Arapçada Muzari Fiiller Genel Özet

 

MUZARİ FİİL

Fiili Muzari iki kısımdır:

1. 1)      Muzari Malum
2. 2)      Muzari Meçhul

Muzari malum üç şekil üzere bulunur:

1. 1)      يَفْعُلُ kalıbında gelir. يَكْتُبُ gibi.
2. 2)      يَفْعِلُ kalıbında gelir. يَغْسِلُ gibi.
3. 3)      يَفْعَلُ kalıbında gelir. يَعْلَمُ gibi.

Üç kalıbın birbirinden farkı yalnız üçüncü harfin harekesinden doğuyor. Yoksa birinci harf hepsinde üstün, ikinci harf hepsinde sakin, dördüncü harf hepsinde ötredir.

Dikkat:

Bir fiili muzari harekeli ise harekesine bakarak falan şekildedir, deriz. Fakat harekesi yoksa hangi şekilde okunacağını sözlüğe bakarız.

MÜZARİ MALUM

يَفْعُلُ kalıbında bulunan يَكْتُبُ muzari filin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
يَكْتُبُونَ	يَكْتُبَانِ	يَكْتُبُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يَكْتُبْنَ	تَكْتُبَانِ	تَكْتُبُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تَكْتُبُونَ	تَكْتُبَانِ	تَكْتُبُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تَكْتُبْنَ	تَكْتُبَانِ	تَكْتُبِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نَكْتُبُ		اَكْتُبُ		مُتَكَلِّمٌ

يَفْعِلُ kalıbında bulunan يَغْسِلُ muzari filin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
يَغْسِلُونَ	يَغْسِلاَنِ	يَغْسِلُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يَغْسِلْنَ	تَغْسِلاَنِ	تَغْسِلُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تَغْسِلُونَ	تَغْسِلاَنِ	تَغْسِلُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تَغْسِلْنَ	تَغْسِلاَنِ	تَغْسِلِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نَغْسِلُ		اَغْسِلُ		مُتَكَلِّمٌ

يَفْعَلُ kalıbında bulunan يَعْلَمُ muzari filin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
يَعْلَمُونَ	يَعْلَمَانِ	يَعْلَمُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يَعْلَمْنَ	تَعْلَمَانِ	تَعْلَمُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تَعْلَمُونَ	تَعْلَمَانِ	تَعْلَمُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تَعْلَمْنَ	تَعْلَمَانِ	تَعْلَمِِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نَعْلَمُ		اَعْلَمُ		مُتَكَلِّمٌ

MÜZARİ MEÇHUL 

Müzari meçhul yalnız bir şekilde bulunur ki, o da يَفْعَلُ kalıbındadır.

Şu halde;

يَكْتُبُ muzari fiilin meçhulü يُكْتَبُ ,

يَغْسِلُ muzari fiilin meçhulü يُغْسَلُ ,

يَعْلَمُ muzari fiilin meçhulü يُعْلَمُ ,kalıbından gelir.

يُفْعَلُ kalıbında bulunan يُكْتَبُ muzari fiili meçhulün çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
يُكْتَبُونَ	يُكْتَبَانِ	يُكْتَبُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يُكْتَبْنَ	تُكْتَبَانِ	تُكْتَبُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تُكْتَبُونَ	تُكْتَبَانِ	تُكْتَبُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تُكْتَبْنَ	تُكْتَبَانِ	تُكْتَبِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نُكْتَبُ		اُكْتَبُ		مُتَكَلِّمٌ

يُفْعَلُ kalıbında bulunan يُغْسَلُ muzari fiili meçhulün çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
يُغْسَلُونَ	يُغْسَلاَنِ	يُغْسَلُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يُغْسَلْنَ	تُغْسَلاَنِ	تُغْسَلُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تُغْسَلُونَ	تُغْسَلاَنِ	تُغْسَلُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تُغْسَلْنَ	تُغْسَلاَنِ	تُغْسَلِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نُغْسَلُ		اُغْسَلُ		مُتَكَلِّمٌ

