٌ	فَعِلَة	نَجُسَ

ÖZET:

SIFAT-I MÜŞEBBEHE

Bir vasfın, özelliğin niteliğin geçici değil, sürekli olduğunu gösteren türemiş isimlere denir. Örneğin (كَرِيمٌ) kelimesindeki “cömertlik” anlamı süreklilik arz eden bir vasıftır.

Sıfat-ı müşebbehelerin değişik vezinleri bulunmaktadır. Bunlardan,

a) (أَفْعَلُ) vezninde olup renk, kusur veya süse delalet edenlr. Bu kalıpta olanların müennesi فَعْلاَءُ şeklindedir. (أَحْمَرُ) müennesi, (حَمْرَاء)

b) (فَعْلاَنُ) vezninde olup bir hususun/özelliğin varlığına veya yokluğuna delalet edenler. Bunların müennesi فَعْلَى şeklinde olur. جَوْعَان) = aç) , رَيَّان) = suya kanmış), شَبْعَان) = tok) جَوْعَى) , رَيَّى , (شَبْعَى

c) فَعِلٌ vezninde olup üzüntü, acı veya sevinç ifade edenler. Bunların müennesi فَعِلَةٌ kalıbında olur.

d) Bunların dışında genellikle beşinci babdan gelen ve çok çeşitli vezinlerde bulunan sıfat-ı müşebbeheler vardır.

DEĞERLENDİRME SORULARI

كَرُمَ زَيْدٌ cümlesinde altı çizili kelimenin sıfat-ı müşebbehe karşılığı hangi seçenekte doğru şekilde verilmiştir?
كَارِمٌ b)كَرَمٌ c) كَرَامَةٌ d)إكْرَامٌ e)كَرِيمٌ
عَطْشَان kelimesinin cemi müzekker karşılığı aşağıdaki seçeneklerden hangisidir?
a) عِطَاشٌ b)عَطِشَ c)عَطِشٌ d)أعْطَشَ e)عَطَشٌ

Sıfatı Müşebbehe