İsimler 2

اِسْمِ عَامْ (genel isim): Kendi cinslerinin bireylerini içine alan isimlerdir. Misal; اَسْبْ “at” ve شَهِرْ “şehir” gibi.

اِسْمِ خَاصْ (özel isim): Bir tek varlığa ad olan kelimeye denilir. Misal; تَهْرَانْ “tahran” ve اِسْتَانْبُولْ “İstanbul” gibi.

اِسْمِ ذَاتْ (varlık ismi): Gözle görülebilen varlığa ad olan kelimelerdir. Misal; كِتَابْ “kitap” ve كَفْشْ “ayakkabı” gibi.

اِسْمِ مَعْنَى (mana ismi): Gözle görülmeyen varlığa ad olan kelimelerdir. Misal; دَانِشْ “bilgili” ve رَازْ “sır” gibi.

اِسْمِ جَامِدْ (Türememiş isim): Diğer kelimelerden türememiş isimlerdir. Misal; كُوهْ “dağ” ve سِيرْ “sarımsak” gibi.

اِسْمِ مُشْتَقْ (Türeyen isim): Başka kelimelerden türeyen isimlerdir. Misal; رَفْتَارْ “davranış” kelimesi رَفْتَنْ “gitmek” masdarından, كِرْدَارْ “adet” kelimesi كَرْدَنْ “yapmak” masdarından, دِيدَه “göz” kelimesi دِيدَنْ “görmek” masdarından müştak yani türemişlerdir.

اِسْمِ مَعْرِفَه (bilinen isim): Cümle içinden geçen, okuyan veya dinleyenlere malum olan, onlar tarafından bilinen isimlerdir. Misal; كِتَابْ رَا خَوانْدَمْ “kitabı okudum” cümlesindeki kitap, بَاِسْتَانْبُولْ رَفْتَمْ “istanbul’a gittim” cümlesindeki Istanbul, نَامَه رَا نَوَشْتَمْ “mektubu yazdım” cümlesindeki mektup, bu cümleleri dinleyen veya okuyan kimseler için bilinen isimlerdir. İşte bu gibi isimlere marife (bilinen – malum) isimler denilir.

اِسْمِ نَكِرَه (bilinmeyen isim): Cümle içinden geçen, okuyan veya dinleyenlere malum olmayan, onlar tarafından bilinmeyen isimlerdir. Marife isimlerin zıddıdır. Misal; كِتَابِى خَرِيدَمْ “bir kitap satın aldım” cümlesindeki kitap, شِيشَه اِى شِكَسْتْ  “bir şişe kırıldı” cümlesindeki şişe, bu cümleleri dinleyen veya okuyan kimseler için bilinmeyen isimlerdir ve nekire isimler diye tesmiye olunurlar. Nekire isimlerin işareti, ismin sonuna birlik (vahdet) ifade eden ى harfi eklenir. Misal; اَسْبِى “bir at” ve كِتَابِى “bir kitap” ve دِرَخْتِى “bir ağaç” gibi.

اِسْمِ بَسِيطْ (basit isim): Başka bir kelimeyle veya ekle birleşmeyen ve tek başına mana ifade eden isimlerdir. Basit isimlere اِسْمِ سَادَه “sade isim” de denilir. Misal; مَرْدْ “adam” ve مِيزْ “masa” gibi.