يُفْعَلُ kalıbında bulunan يُعْلَمُ muzari fiili meçhulün çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
يُعْلَمُونَ	يُعْلَمَانِ	يُعْلَمُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يُعْلَمْنَ	تُعْلَمَانِ	تُعْلَمُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تُعْلَمُونَ	تُعْلَمَانِ	تُعْلَمُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تُعْلَمْنَ	تُعْلَمَانِ	تُعْلَمِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نُعْلَمُ		اُعْلَمُ		مُتَكَلِّمٌ

Dikkat:

1-      Fiili muzariler –gerek malum ve gerekse meçhul olsunlar- Türkçeye “şimdiki zaman” veya “geniş zaman” ile tercüme edilirler. Eğer bir işe başlamışız da henüz bitmemiş ve devam ediyorsa “şimdiki zaman” ile, eğer görünürde başlanmış bir iş yoksa “geniş zaman” ile tercüme edilir. Örnek: يَكْتُبُ kelimesi “yazıyor” yahut “yazar”; يُكْتَبُ kelimesi de “yazılıyor” yahut “yazılır” şeklinde tercüme edilirler.

2-      Fiili muzarinin başına “istikbal: gelecek edatı” denilen سَ , yahut سَوْفَ geçerse, Türkçeye “gelecek zaman” ile tercüme edilir. Örnek: سَيَكْتُبُ (yazacak), سَيُكْتَبُ (yazılacak); سَوْفَ يَكْتُبُ (yazacak), سَوْفَ يُكْتَبُ (yazılacak), gibi. Bu سَ ve سَوْفَ çekimde hiçbir değişiklik yapmadan fiili muzarinin her çekiminin başına geçebilir.

3-      Fiili muzarinin başına لاَمُ مَفْتُوعَة (lamı meftuha – üstün lam) gelirse, Türkçeye “şimdiki zaman” ile tercüme edilir. Örnek: لَيَكْتُبُ (yazıyor), لَيُكْتَبُ (yazılıyor),gibi. Bu لَ harfi çekimde hiçbir değişiklik getirmeden fiili muzarinin her çekiminin başına geçebilir.

NEFY-İ HAL (MUZARİİ MENFİ) 

Fiili muzarinin başına مَا geçerse (Nefyi hal) olup Türkçeye “şimdiki zamanın olumsuzu” ile tercüme edilir. Örnek: مَا يَكْتُبُ (yazmıyor), مَا يُكْتَبُ (yazılmıyor), gibi.

Bu مَا çekimde hiçbir değişiklik yapmadan fiili muzarinin her sigasının başına geçebilir.

NEFYİ İSTİKBAL NEFYİ MUZARİ

Fiili muzarinin başına لاَ geçerse Sibeveyh’e göre (Nefyi İstikbal) olup Türkçeye “geniş zamanın olumsuzu” iler tercüme edilir.

لاَ يَكْتُبُ (yazmaz), لاَ يِكْتَبُ (yazılmaz) gibi. Fakat İbni Malik’e göre (Nefyi Muzari) olup Türkçeye “geniş zamanın olumsuzu” veya “şimdiki zamanın olumsuzu” ile tercüme edilebilir.

لاَ يُكْتَبُ (yazmaz veya yazmıyor); لاَ يُكْتَبُ (yazılmaz veya yazılmıyor) gibi. Bu لاَ çekimde hiçbir değişiklik yapmadan fiili muzarinin her çekiminin başına geçebilir.

MUZARİ MERFU MUZARİ MANSUB VE MUZARİ MECZUM 

Gerek muzari malum ve gerekse muzari meçhulün üç hali vardır:

1. 1)      Merfu (ötre) olmak مَرْفُوعٌ
2. 2)      Mansub (üstün) olmak مَنْصُوبٌ
3. 3)      Meczum (cezimli) olmak مَجْزُومٌ

MUZARİ MERFU

Bir fiili muzarinin başında “Nasib” denilen اَنْ، لَنْ، كَىْ، اِذَنْ harflerinden hiç birisi, keza “Cazim” denilen لاَ، لِ، لَمَّا، لَمْ، اِذَامَا، اِذْمَا، حَيْثُمَا، مَتَى، اَنَّى، اَيْنَ، اَىُّ، مَنْ، مَهْمَا، مَا، اِنْ kelimelerden de hiç birisi yoksa o muzariye “Muzari Merfu” denilir.

