Arapça Gramer

Fiil-i Vücubi – Gereklilik Fiili

 

FİİL-İ VÜCUBİ

(GEREKLİLİK FİİLİ)

Türkçe’deki yaz-malı fiilindeki ..meli, ..malı takısı yerine Arapça’da kendine ait harf-i ceriyle birlikte aşağıdaki fiillerden biri getirilir.

يَجِبُ عَلَى

يَنْبَغِي لَـ..

 

…meli, ..malı, gerekir

uygun olur, yakışır

 

يَجِبُ عَلَيْهِ أَنْ يَكْتُبَ

yazması gerekir (yazmalı)

يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَكْتُبَ

yazması uygun olur (yazmalı)
       

Bunlardan en fazla kullanılanı (يَجِبُ عَلَى) fiilidir.

Fiile takılan يَجِبُ عَلَى ve يَنْبَغِي لَـ.. fiilleri daima müfred gâib halinde kalırlar. Şahıslara göre çekimi harf-i cerden sonra gelen zamirlerle ayarlanır.  Asıl fiilden önce أَنْ  getirilir.


  
         Çekim Tabloları
   

Cemi

Tesniye

Müfred

 

يَجِبُ عَلَيْهِمْ أَنْ يَكْتُبُوا

يَجِبُ عَلَيْهِماَ أَنْ يَكْتُبَا

يَجِبُ عَلَيْهِ أنْ يَكْتُبَ

Gâib

(Onlar) yazmalı

(yazmaları gerekir)

(O İkisi) yazmalı                  (yazmaları gerekir)

(O) yazmalı

(yazması gerekir)

 

يَجِبُ عَلَيْهِنَّ أَنْ يَكْتُبْنَ

يَجِبُ عَلَيْهِمَا أنْ تَكْتُباَ

يَجِبُ عَلَيْهاَ أَنْ تَكْتُبَ

Gâibe
           

 

يَجِبُ عَلَيْكُمْ أَنْ تَكْتُبوُا

يَجِبُ عَلَيْكُمَا أَنْ تَكْتُبَا

يَجِبُ عَلَيْكَ أَنْ تَكْتُبَ

Muhatap

(Siz)yazmalısınız (yazmanız gerekir)

(İkiniz) yazmalısınız

(yazmanız gerekir)

(Sen)yazmalısın (yazman gerekir)

 

يَجِبُ عَلَيْكُنَّ أَنْ تَكْتُبْنَ

يَجِبُ عَلَيْكُمَا أَنْ تَكْتُبَا

يَجِبُ عَلَيْكِ أَنْ تَكْتُبِي

Muhâtaba

 

يَجِبُ عَلَيْنَا أَنْ نَكْتُبَ

يَجِبُ عَلَيْنَا أَنْ نَكْتُبَ

يَجِبُ عَلَيَّ أَنْ أَكْتُبَ

Mütekellim

(Biz)yazmalıyız (yazmamız gerekir)

(İkimiz) yazmalıyız

(yazmamız gerekir)

(Ben) yazmalıyım

(yazmam gerekir)

 

 

Cemi

Tesniye

Müfred

 

يَنْبَغِي لَهُمْ أَن يَكْتُبُوا

يَنْبَغِي لَهُمَا أنْ يَكْتُبَا

يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَكْتُبَ

Gâib

(Onların)

yazması uygun olur

(O ikisinin)

yazması uygun olur

(Onun)yazması uygun olur (yazmalı)

 

يَنْبَغِي لَهُنَّ أَنْ يَكْتُبْنَ

يَنْبَغِي لَهُمَا أنْ تَكْتُبَا

يَنْبَغِي لَهاَ أَنْ تَكْتُبَ

Gâibe

 

 

يَنْبَغِي لَكُمْ أَنْ تَكْتُبُوا

يَنْبَغِي لَكُماَ أَنْ تَكْتُبا

يَنْبَغِي لَكَ أَنْ تَكْتُبَ

Muhatap

(Sizlerin)

yazmanız uygun olur

(İkinizin)

 yazması uygun olur

(Senin)

yazman uygun olur

 

يَنْبَغِي لَكُنَّ أَنْ تَكْتُبْنَ

يَنْبَغِي لَكُماَ أَنْ تَكْتُباَ

يَنْبَغِي لَكِ أنْ تَكْتُبِي

Muhâtaba

 

يَنْبَغِي لَنَا أَنْ نَكْتُبَ

يَنْبَغِي لَنَا أَنْ نَكْتُبَ

يَنْبَغِي لِي أَنْ أَكْتُبَ

Mütekellim

(Bizlerin)

yazmamız uygun olur

(İkimizin)

yazması uygun olur

(Benim)

yazmam uygun olur

 

Olumsuz Şekli:

