TAACCÜB USLÛBU

Bir şeye karşı duyulan iyi veya kötü duyguyu, hayranlığı veya şaşkınlığı ifade eden cümledir. Üç harfli fiilleri (ماَ أَفْعَلَهُ) ve (أَفْعِلْ بِهِ) kalıbına sokmak suretiyle yapılır. Daha ziyade fiillerin sonundaki zamir yerine isim getirilerek duygular yansıtılır. (ماَ أَفْعَلَهُ) tarzı diğerine nazaran daha çok kullanılır. “…ne, …ne kadar …” şeklinde Türkçe’ye tercüme edilebilir. (ماَ أَفْعَلَ) den sonra gelen isim mef’ûlün bih olarak mansûbtur. (أَفْعِلْ بِهِ ) kalıbı şaşmayı daha kuvvetli olarak anlatır.

*Birden fazla nesneye taaccüb yapılacaksa atıf vâvıyla bir tane (ماَ) ya da bir tane (بِهِ) yeterlidir:

*Bir fiilin bizzat kendisinden taaccüb yapılması için o fiilin sülâsî (üç harfli), malûm, olumlu ve mutasarrıf (çekimi yapılabilen) tam bir fiil olması gerekir. Yâni yalnızca mâzîsi çekilen (لَيْسَ) ve nâkıs olan (كاَنَ) ve benzerlerinden yapılmaz. Ayrıca sıfat vezni olan (أَحْمَرُ حَمْراَءُ) kalıbında da olmaması gerekir. Bu şartları taşımayan bir fiil direk taacüp siygasına girmez. Taaacübü yapılması için o fiilin masdarı ya da müevvel masdarı (أَنْ + fiil) yapılıp başına da yardımcı olarak bu şartları taşıyan başka bir fiil taaccüp kalıbında getirilir:

*Taaccüb (şaşma) fiilleri de çekilir, ancak çekimde fiil değişmez, fiilden sonra gelen isim ya da zamir değişir:

ماَ أَجْهَلَهُمْ!	Onlar ne kadar da câhil!	ماَ أَعْلَمَ الْأُسْتاَذَ!	Hoca ne kadar âlimdir!
ماَ أَجْهَلَنِي!	Ne kadar da câhilim!	ماَ أَعْلَمَهُ!	O ne kadar âlimdir!
أَغْفِلْ بِناَ!	Ne kadar da gafiliz!	ماَ أَعْلَمَكُماَ!	İkiniz ne kadar âlimsiniz!
أَسْمِعْ بِهِمْ وَأَبْصِرْ … ! Onlar (başlarına gelecek olanları) ne iyi duyarlar ve ne iyi görürler… (Meryem, 38)

ARAPÇA ŞAŞIRMA FİİLLERİ

 

Bu konu, Arapça gramer kitaplarında “taaccüp fiilleri” olarak geçer.

“Hızlı” sıfatını ele alalım.

Bu sıfatı, “ne kadar hızlı” anlamında kullanabilmek için formunu değiştiririz.

Ve bunu yapabilmek için:

eğer sıfatta uzatma harflerinden olan ye ( ( ي varsa atarız. Ve sıfatın başına,  mâ’dan ( ما ) sonra  (أ  ) ekleriz

Örnek: 1

Hızlı                      (sıfat)	Serî’	سَرِيع
Ne kadar hızlı	Mâ esra’a	مَا أَسْرَعَ

Örnek: 2

Küçük                   (sıfat)	Sagîr	صَغِير
Ne kadar küçük	Mâ asgara	مَا أَصْغَرَ

Örnek: 3

Güzel                    (sıfat)	Cemîl	جَمِيل
Ne kadar güzel	Mâ ecmele	مَا أَجْمَلَ

Örnek cümlelerin olduğu video için linki tıklayın:

https://www.youtube.com/watch?v=gjCNqiveocM

Videoda geçen cümleler:

1.

Şahane bir oyuncak

Luğbetun râia

لُعْبَةٌ رَائِعَة

Bir oyuncak	Luğbe	لُعْبَة
Şahane, harika	Râia	رَائِعَة

Ne kadar şahane bir oyuncak!

Mâ erva’al-luğbe

مَا أَرْوَعَ اللُّعْبَةَ !

2.

Güzel bir gül

Verdetun cemîle

وَرْدَةٌ جَمِيلَة

Bir gül	Verde	وَرْدَة
Güzel	Cemîle	جَمِيلَة

Ne kadar güzel bir gül !

Mâ ecmele’l-verde

مَا أَجْمَلَ الْوَرْدَةَ !

3.

Hızlı bir panter

Fehdun serî’

فَهْدٌ سَرِيعٌ

Bir panter	Fehd	فَهْد
Hızlı	Serî’	سَرِيعٌ

Ne kadar hızlı bir panter !

