Nefyi Hâl – meçhul : مَا يُنْصَرُ (şu anda) Yardım edilmiyor.
1) Nefyi hâl, muzari fiilin önüne olumsuzluk ( مَا ) sı getirilerek kurulur ve şu andaki geçici, uzun sürmeyecek olumsuzluğu bildirir.
Sadece fiildeki hadesin olumsuzluğunu ifade eder. Kur’an-ı Kerimde ise, kalıcı olumsuzluğu da bildirir. Örnek ;
7/10’da ( قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ …) “Ne kadar da az …” anlamına gelen bir değim olarak geçtiği kabul edilmekte.
Meâl : “Doğrusu biz sizi yeryüzüne yerleştirdik (imkan, tasarruf hakkı ve kudret verdik) ve orada sizler için geçim vasıtaları verdik. Ne kadar da az şükrediyorsunuz !“
Şâyet bir değim olarak geçtiği kabul edilmez ise, “Şükrü edâ etmeye gücünüz yetmez.” anlamı saklıdır.
Bu nedenle de, Ayet-i Kerimesini dinleyen herkes, o anda ( قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ ) hitâbının muhatabıdır.
Çünkü, Sahabe-i Kirâm, “Ayet okuyana hitâb eder.” diye buyurdu.
Bu takdirde, 7/10’daki olumsuzluk geçici değil, kalıcıdır ve her dinleyişte, “Haklısın Yâ Rabbi! bizi …. ” demek gerekir. Bu davranış, Ayet-i Kerimeyi dinlediğimizin (farz’ı edâ ettiğimizin) bir göstergesi olur.
2) Şayet ( مَا ) yerine, ( لَ ) gelirse, şu andaki geçici ve uzun sürmeyecek olumluluğu bildirir. Örnek: ( لَيَنْصُرُ ) (şu anda) yardım ediyor.
3) Mazi anlatımda da kullanılır. Örnek: ( مَا كَتَبَ ) şimdi yazmadığını ifade eder.
4) Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerdeki nefy-i hal anlatım:
(a) İhbâri fiil olduğu için, mânası gerçekleşmiş veya gerçekleşmesi mümkün olduğu bilgisi saklar.
(b) Hüküm fiilde saklıdır ve fâil yükümlüdür.
(c) Olması gereken geçici bir olumsuzluğu bildirir. Örnek, 26/127 :
( وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ ) “Buna karşılık (bunun üzerine) sizden hiç bir ücret istemiyorum. Benim ücretim ancak âlemlerin Rabbine aittir.”
Ayeti kerimesinde ( أَجْرٍ ) mefulün bih’dir ve lafzen mecrur, mahallen mansubtur. Dinlendiği anda, ücret istemeyenlerin şükretmesi edebdir.
Çünkü bu davranışı, Ayet-i Kerimeyi dinlediğinin (farz’ı edâ ettiğinin) bir göstergesidir. Şükreden kişideki ücret istememe fiili geçicidir,yarın nefsine uyup ücret alanlar olabilir anlamı saklıdır.
Şayet, olması gereken bu olumsuzluğa aykırı hareket eden ücret istemeyen bir kişi okuyorsa, yalan söylemiş olur. Ayrıca (أَجْرٍ ) mahallen mansub olmasında, bir kişinin ücret alıp – almadığına şahitlik edecek olanların her zaman var olacağı bilgisi saklıdır.
