İsim Cümlesi (الجملة الاسمية)
Tanım: İsimle başlayan, mübteda ve haberden oluşan cümledir.
Yapısı: Mübteda (başlangıç ögesi) + Haber (açıklayıcı öge).
Mübteda ve Haber Tanımları
| Terim |
Açıklama |
Özellikler |
| Mübteda |
Cümlenin başında gelen marife (belirli) isimdir. |
– Marife olmalıdır (الـ, özel isim, zamir vb.).
– Genellikle merfu (ötre) ile harekelidir. |
| Haber |
Mübtedayı açıklayan nekire (belirsiz) isim veya cümledir. |
– Nekire olmalıdır (tenvinli veya belirsiz).
– Mübtedaya cinsiyet, sayı ve irab bakımından uyum sağlar. |
Mübteda ve Haber Uyum Kuralları
| Uyum Türü |
Açıklama |
Örnek |
| Cinsiyet Uyumu |
Haber, mübtedanın cinsiyetine (müzekker/müennes) göre çekilir. |
اَلطَّالِبَةُ مُجْتَهِدَةٌ (Kız öğrenci çalışkandır). |
| Sayı Uyumu |
Haber, mübtedanın sayısına (müfred, tesniye, cemi) göre çekilir. |
اَلْمُعَلِّمُونَ مُجْتَهِدُونَ (Öğretmenler çalışkandır). |
| Belirlilik |
Mübteda marife, haber nekire olmalıdır. |
اَلْكِتَابُ مُفِيدٌ (Kitap faydalıdır). |
Örnek Cümleler ve Analiz
| Mübteda (Marife) |
Haber (Nekire) |
Arapça Cümle |
Türkçe Çeviri |
Açıklama |
| اَلرَّجُلُ |
وَاقِفٌ |
اَلرَّجُلُ وَاقِفٌ |
Adam ayaktadır. |
Mübteda: Belirli (الرجل).
Haber: Belirsiz (tenvinli). |
| اَلْبِنْتُ |
ذَكِيَّةٌ |
اَلْبِنْتُ ذَكِيَّةٌ |
Kız zekidir. |
Cinsiyet uyumu: Müennes mübteda + müennes haber. |
| اَلْكِتَابَانِ |
جَدِيدَانِ |
اَلْكِتَابَانِ جَدِيدَانِ |
İki kitap yenidir. |
Tesniye (ikil) uyumu: Mübtedada انِ → Haberde انِ. |
| اَلْمُدَرِّسَاتُ |
نَشِيطَاتٌ |
اَلْمُدَرِّسَاتُ نَشِيطَاتٌ |
Kadın öğretmenler hareketlidir. |
Cemi müennes salim uyumu: Mübtedada اتُ → Haberde اتٌ. |
Mübteda ve Haber İrabı
| Öge |
Hareke (İrab) |
Örnek |
Açıklama |
| Mübteda |
Merfu (ـُ) |
اَلْوَلَدُ مُجْتَهِدٌ |
Mübteda daima merfu (ötre) ile harekelidir. |
| Haber |
Merfu (ـٌ) |
اَلْوَلَدُ مُجْتَهِدٌ |
Haber, mübtedaya uyum sağlar ve müfred ise tenvinli (ـٌ), cemi ise ـُونَ/ـِينَ alır. |
İstisnai Durumlar
| Durum |
Açıklama |
Örnek |
| Haberin Marife Olması |
Bazı durumlarda haber marife olabilir, ancak bu istisnadır. |
اَلْحَقُّ مَعْلُومٌ (Hak bilinendir). |
| Haberin Cümle Olması |
Haber bazen fiil veya harf içeren bir cümle olabilir. |
اَلْكِتَابُ فِى الْمَكْتَبِ (Kitap masadadır). |
Mübteda vs. Haber Karşılaştırması
| Özellik |
Mübteda |
Haber |
| Belirlilik |
Marife (Belirli) |
Nekire (Belirsiz) |
| Cümle Pozisyonu |
Cümlenin başında |
Mübtedadan sonra |
| İrab |
Merfu (ـُ) |
Mübtedaya uyumlu hareke |
| Örnek |
اَلطَّالِبُ (Öğrenci) |
مُجْتَهِدٌ (Çalışkan) |
