Arapça GramerArapça Gramer Kitabı Online Fihrist

Sülasi Mezid Fiillerden Müfaale Babı

 

3) MÜFÂALE (مُفَاعَلَة) BÂBI

Sülâsî mücerred fiilin fâe’l-fiili ile ayne’l-fiili arasına elif ( ا ) eklenmesiyle olur.

كَتَبَ yazdı           كَاتَبَyazıştı

 

Masdar

Muzâri

Mâzî

فِعاَلٌ

مُفَاعَلَةً

يُفَاعِلُ

فَاعَلَ

كِتاَبٌ

مُكَاتَبَةً

يُكَاتِبُ

كَاتَبَ

 

yazışmak

yazışıyor

yazıştı

         

Mezîd fiiller içinde iki masdar kullanan tek kalıptır. Hangisinin daha yaygın olduğu zamanla öğrenilir.

Gayesi: Daha ziyade bir şahsın diğeri üzerindeki etkilerini belirten müteaddî (geçişli, mef’ûl alan) bir kalıptır. Genel olarak şu manaları gösterir:

1-Fâlin mef’ûle karşı gösterdiği özelliği belirtir.

حَسُنَ

iyi oldu

حاَسَنَ

birine iyi muamele etti

2-Mef’ûlüne harf-i cerle bağlanan fiiller bu kalıba geçtiğinde harf-i cersiz bağlanır. Bazen karşılıklı iş yapmayı da ifade eder.

قاَمَ عَلَى

birşeye karşı kalkmak 

قاَوَمَ

direnmek

شَرِكَ

ortak olmak, katılmak 

شاَرَكَ

biriyle ortaklık kurmak

 

 

 

 

3-Sülâsî fiil bir nesneyi doğrudan etkiliyorsa bu kalıb bu fiilin manasının nesne üzerine yapılma çabasını ve bu mücâdeleyi gösterir.

سَبَقَ

geçti

سَابَقَ

yarıştı, geçti

غَلَبَ

yendi

غَالَبَ

yenmeye çalıştı

فَرَقَ

ayırdı

فَارَقَ

ayrıldı

دَفَعَ

kovdu

دَافَعَ

savundu

حَرَبَ

harbetti

حَارَبَ

savaştı

غَادَرَ

ayrılıp gitti

صَافَحَ

tokalaştı, müsafaha yaptı

قَتَلَ

öldürdü

قاَتَلَ

öldürmeye çalışmak, savaşmak

         

4-Bu fiil iki kişi arasında beraberce yapılan bir işi bildirir.  Örnek:

يُكَاتِبُ خَالِدٌ جَمَالاً.        Halid Cemal’le yazışıyor.

يُضَارِبُ خَالِدٌ جَمَالاً.      Halit Cemal’le dövüşüyor.

Not: Bazen bir kişi için de kullanıldığı olur:

[15]   Allah onları öldürdü kahrettiقَاتَلَهُمُ اللهُ.

Mâzî Malûm Siygası

دَافَعُوا …

دَافَعَا

دَافَعَ

savundu

Mâzî Meçhûl Siygası

دُوفِعُوا …

دُوفِعَا

دُوفِعَ

savunuldu

Muzâri Malûm

يُدَافِعُونَ..

يُدَافِعَانِ

يُدَافِعُ

savunuyor

Muzâri Meçhûl

يُدَافَعُونَ..

يُدَافَعَانِ

يُدَافَعُ

savunuluyor

Emr-i Hâzır

دَافِعْ

savun

 

İsm-i Fâil

مُدَافِعٌ

savunan

 

İsm-i Mef’ûl

مُدَافَعٌ

savunulan

 

             

Not: a) Müfâale bâbının mâlum ve meçhûl mâzîlerinin uzatmasına dikkat edilmelidir.

