- Cahd-ı Müstağrak – mâlum : لَمَّا يَنْصُرْ Hiç yardım etmedi.
- Cahd-ı Müstağrak – meçhul : لَمَّا يُنْصَرْ Hiç yardım edilmedi.
- 1) Cahd-ı Müstağrakın alameti: Muzarinin başına لَمَّا getirilir.
- Cemi müennes nun’u düşmez. Tensiye, cemi müzekker ve müfret müennes muhataba olan nun’lar düşer. Müfret ve mütekellimin sonlarını cezm eder. Muzarinin sonunda “vav” ve “ya” illet harfleri varsa, cezm alameti olarak illet harfleri düşer.
- 2) Muzariyi geçmiş zamana çevirir ve fiildeki hadesin geçmişten söyleniş ânına kadarki olumsuzluğunu ifade eder (mazi’nin bozulabilir olumsuz hâlidir).
- Ancak, bu olumsuzluk sebeblerinin söyleniş ânından itibaren kalkabileceğini imâ eder. Türkçeye “hiç, daha, hâlâ, şimdiye kadar, henüz … medi” şeklinde çevrilir.
- 3) Mazi anlatımda da kullanılır. Örnek: Zuhruf, 30 ( …لَمَّا جَآءَهُمْ onlara geldiğinde / onlara geldiği zaman ) anlamlarını verir.
- 4) Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerdeki cahd-ı müstağrak anlatımda :
- (4.1) Muhataba tefekküre yasaklananları terk ile başla emrini saklı olarak verir.
- لَمَّا ile bildirilen mazideki seyyiat için tövbe eden bir imtihandan geçerse, tövbesi kabul edilir. bilgisi saklıdır.
- Şöyleki : Bu saklı emri idrak edip, … rını terk etmeye çaba harcarsan bir imtihan olursun ve imtihanını kazanırsan, tövben de kabul olmuş demektir. ikâzı saklıdır.
- (4.2) Bu olumsuzlukta inadına yapmak anlamı yoktur.
- (4.3) Fâil / Muhatab, ya kendini bilmeyecek derecede dalgındır (gaflet, cahillik, … gibi) veya bir şeye dalmıştır veya bir şeye daldırılmıştır anlamı saklıdır.
- (4.4) Kelâm (Kelâm-ı Kadîm, Hadis-i Kutsi, Hadis-i Şerif ve Kelâm-ı Kibar) haricindeki konuşmaların, muhatab’da bir sıkıntı verememesi, olumsuzluk hâlinin mevcudiyetini imâ eder.
- (4.5) İhbâri fiil olduğu için, mânası gerçekleşmiş veya gerçekleşmesi mümkün olduğu bilgisini saklar. Hüküm fiilde saklıdır ve hükümden (emirden) fâil yükümlüdür. Örnek : 49/14
- … وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ …
- Meâl : “Araplar ‘Biz iman ettik’ dedi – De ki: Onlar daha iman etmediler – Lâkin ‘Biz teslim olduk’ deyin – vakta ki iman sizin kalplerinize girdiği zaman – eğer Ellah’a ve Peygamberine itaat ederseniz – sizin amelinizden hiç bir şey eksiltmez -şüphesiz Ellah çok bağışlayan, merhamet sahibidir.”