يَجِبُ عَلَيْهِ أَنْ لاَ يَكْتُبَ

يَنْبَغِي لَهُ أَنْ لاَ يَكْتُبَ

yazmaması gerekir, yazmamalı

yazmaması uygun olur, yazmamalı

لا يَجِبُ عَلَيْهِ أَنْ يَكْتُبَ

لاَ يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَكْتُبَ

yazması gerekmez

yazması uygun olmaz

*Fiilin başına çekime göre değişmeyen  كاَنَgetirilebilir.     ..idi manasını verir:

كَانَ يَجِبُ عَلَيْهِ أَنْ يَكْتُبَ

yazması gerekirdi, yazmalıydı

كَانَ يَجِبُ عَلَيْهِمْ أَنْ يَكْتُبوُا

yazmaları gerekirdi, yazmalıydılar

Olumsuz Şekli:

مَا كَانَ يَجِبُ عَلَيْهِ أَنْ يَكْتُبَ

مَا كَانَ يَجِبُ عَلَيْهاَ أَنْ تَكْتُبَ

yazması gerekmezdi, yazmamalıydı

Ayet Örnekleri:

وَمَا يَنْبَغِي لِلرَّحْمَنِ أَنْ يَتَّخِذَ وَلَدًا.

(Halbuki) çocuk edinmek Rahmân’ın şanına yakışmaz. (Meryem, 92)

قَالُوا سُبْحَانَكَ مَا كَانَ يَنْبَغِي لَنَا أَنْ نَتَّخِذَ مِنْ دُونِكَ مِنْ أَوْلِيَاءَ …

Onlar: “Seni tenzih ederiz. Seni bırakıp da başka dostlar edinmek bize yaraşmaz..” dediler… (Furkân, 18)

لاَ الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلاَ اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ.

Ne güneş aya yetişebilir, ne de gece gündüzü geçebilir. Her biri bir yörüngede yüzerler. (Yâsîn, 40)

F   يَجِبُfiiliini kullanırken “gerekir” diye tercüme etmek daha doğru olur.

يَجِبُ ve يَنْبَغِي  fiilleri olmadan da harf-i cerle devam eden geri kalanı aynı manayı ifade eder.

عَلَيْهِ أَنْ يَكْتُبَ

yazmalı, yazması gerekir

لَهُ أَنْ يَكْتُبَ

yazmalı, yazması uygun olur

عَلَيَّ أَنْ أَكْتُبَ

yazmalıyım

لِي أَنْ أكْتُبَ

yazmam uygun olur

 

 

Olumsuz Şekli:

عَلَيَّ أَنْ لاَ أَكْتُبَ

yazmamalıyım

لِي أَنْ لاَ أَكْتُبَ

yazmam uygun olmaz

Cümle Örnekleri:

1- يَجِبُ أَنْ يَكُونَ الْمُسْلِمُ صاَدِقاً وَ أَمِيناً داَئِماً.

2- يَجِبُ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ أَنْ يَعْرِفَ دِينَهُ جَيِّداً – يَجِبُ أَنْ تَعْلَمُوا مُنْذُ الْآنَ .

3- يَجِبُ أَنْ تَعْلَمْنَ مُنْذُ الْآنَ – يَجِبُ أَنْ يَذْهَباَ مُنْذُ الْآنَ.

4- ماَذاَ يَجِبُ عَلَيْكَ أَنْ تَفْعَلَ الْآنَ لِيَكُونَ مُسْتَقْبَلُكَ عَظِيماً ؟

5- يَجِبُ عَلَيَّ أَنْ أَدْرُسَ وَ أَنْجَحَ داَئِماً.

6- مَتَى يَجِبُ الْغُسْلُ ؟ – يَجِبُ أَنْ يَحْتَرِمَ الصَّغِيرُ الْكَبِيرَ .

7- يَجِبُ عَلَى الْأَوْلاَدِ طاَعَةُ[1] الْواَلِدَيْنِ.

8- أُمِّي مَريِضَةٌ وَ يَجِبُ اَنْ أُساَعِدَهاَ – يَجِبُ أَنْ أُقاَبِلَهاَ.

9- يَجِبُ أَنْ أَسْأَلَهُمْ – يَجِبُ أَنْ أَسْتَقْبِلَهُمْ[2] .

Tercüme:

1- Müslümanın daima sadık ve güvenilir olması gerekir.

2- Her müslümanın dinini iyi bilmesi gerekir. Şu andan itibaren bilmeniz gerekir.

3- Şu andan itibaren bilmeniz gerekir (müe.). Şu andan itibaren ikisinin gitmeleri gerekir.

4- Geleceğinin büyük olması için şimdi ne yapman gerekir?

5- Daima okumam ve başarmam gerekir.

6- Gusul ne zaman vacib olur (gerekir)? Küçüğün büyüğe hürmet etmesi gerekir.

7- Çocukların ana-babaya itaat etmesi gerekir.

8- Annem hastadır ve ona yardım etmem gerekir. Onunla buluşmam gerek.

9- Onlara sormam gerek. Onları karşılamam gerekir.

İlgili Makaleler