 

b) Ortası illetli ve Muzaaf Müfâale bâbının mâzî çekimi: (ضاَرَّ) zarar verdi

 

ضاَرُّوا

ضاَرّاَ

ضاَرَّ

 

ضاَرَرْنَ

ضاَرَّتاَ

ضاَرَّتْ

 

 

ضاَرَرْتَ

 

Ortası illetli ve Muzaaf Müfâale Bâbınının çekimi:

Sonu Nâkıs (illetli) Müfâale kalıbı:

 

 

ضاَرَّ   zarar verdi

ناَدَى  seslendi

 

Mâzî

ضاَرَّ

Mâzî

ناَدَى

Muzâri

يُضاَرُّ

Muzâri

يُناَدِي

Meczûm Hali  

يُضاَرَّ – يُضاَرِّ

Mansûb Hali

يُناَدِيَ

İsm-i Fâil

مُضاَرٌّ

Meczûm Hali  

يُناَدِ

İsm-i Mef’ûl  

مُضاَرٌّ

Emir Hali    

ناَدِ

Masdarlar

مُضاَرَّةٌ – ضِراَرٌ

İsm-i Fâil

مُناَدٍ

 

 

İsm-i Mef’ûl  

مُناَدىً

 

 

Masdarlar

مُناَدَةً – نِداَءاً

 

 

Mâzî Meçhûl

نُودِيَ

 

 

Muzâri Meçhûl

يُناَدَى

 

 

Mansûb Meçhûl

يُناَدَ

               

Not: Bu kalıp (ضاَرَّ), Arapça’da uzun bir sesi takip eden şeddeli harfe ait tek fiil kalıbıdır. Sadece uzun â sesi kendinden sonra şedde alır. Mâzî meçhûl çekiminde şeddeli harfler açılır. Diğer bütün çekimlerde mâlum ve meçhûl arasındaki fark belirsizdir. Cümlenin siyak ve sibakından (konunun seyrinden, gelişinden) anlaşılır.

Cümle Örnekleri:

1- خَديِجَةُ تُراَجِعُ دُروُسَهاَ – هُوَ يُراَجِعُ دُروُسَهُ -عُمَرُ يُراَجِعُ دُروُسَهُ – نَحْنُ نُراَجِعُ دُروُسَناَ.

2- مَنِ الْمُساَفِراَنِ إِلَى الْمَديِنَةِ؟  اَلْواَلِدُ وَ الْخاَلُ مُساَفِراَنِ إِلَى الْمَديِنَةِ.

3- هَل يَسْتَطِيعُونَ أَنْ يُقاَبِلُوا الْوَزِيرَ – شاَهَدَتِ الْمُدَرِّساَتُ الْمَسْرَحِيَّةَ.

4- كَيْفَ نُعاَمِلُ الْمَرْأَةَ ؟ ماَ واَجِباَتُ الْمَرْأَةِ وَ حُقُوقُهاَ ؟

5- أَ كُنْتُمْ تُرِيدُونَ أَنْ تُشاَهِدُوا الْمُباَراَةَ ؟ لاَ لَمْ نَكُنْ نُرِيدُ مُشاَهَدَتَهاَ.

6- أَ كُنْتِ تُرِيدِينَ أَنْ تُقاَبِلِي الْمُدَرِّساَتِ ؟ لاَ ، لَمْ أَكُنْ أُرِيدُ مُقاَبَلَتَهُنَّ .

7- كَيْفَ كاَنَتِ الْمَرْأَةُ تُعاَمَلُ قَبْلَ الْإِسْلاَمِ ؟ كَيْفَ تُعاَمَلُ الْمَرْأَةُ فِي الْإِسْلاَمِ ؟

8- لَدَيَّ داَئِماً أَكْثَرُ مِنْ يَوْمٍ بِدوُنِ واَجِبٍ كُلَّ أُسْبُوعٍ – أَحْياَناً لاَ أَعْمَلُ واَجِبِي فَيُعاَقِبُنِي الْمُعَلِّمُ.

9- سَتُساَعِدُ الْبِنْتُ أُمَّهاَ فيِ اعْداَدِ الْماَئِدَةِ  –هُوَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ بِرَسُولِ اللَّهِ.

10- يُحِبُّ جَعْفَرُ الْمُراَسَلَةَ وَ لَهُ أَصْدِقاَءُ كَثيِروُنَ -سَأَذْهَبُ إِلَى الْحَديِقَةِ لِمُشاَهِدَةِ الْحَيَواَناَتِ.

