MEZÎDÜNFİH MASDARLAR (KIYÂSÎ MASDARLAR)
Bu gruptaki masdarlar, mücerred masdarlardan farklı olarak belli bir kalıp
içinde belli bir anlam üretirler. Herhangi bir fiil kökünden mezîdünfih bir
masdarın yapısına göre masdar üretmek mümkün gibi görünür. Elbette her
dilde -teorik açıdan mümkün bile olsa- her kelime köküne birtakım ekler
getirilmez. Bunlar toplumsal uzlaşmaya bağlı olarak kullanılır. Ancak biz bu
kalıpların ne gibi anlamlar ürettiğini önceden bilebiliriz. Mücerred masdarlarda
ise bunu bilebilmek mümkün değildir. Eğer bir kıyâsî masdarın
geçişli/geçişsiz, etken/edilgen, dönüşlü veya işteş çatıda olduğunu biliyorsanız,
o yapıda üretilmiş bir kelimenin anlam dairesini belirleyebilirsiniz. Mücerred
masdarlarda bunu bilebilmek mümkün değildir; ancak sözlükler yardımıyla
veya o dili iyi bilenlerden işiterek öğreniriz. Bundan dolayı mücerred
masdarlar semâî (işitip öğrenmeye dayalı, kuralsız, düzensiz), mezîdünfih
masdarlar ise kıyâsîdir (kurallı, düzenli).
Mezîdünfih masdarların Osmanlı Türkçesinde sıkça kullanılan dokuz bâbı
vardır:
if’âl افعال
tef’îl تفعيل
tefa”ul تفعل
tefâ’ul تفاعل
müfâ’alet مفاعلة
infi’âl انفعال
ifti’âl افتعال
if’ilâl افعلال
istif’âl استفعال
Arapçada Kelime Yapımı:
Mezîdünfih Masdarlar
(Kıyâsî Masdarlar)
46