Muttasıl Zamirler
Kelimeden önce geçen bir ismin yerini tutan ve kelimenin sonunda ona bitişik olarak gelen zamirlere “Muttasıl Zamirler” yani “Birleşik Zamirler” denir. Muttasıl zamirler bir isme, bir harfe veya bir fiile bitişik olarak gelebilir. Muttasıl zamirler bitiştikleri kelimenin anlamına bağlı olarak anlam kazanırlar. İsimlere bitiştiklerinde “benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” anlamlarına gelen iyelik zamirleri olurlar. “Benim evim, sizin arabanız, onların sınıfı” gibi.
Muttasıl zamirler taşıdıkları görevlere göre üç kısma ayrılırlar:
1- Merfu muttasıl zamirler
2- Mensub muttasıl zamirler
3- Mecrur muttasıl zamirler
Merfu muttasıl zamirler: Mazi, muzari ve emir fiillere bitişip fail görevi gören zamirlerdir. Mazi fiile bitişip fail görevi gören merfu muttasıl zamirler şunlardır:
|
Cemi |
Müsenna |
Müfred |
|
|
وا |
ا |
Gaib | |
|
نَ |
تَا |
… |
Gaibe |
|
تُمْ |
تُمَا |
تَ |
Muhatab |
|
تُنَّ |
تُمَا |
تِ |
Muhataba |
|
نَا |
نَا |
تُ |
Mütekellim |
Muzari fiile bitişen muttasıl zamirler şöyledir:
|
Cemi |
Müsenna |
Müfred |
|
|
ون |
ان |
…. |
Gaib |
|
نَ |
ان |
…. |
Gaibe |
|
ون |
ان |
…. |
Muhatab |
|
نَ |
ان |
ين |
Muhataba |
|
…. |
…. |
…. |
Mütekellim |
(Cemi müennesler hariç diğer sigaların sonundaki “nun” zamire dâhil değildir. Diğer sigalardaki zamir “nun”dan önceki harftir.)
Emir fiile bitişen muttasıl zamirler şöyledir:
|
و |
ا |
…. |
Emir muhatab |
|
نَ |
ا |
ى |
Emir muhataba |
Mensub muttasıl zamirler: Fiillere bitişip meful görevi gören ve fiile benzeyen harflere bitişip isimleri olan zamirlerdir. Bunlar, cümledeki yerleri nasb olmayı gerektirdiği için bu ismi alırlar. Mensub muttasıl zamirler şunlardır:
|
Cemi |
Müsenna |
Müfred |
|
|
ـهُمْ |
ـهُمَا |
ـهُ |
Gaib |
|
ـهُنَّ |
ـهُمَا |
ـهَا |
Gaibe |
|
ـكُمْ |
ـكُمَا |
ـكَ |
Muhatab |
|
ـكُنَّ |
ـكُمَا |
ـكِ |
Muhataba |
|
ـنَا |
ـنَا |
ـى |
Mütekellim |
Mecrur muttasıl zamirlere: Mensub muttasıl zamirler tablosundaki muttasıl zamirler isimlere bitiştiklerinde muzafun ileyh olacakları için; ayrıca harf-i cerden sonra geldiklerinde mecrur olacakları için mecrur muttasıl zamirler ismini alırlar.
Müstetir zamirler: Munfasıl ve muttasıl zamirlerin dışında, bazı fiillerin gizli faili olarak gelen ve aslında munfasıl zamir olan “müstetir zamir” yani “gizli zamir” dediğimiz bir zamir grubu daha bulunur. Şimdi fiillere göre müstetir zamirleri öğrenelim:
Mazi fiildeki müstetir zamirlere örnek fiil üzerinde görelim:
كَتَبَ -müzekker için- “yazdı” manasındadır. Burada, müzekker için “o” manasındaki هُوَ faildir ve müstetir zamirdir.
كَتَبَتْ -müennes için- “yazdı” manasındadır. Burada, müennes için “o” manasındaki هِىَ faildir ve müstetir zamirdir.
Muzari fiillerdeki müstetir zamirleri görelim:
يَكْتُبُ -müzekker için- “yazıyor, yazar” manasındadır. Burada, müzekker için “o” manasındaki هُوَ faildir ve müstetir zamirdir.
تَكْتُبُ -müennes için- “yazıyor, yazar” manasındadır. Burada, müennes için “o” manasındaki هِىَ faildir ve müstetir zamirdir.
تَكْتُبُ -müzekker için- “yazıyorsun, yazarsın” manasındadır. Burada, müzekker için “sen” manasındaki أَنْتَ faildir ve müstetir zamirdir.
أَكْتُبُ “yazıyorum, yazarım” manasındadır. Burada, “ben” manasındaki أَنَا faildir ve müstetir zamirdir.
نَكْتُبُ “yazıyoruz, yazarız” manasındadır. Burada, “biz” manasındaki نَحْنُ faildir ve müstetir zamirdir.
Emr-i hazırdaki müstetir zamirleri görelim:
أُكْتُبْ -müzekker için- “yaz” manasındadır. Burada, “sen” manasındaki أَنْتَ faildir ve müstetir zamirdir.
Emr-i hazırın diğer sigalarında müstetir zamir yoktur; diğer sigalarda zamir açıkça gözükmektedir.