11- شاَهَدَ عُمَرُ عَدَداً كَبيِراً مِنَ الْمُصَلِّينَ .

12- ماَذاَ يَفْعَلُ بَعْضُ الناَّسِ فيِ الْإِجاَزاَتِ الطَّوِيلَةِ ؟ يُفَضِّلُ بَعْضُ الناَّسِ السَّفَرَ لِمُشاَهَدَةِ بِلاَدٍ جَدِيدَةٍ  -يُساَفِرُ بَعْضُ الناَّسِ فيِ الْإِجاَزاَتِ الطَّوِيلَةِ  إِلَى بِلاَدٍ جَدِيدَةٍ.

13- مِنْ فَضْلِكَ ياَ زَوْجِي . ساَعِدْنِي فِي اعْداَدِ الْماَئِدَةِ . هَلْ تُساَعِدُنِي فِي إِعْداَدِ الْماَئِدَةِ ؟

14- هَلْ تَقْضِي وَقْتاً سَهْلاً أَمْ صَعْباً ؟هَلْ يُساَعِدُكَ الْواَلِداَنِ فِي عَمَلِ الْواَجِبِ ؟

15- شاَهِدْنِي أَثْناَءَ مُباَراَةِ الْيَوْمِ . شاَهِدِينِي أَثْناَءَ مُباَراَةِ الْيَوْمِ .

16- عاَقِبْنِي إِذاَ لَمْ أَسْمَعْ كَلاَمَكَ . عاَقِبِينِي إِذاَ لَمْ أَسْمَعْ كَلاَمَكِ .

Tercüme:

1- Hatice derslerini gözden geçiriyor. O derslerini gözden geçiriyor. Ömer derslerini gözden geçiriyor. Biz derslerimizi gözden geçiriyoruz.

2- Medîne’ye iki yolcu kimdir? Baba ve dayı Medîne’ye yolcudur.

3- Bakanla karşılaşabilirler mi? Bayan öğretmenler tiyatroyu gördü.

4- Kadına nasıl muamele ediyoruz? Kadının görevleri ve hakları nelerdir?

5- Maçı seyretmek istiyor muydunuz? Hayır, onu seyretmek istemiyorduk.

6- Öğretmenlerle görüşmek istiyor muydun? Hayır, onlarla görüşmek istemiyordum.

7- Kadın İslâm’dan önce nasıl muamele görüyordu? Kadın’a İslâm’da nasıl muamele ediliyor?

8- Her hafta ödevsiz birden fazla günüm daima vardır. Bazen ödevimi yapmam. Bu sebeple öğretmen beni cezalandırır.

9- Kız annesine sofra hazırlamada yardım edecek. O Allah Rasûlü’ne inananlardandır.

10- Ca’fer mektuplaşmayı seviyor ve onun birçok arkadaşı var. Hayvanları görmek için bahçeye gideceğim.

11- Ömer çok sayıda namaz kılan gördü.

12- Uzun tatillerde bazı insanlar ne yapıyor? Yeni ülkeler görmek için bazı insanlar yolculuğu tercih ediyor. Bazı insanlar uzun tatillerde yeni ülkelere yolculuk yapıyor.

 13- Lütfen ey eşim! Sofranın hazırlanmasında bana yardım et. Sofranın hazırlanmasında bana yardım eder misin?

14- Kolay mı yoksa zor mu vakit geçirirsin? Anne ve baba ödevin yapımında sana yardım ediyor mu?

15- Bugünün maçı esnasında (bugünkü maçta) beni seyret. (Aynı mana müennes hali).

16- Sözünü dinlemezsem beni cezalandır. 