MUZARİ MANSUB

(TEKİDİ NEFYİ İSTİKBAL VE NEFYİ İSTİKBAL)

Eğer bir fiili müzarinin başında nasb denilen اَنْ، لَنْ، كَىْ، اِذَنْ harflerinden birisi bulunursa o müzariye “Muzari Mansub” denilir. Şu dört harften her birinin fiili muzariye olan tesirleri eşit ise de burada yalnız لَنْ harfinden bahsedilecektir.

لَنْ harfi fiili muzarinin ondört çekiminin hepsinde de gelebilir. Fakat iki cemi müennese (birisi cemi müennes gaibe, diğeri cemi müennes muhataba) tesir edemez. Geriye kalan oniki çekimin sonunda ن bulunanların nunu düşürür. Nunsuzların ise son harfini üstün okutturur.

Mesela:

 

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
لَنْ يَكْتُبُوا	لَنْ تَكْتُبَا	لَنْ يَكْتُبَ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
لَنْ يَكْتُبْنَ	لَنْ تَكْتُبَا	لَنْ تَكْتُبَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ تَكْتُبُوا	لَنْ تَكْتُبَا	لَنْ تَكْتُبَ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
لَنْ تَكْتُبْنَ	لَنْ تَكْتُبَا	لَنْ تَكْتُبِى	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ نَكْتُبَ		لَنْ اَكْتُبَ		مُتَكَلِّمٌ

Meçhulü de böyledir:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
لَنْ يُكْتَبُوا	لَنْ يُكْتَبَا	لَنْ يُكْتَبَ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
لَنْ يُكْتَبْنَ	لَنْ تُكْتَبَا	لَنْ تُكْتَبَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ تُكْتَبُوا	لَنْ تُكْتَبَا	لَنْ تُكْتَبَ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
لَنْ تُكْتَبْنَ	لَنْ تُكْتَبَا	لَنْ تُكْتَبِى	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ نُكْتَبَ		لَنْ اُكْتَبَ		مُتَكَلِّمٌ

Dikkat:

Başına لَنْ geçen muzari mensub meşhur görüşe göre Tekidi Nefyi İstikbal olupTürkçeye “gelecek zamanın olumsuzu” ile tercüme edilir.

Örnek:

لَنْ يَكْتُبَ (yazmayacak), لَنْ يُكْتَبَ (yazılmayacak)gibi.

Fakat İbni Hişam’a göre Nefyi İstikbal olup Türkçeye “geniş zamanın olumsuzu” ile tercüme edilir.

Örnek:

 

لَنْ يَكْتُبَ (yazmaz), لَنْ يُكْتَبَ (yazılmaz) gibi.

MUZARİ MECZUM

Eğer bir fiili muzarinin başına Cazim denilen لاَ، لِ، لَمَّا، لَمْ، اِذَامَا، اِذْمَا، حَيْثُمَا، مَتَى، اَنَّى، اَيْنَ، اَىُّ، مَنْ، مَهْمَا، مَا، اِنْ kelimelerden birisi bulunursa o fiili muzariye Muzari Meczum denilir.

Zikrolunan onbeş kelimeden her birinin fiili muzarinin lafzına olan tesiri aynı ise de burada bunların yalnız dört tanesinden tani لَمَّا، لَمْ، لاَ، لِ dan bahsedilecektir ki, bunlardan لَمْ ile لَمَّا Muzari Meczum bahsinde, لِ Emir bahsinde, لاَ da Nehy bahsinde anlatılacaktır.

CAHDİ MUTLAK

 

لَمْ harfi fiili muzarinin –gerek malum gerek meçhul olsun- ondört çekiminin hepsine de geçer. Lafızdaki tesirine gelince “iki cemi müennes nun’u olduğu gibi durur; diğer nun’ları düşürür; nun’suz çekimlerde ise son harfin harekesini yani ötresini düşürür.”

