Arapçada Cümle Çeşitleri – Açıköğretim İlahiyat Arapça Dersleri

Düşünce, duygu, oluş ve isteklerimizi anlattığımız söz dizisine cümle denir.

Arapçada iki tür cümle vardır:(1)İsim cümlesi,(2)Fiil cümlesi

İsim Cümlesi

Arapçada isimle başlayan cümlelere isim cümlesi (الجملة الاسمية) denilir. Cümle isimle başladığı için bu şekilde isimlendirilmiştir. Bilindiği üzere Türkçede ise yüklemi isim olan cümlelere isim cümlesi denilmektedir.

الكِتابُ مُفِيدٌ) ) “Kitap faydalıdır” cümlesi bir isim cümlesidir zira isim olanالكِتابُ) ) kelimesi ile başlamaktadır. Aynı durum (بابُ البَيتِ مَفْتوحٌ) “Evin kapısı açıktır” cümlesi için de geçerlidir. Zira cümlenin başında yine bir isim olan

بابُ) ) kelimesi bulunmaktadır. Arapçada basit bir isim cümlesi iki isimden oluşur. Normal cümle dizilişinde başta yer alan öğeye mübteda (المبتدأ) sonda yer alan ögeye de haberالخبر) ) denilir.

Mübteda:İsim cümlesinin öznesidir. Ayrıntıları “İsim Cümlesinin Ögeleri” adlı ünitede anlatılacağı üzere genellikle marife (belirli isim)dir. Nekra olarak geldiği durumlar da vardır. Mübteda daima merfu‘dur (müfred, cem-i müennes sâlim ve cem-i teksir (kırık çoğul) isimler için geçerli olmak üzere zamme harekelidir).

Haber:İsim cümlesinin yüklemidir. Normal cümle dizilişinde mübtedadan sonra gelir ve genellikle nekredir. Haber de mübteda gibi daima merfu‘dur (müfred, cem-i müennes sâlim ve cem-i teksir (kırık çoğul) isimler için geçerli olmak üzere zamme harekelidir).

Ayrıntısı “İsim Cümlesinin Ögeleri” ünitesinde anlatılacağı üzere mübteda ile haber arasında müzekkerlik (erillik)-müenneslik (dişillik) ve sayı [müfred (tekil)-Tesniye (ikil)-cemi (çoğul) olma] bakımından uyum aranır.

Yani mübteda nasıl gelmişse haber de ona uyumlu şekilde gelir. Arapça normal isim cümlesi dizilişinde haber sonra gelir. Ancak ( (في البيتِ رَجُلٌ“Evde bir adam var” örneğindeki gibi haberin önce, mübtedânın sonra geldiğiyerler de vardır. Konunun ayrıntıları “İsim Cümlesinin Ögeleri” Ünitesindeanlatılacaktır.

Aşağıdaki isim cümlesi örneklerini inceleyiniz:

الغرفةُ واسِعَةٌ) ) “Oda geniştir.” (الغُرْفَةُ) kelimesi mübteda, (واسِعَةٌ) kelimesihaberdir.

الكِتابُ جمَِيلٌ) )“Kitap güzeldir.” (الكِتابُ) kelimesi mübteda, (جمَِيلٌ) kelimesihaberdir.

الطالِبانِ ناجِحانِ) )“İki öğrenci başarılıdır” (الطالِبانِ) kelimesi mübteda, ( (ناجِحانِkelimesi haberdir.

المعَُلّمونَ ناجِحُونَ) )“Öğretmenler başarılıdırlar.” (المعَُلّمونَ) kelimesi mübteda,ناجِحُونَ) ) kelimesi haberdir.

المعَُلّماتُ ناجِحاتٌ) )“Bayan öğretmenler başarılıdırlar” (المعَُلّماتُ) kelimesimübteda, (ناجِحاتٌ) kelimesi haberdir.

بابُ البيتِ مَفْتوحٌ) ) “Evin kapısı açıktır” (بابُ) kelimesi mübteda, ( (مَفْتوحٌkelimesi haberdir.

a

المعلمونَ نَشِيطُونَ فِي عَمَلِهمْ) )“Öğretmenler işlerinde aktiftirler” (المعلمونَ) kelimesimübteda, (نَشِيطُونَ) kelimesi haberdir