Mübteda’nın Özellikleri
Mübteda: İsim cümlesinin başında gelen, marife (belirli) ve merfu (ötreli) bir isimdir. Haberle birlikte cümleyi oluşturur.
1. Mübteda Cümlenin Başında Gelir
| Yapı | Örnek | Açıklama |
|---|---|---|
| Mübteda | اَلْكِتَابُ | Cümlenin başında yer alan marife isim. |
| Haber | كَبِيرٌ | Mübtedayı açıklayan nekire (belirsiz) isim veya ifade. |
Tablo: Mübteda ve Haber Yapısı
| Mübteda (Marife) | Haber (Nekire) | Arapça Cümle | Türkçe Anlamı |
|---|---|---|---|
| اَلْكِتَابُ | كَبِيرٌ | اَلْكِتَابُ كَبِيرٌ | Kitap büyüktür. |
2. Mübteda Merfudur (Ötre İle İrablanır)
Mübtedanın irabı merfudur. Ref (ötre) alameti şunlarla gösterilir:
- Müfred (Tekil): Damme (ـُ)
- Tesniye (İkil): Elif (ـَا)
- Cemi Müzekker Salim (Düzenli Eril Çoğul): Vav (ـُونَ)
- Esma-i Hamsede (Beş Özel İsim): Vav (ـُو)
Tablo: Mübtedanın İrabı
| İrab Türü | Örnek Mübteda | Örnek Haber | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Müfred (Damme) | اَلْكَلاَمُ | سَهْلٌ | Tekil mübteda, damme ile merfu. |
| Tesniye (Elif) | اَلْقَلَمَانِ | مَكْسُورَانِ | İkil mübteda, sonunda انِ ile merfu. |
| Cemi Salim (Vav) | اَلْعَالِمُونَ | مُجْتَهِدُونَ | Cemi müzekker salim mübteda, ونَ ile merfu. |
| Esma-i Sitte | أَخُوكَ | ظَوِيلٌ | “أخ, حم, هن, فو, ذو, أبو” gibi özel isimler, vav ile merfu. |
3. Mübteda Genellikle Marifedir, Ancak Bazen Nekire Olabilir
| Durum | Örnek | Açıklama |
|---|---|---|
| Marife Mübteda | اَلطَّالِبُ | Genellikle mübteda marife (belirli) olur. |
| Nekire Mübteda | وَلَدٌ | Nadiren mübteda nekire (belirsiz) olabilir. Bu durumda cümle “vardır” anlamı kazanır. |
4. Haber Carr-Mecrur veya Zarf Olursa, Mübteda Sonda Gelir ve Nekire Olur
Yapı: Carr-Mecrur/Zarf + Nekire Mübteda
Anlam: “Vardır/Vardı” şeklinde varlık bildirir.
Tablo: İstisnai Yapı
| Carr-Mecrur/Zarf | Nekire Mübteda | Arapça Cümle | Türkçe Anlamı |
|---|---|---|---|
| فِي الْبَيْتِ | وَلَدٌ | فِي الْبَيْتِ وَلَدٌ | Evde bir çocuk vardır. |
Açıklamalar:
- Bu yapıda haber, cer harfi (بِ, فِي, عَلَى vb.) veya zarf (yer/zaman) olur.
- Mübteda nekire olarak cümlenin sonunda yer alır.
- Cümle “…vardır” anlamı kazanır (Örnek: فِي الْبَيْتِ وَلَدٌ → Evde bir çocuk vardır).
Özet Tablo: Mübtedanın Temel Özellikleri
| Özellik | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Cümlenin Başında Gelir | Mübteda daima cümlenin ilk ögesidir. | اَلْكِتَابُ كَبِيرٌ |
| Merfu Olması | Ötre, elif veya vav ile irab edilir. | اَلْقَلَمَانِ مَكْسُورَانِ |
| Marife Olması | Genellikle belirli (الـ, özel isim vb.) olur. | اَلطَّالِبُ مُجْتَهِدٌ |
| İstisnai Nekire Yapısı | Haber carr-mecrur/zarf ise mübteda sonda ve nekire olur. | فِي الْبَيْتِ وَلَدٌ |