Örnek:

 

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
لَمْ يَكْتُبُوا	لَمْ يَكْتُبَا	لَمْ يَكْتُبْ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
لَمْ يَكْتُبْنَ	لَمْ تَكْتُبَا	لَمْ تَكْتُبْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تَكْتُبُوا	لَمْ تَكْتُبَا	لَمْ تَكْتُبْ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
لَمْ تَكْتُبْنَ	لَمْ تَكْتُبَا	لَمْ تَكْتُبِى	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نَكْتُبْ		لَمْ اَكْتُبْ		مُتَكَلِّمٌ

Meçhulü de böyledir:

 

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
لَمْ يُكْتَبُوا	لَمْ يُكْتَبَا	لَمْ يُكْتَبْ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
لَمْ يُكْتَبْنَ	لَمْ تُكْتَبَا	لَمْ تُكْتَبْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تُكْتَبُوا	لَمْ تُكْتَبَا	لَمْ تُكْتَبْ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
لَمْ تُكْتَبْنَ	لَمْ تُكْتَبَا	لَمْ تُكْتَبِى	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نُكْتَبْ		لَمْ اُكْتَبْ		مُتَكَلِّمٌ

Dikkat:

Başına لَمْ geçen fiili muzariye Cahdi Mutlak adı verilip Türkçeye “dili geçmiş” veya “mişli geçmiş zamanın olumsuzu” ile tercüme edilir.

 

Örnek:

لَمْ يَكْتُبْ (yazmadı yahut yazmamış); لَمْ يُكْتَبْ (yazılmadı yahut yazılmamış) gibi.

CAHDİ MUSTAĞRAK

 

لَمَّا kelimesi de لَمْ gibi fiili muzarinin gerek malum ve gerek meçhul olsun her sigasına (çekimine) geçer ve lafızca aynı tesiri gösterir.

 

Örnek:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
لَمَّا يَكْتُبُوا	لَمَّا يَكْتُبَا	لَمَّا يَكْتُبْ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
لَمَّا يَكْتُبْنَ	لَمَّا تَكْتُبَا	لَمَّا تَكْتُبْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمَّا تَكْتُبُوا	لَمَّا تَكْتُبَا	لَمَّا تَكْتُبْ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
لَمَّا تَكْتُبْنَ	لَمَّا تَكْتُبَا	لَمَّا تَكْتُبِي	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمَّا نَكْتُبْ		لَمَّا اَكْتُبْ		مُتَكَلِّمٌ

Meçhulü de böyledir:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
لَمَّا يُكْتَبُوا	لَمَّا يُكْتَبَا	لَمَّا يُكْتَبْ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
لَمَّا يُكْتَبْنَ	لَمَّا تُكْتَبَا	لَمَّا تُكْتَبْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمَّا تُكْتَبُوا	لَمَّا تُكْتَبَا	لَمَّا تُكْتَبْ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
لَمَّا تُكْتَبْنَ	لَمَّا تُكْتَبَا	لَمَّا تُكْتَبِى	مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمَّا نُكْتَبْ		لَمَّا اُكْتَبْ		مُتَكَلِّمٌ

Not:

Başına لَمَّا geçen fiili muzariye Cahdi Mustağrak adı verilip Türkçeye “dili geçmiş” veya “mişli geçmiş zamanın olumsuzu” ile tercüme edilir. Ancak bu tercüme üzerine “Daha, hala, şimdiye kadar” kelimelerinden birisi ilave edilir.

Örnek:

لَمَّا يَكْتُبْ (daha yazmadı, daha yazmamış, hala yazmadı, hala yazmamış, şimdiye kadar yazmadı, şimdiye kadar yazmamış) gibi.

لَمَّا يُكْتَبْ (daha yazılmadı, daha yazılmamış, hala yazılmadı, hala yazılmamış, şimdiye kadar yazılmadı, şimdiye kadar yazılmamış) gibi.