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

MÜFÂALE BÂBI İLE İLGİLİ AYETLER

1- يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا …

(3/ÂL-İ İMRÂN, 200). Ey iman edenler! Sabredin; (düşman karşısında) sebat gösterin; (cihad için) hazırlıklı ve uyanık bulunun …

sabırda ileri gitmek, sabır hususunda üstün gelmeye çalışmak

صَابَرَ يُصاَبِرُ مُصاَبَرَةً

muhafaza etmek, gözetmek, salih amel işlemeye devam etmek

رَابَطَ يُراَبِطُ مُرَابَطَةً

2- وَلَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّسَاءِ وَلَوْ حَرَصْتُمْ فَلاَ تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ 

(4/NİSÂ, 129). Üzerine düşüp uğraşsanız da kadınlar arasında âdil davranmaya güç yetiremezsiniz; bâri birisine tamamen kapılıp da diğerini askıya alınmış gibi bırakmayın.

adil davranmak, adalet, etmek, denk tutmak

عَدَلَ يَعْدِلُ عَدْلاً

üzerine düşmek, hırs göstermek

حَرَصَ يَحْرِصُ حِرْصاً

askıya alınmış, (ne dul ne de kocalı ne evli ne bekar (bir köşeye itilmiş) kuma.. gibi manalar verilebilir).

اَلْمُعَلَّقَةُ

meyletti

ماَلَ يَمِيلُ مَيْلاً

bırakmak, ilgilenmemek, alakayı kesmek

وَذَرَ يَذَرُ وَذْراً

       

3- فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ …

(3/ÂL-İ İMRÂN, 159). O vakit Allah’tan bir rahmet ile onlara yumuşak davrandın! Şayet sen kaba, katı yürekli olsaydın, hiç şüphesiz, etrafından dağılıp giderlerdi. Şu halde onları affet; …

yumuşak davranmak, yumuşak olmak

لاَنَ يَلِينُ لِيناً

katı, sert, ağır, sağlam

اَلْغَلِيظُ

katı kalpli, taş yürekli, kaba, sert, haşin

اَلْفَظُّ

affetmek

عَفاَ يَعْفُو عَفْواً عَنْ

dağılmak, dağılıp gitmek

اِنْفَضَّ يَنْفَضُّ اِنْفِضاَضاً

               

4- اَلَّذِينَ يُكَذِّبُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ .

(83/MÜCÂDELE, 11). Ki onlar, ceza gününü yalan sayarlar.

5- إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلاَةِ قَامُوا كُسَالَى يُرَآؤُونَ النَّاسَ وَلاَ يَذْكُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِيلاً .

(4/NİSÂ, 142). Şüphesiz münafıklar Allah’a oyun etmeye kalkışıyorlar; halbuki Allah onların oyunlarını başlarına çevirmektedir. Onlar namaza kalktıkları zaman üşenerek kalkarlar, insanlara gösteriş yaparlar, Allah’ı da pek az hatıra getirirler.

tuzak kurmak, aldatmak (Fâil Allah olursa; cezalandırmak)

خاَدَعَ  يُخَادِعُ  مُخاَدَعَةً

tembel

كَسْلاَنُ ج كُسَالَى

mürâîlik, riyakarlık yapmak, gösterişte bulunmak

راَءَى  يُرَائِي رِءاَءً مُراَءاَةً

     

6- لاَ يُؤَاخِذُكُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا عَقَّدْتُمُ الأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ ذَلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمَانِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ وَاحْفَظُوا أَيْمَانَكُمْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ .

(5/MAİDE, 89). Allah, kasıtsız olarak ağzınızdan çıkıveren yeminlerinizden dolayı sizi sorumlu tutmaz, fakat bilerek yaptığınız yeminlerden dolayı sizi sorumlu tutar. Bunun da keffâreti, ailenize yedirdiğiniz yemeğin orta hallisinden on fakire yedirmek, yahut onları giydirmek, yahut da bir köle azat etmektir. Bunları bulamıyan üç gün oruç tutmalıdır. Yemin ettiğiniz takdirde yeminlerinizin keffâreti işte budur. Yeminlerinizi koruyun (onlara riayet edin). Belki şükredersiniz diye Allah size âyetlerini açıklıyor!

sağlama almak, sağlamlaştırmak

عَقَّدَ يُعَقِّدُ مُعَقَّدَةً

cezalandırmak

آخَذَ يُؤاَخِذُ مُؤاَخَذَةً

sıkı sıkıya yemin etmek,

(ayette; kasten yemin etmek)

عَقَّدَ الْأَيْمَانَ

yemin etmek

حَلَفَ يَحْلِفُ حَلْفاً

 

İlgili Makaleler