Mâ esra’al-fehd

مَا أَسْرَعَ الْفَهْدَ !

4.

Ne kadar şahane bir oyuncak!	Mâ erva’al-luğbe	مَا أَرْوَعَ اللُّعْبَةَ !
Ne kadar güzel bir gül !	Mâ ecmele’l-verde	مَا أَجْمَلَ الْوَرْدَةَ !
Ne kadar hızlı bir panter !	Mâ esra’al-fehd	مَا أَسْرَعَ الْفَهْدَ !

5.

لَا تَنْسَ عَلَامَةَ التَّعَجُّبِ !

Lâ tense alâmete’t-taaccub

Ünlem işaretini unutma !

Genel Cümle Örnekleri

1- اَلسَّياَّرَةُ سَريِعةٌ  – ماَ أَسْرَعَ سَياَّرَتيِ . ماَ أَطْوَلَ هَذاَ الْيَوْمَ – ماَ أَقْصَرَ هَذِهِ الْبِنْتَ.

2- ماَ أَسْهَلَ هَذاَ الدَّرْسَ – ماَ أَنْشَطَ هَذِهِ الْمَرْأَةَ – ماَ أسْرَعَ هَذاَ اللاَّعِبَ.

3- ماَ أَبْعَدَ هَذاَ الطَّريِقَ – ماَ أَجْمَلَ هَذاَ الشَّهْرَ – هَذاَ حِذاَءٌ قَدِيمٌ – ماَ أَقْدَمَ هَذاَ الْحِذاَءَ.

4- هَذاَ الطَّقْسُ جَمِيلٌ – ماَ أَجْمَلَ هَذاَ الطَّقْسَ – ماَ أَجْمَلَ الطَّقْسَ هَذِهِ الْأَياَّمَ.

5- هَذاَ لاَعِبٌ سَرِيعٌ – ماَ أَسْرَعَ هَذاَ اللاَّعِبَ – ماَ أَعْذَبَ حَدِيثَكَ مَعَ زُمَلاَئِكَ.

6- ماَ أَشَدَّ حُمْرَةَ الشَّفَقِ عِنْدَ الْغُرُوبِ – أَقْبِحْ[1] بِأَنْ يُؤْذِي[2] الْمُسْلِمُ أَخاَهُ الْمُسْلِمَ.

7-ماَ أَجْمَلَ التِّلْمِيذاَتِ وَ هُنَّ بِمَلاَبِسِ الْمَدْرَسَةِ – ماَ أَنْشَطَ الْعُماَّلَ وَهُمْ بِمَلاَبِسِ الْعَمَلِ.

8- ماَ أَسْرَعَ اللاَّعِبَيْنِ وَ هُماَ بِمَلاَبِسِ الرِّياَضَةِ – ماَ أَجْمَلَ مَنْظَرَ الْحُجاَّجِ وَهُمْ بِمَلاَبِسِ الْإِحْراَمِ.

9- ماَ أَسْعَدَ الْبَناَتِ وَ هُنَّ بِمَلاَبِسِ الْعِيدِ – ماَ أَقْبَحَ مُخاَلَفَةَ أَواَمِرِ اللَّهِ وَ نَواَهِيهِ .

10- ماَ أَسْرَعَ أَنْ يَنْتَشِرَ[3] الْإسْلاَمُ – ماَ أَحْسَنَ أَنْ يَتَعاَوَنَ[4] الْمُسْلِمُونَ .

Tercüme:

1- Araba hızlıdır. Arabam ne kadar hızlı! Bugün ne kadar uzun! Bu kız ne kadar kısa!

2- Bu ders ne kadar kolay! Bu kadın ne kadar çalışkan! Bu oyuncu ne kadar hızlı.!

3- Bu yol ne kadar uzak! Bu ay ne kadar güzel! Bu eski bir ayakkabıdır. Bu ayakkabı ne kadar eski!

4- Bu hava güzeldir. Bu hava ne güzeldir! Bugünlerde hava ne güzeldir!

5- Bu hızlı bir oyuncudur. Bu oyuncu ne kadar hızlıdır! Arkadaşlarınla konuşman ne kadar tatlı!

6- Batışı esnasında şafak ne kadar kırmızı (şafağın kırmızılığı ne kadar şiddetli)! Müslümanın müslüman kardeşine eziyet etmesi ne kadar çirkin. 

7- Okul elbiseleriyle öğrenciler ne kadar güzel! İş elbiseleriyle işçiler ne kadar çalışkan!

8- Spor elbiseleriyle iki oyuncu ne kadar hızlı!İhram elbiseleriyle hacıların manzarası ne güzel!

9- Bayram elbiseleriyle kızlar ne kadar mutlu! Allah’ın emir ve yasaklarına muhalefet etmek ne kadar çirkin!

10- İslâm’ın yayılması ne kadar hızlı! Müslümanların yardımlaşması ne kadar güzel!