T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
İMAM HATİP VE ANADOLU İMAM HATİP LİSESİ MESLEKİ UYGULAMA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
ANKARA, 2015
T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
Sayı
25
Konu: İmam Hatip ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Mesleki Uygulama Dersi Öğretim Programı
Tarih
31/03/2015
Kurulda Gör. Tarihi
25/03/2015
Önceki Kararın
Tarih ve Sayısı
Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün 02/03/2015 tarihli ve 45123216/101/ 2275662 sayılı yazısı üzerine Kurulumuzda görüşülen İmam Hatip ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Mesleki Uygulama Dersi Öğretim Programının, 2016-2017 Eğitim ve Öğretim Yılından itibaren ekli örneğine göre uygulanması,
Söz konusu öğretim programına göre ilgili Genel Müdürlükçe hazırlanan öğretim materyalinin kullanılması
hususunu uygun görüşle arz ederiz.
1. GİRİŞ
Nitelikli din görevlisi yetiştirmek toplumun psiko-sosyal dengesi, güvenliği, milli, manevi ve moral değerler açısından önemli bir gereksinimdir. Bu gereksinim günümüzde büyük ölçüde imam hatip liseleri ile karşılanmaktadır. Mesleki uygulama dersinin din görevlisinin mesleki formasyonu ve elde edeceği mesleki kazanımlar açısından özel bir yeri ve önemi vardır.
Din görevlisi yetiştirme işinde uygulamanın yeri büyük önem arz etmektedir. Ayrıca imam hatip liselerinin sosyal açılımı büyük ölçüde mesleki uygulama dersi üzerinden gerçekleşir. Bu durum Milli Eğitim Bakanlığı İmam Hatip Liseleri Yönetmeliği’nde şöyle belirtilmektedir: “Okulun çevre ile ilişkisi kurmasını sağlamak amacıyla dini ve diğer konularda halkın bilgilendirilmesine yönelik meslek dersleri öğretmenlerinin sorumluluğunda sosyal etkinlikler çerçevesinde hutbe, vaaz ve benzeri programlar düzenleme ve bu konularda müftülük, il veya ilçe milli eğitim müdürlükleri ve diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapar. Meslek dersleri öğretmenleri gerek ders saatleri içerisinde, gerekse ders saatleri dışında olmak üzere öğrencilerin mesleki konularda çevre ile ilişki kurmalarına rehberlik ederek mesleki uygulamalarının verimli olması yönünde çaba gösterirler.”
Aynı zamanda iyi planlandığı takdirde mesleki uygulama dersi öğrenciler için kültürel bir faaliyet fırsatı da oluşturur. Hutbe ve vaaz hazırlama amacıyla öğrenciler kütüphaneleri kullanabilir, İslam dininin temel kaynaklarını tanıyabilir, çeşitli ilmî eserleri kullanabilmeyi ve kitaplardan yararlanmayı öğrenebilirler. Öğrenim süresince elde ettikleri bilgi, inanç ve düşüncelerini sunmak üzere yazılı anlatım diline dökebilir, hitabet konusunda kendilerini tanıyabilir, eksikliklerini fark edebilirler. Bu bağlamda mesleki uygulama dersi öğrencilerin, konuşmanın ve iletişimin insan hayatındaki sihirli gücünü keşfetmeleri için bir fırsattır. Bu derste öğrenciler algılama, düşünme, araştırma ve düşüncelerini beden dilini de kullanarak en etkili şekilde ifade edebilmeyi öğrenirler.
Bu dersin amacına ulaşabilmesi için programda belirtilen ilke ve açıklamalar doğrultusunda mümkün olduğunca her öğrencinin programda belirtilen uygulamaları yapmasına ve bu uygulamaların sınıfta değerlendirilmesine özen gösterilmesi gerekmektedir.
3
2. GENEL AMAÇLAR
Mesleki uygulama dersini alan öğrenciler;
1. Mesleki uygulama dersinin din görevlisinin mesleki formasyonu ve elde edeceği mesleki kazanımlar açısından önemini kavrar.
2. Alan bilgileri yanında bu bilgileri başkaları ile paylaşmaya yardımcı olacak tutum ve davranışları kazanır.
3. Toplumla (cemaatle) iletişim kurma ve hitap etme becerisi kazanır.
4. İmam-hatiplik ve müezzinlik yapma becerisi kazanır.
5. Usulüne uygun olarak vaaz yapar.
6. Usulüne uygun olarak hutbe okur.
7. Dinî törenlerde sunu ve dua yapar.
3. PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Ünite ve kazanımlar, mesleki uygulama dersi öğretim programı genel amaçlarına ulaşmayı sağlayacak şekilde belirlenmiştir.
2. Her bir ünite için kullanılacak süre ve işleniş sırası programda belirlenmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci seviyesi ve çevre şartlarına uygun planlama yapılabilir.
3. Öğrenci düzeyi ve çevre etkenleri dikkate alınarak öğrenme-öğretme etkinliklerinde farklı ünitelerin birbirleriyle bağlantılı olan kazanımları birlikte ele alınır.
4. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde öğrenci düzeyine, eğitim ortamına ve çevre etkenlerine göre öğrencileri aktif kılan yöntem, teknik ve stratejiler kullanılır.
5. Konular iletişimsel yaklaşımla, öğrenci merkeze alınarak konuşma becerisi kazandırma odaklı işlenir.
6. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde, kazanımların edinilmesine yardımcı olacak uygun hareketli ve hareketsiz görsel, işitsel, basılı ve elektronik materyallerden yararlanılır.
7. Öğretmen; öğrenme-öğretme sürecinde çevre özelliklerini, öğrenci grubunun ilgilerini, ihtiyaçlarını, beklentilerini, hazır bulunuşluk düzeylerini ve ön bilgilerini dikkate almalıdır.
8. Öğrencilerin ilgi ve kabiliyetlerine göre farklılık arz eden sınıflarda öğretmen, program uygulamalarında seviyeye göre çeşitlendirmeler yaparak tüm öğrencilerin kendi yetenek ve kapasitesine göre bir gelişim göstermesine olanak tanımalıdır.
9. Ders içi ve dersler arası ilişkilendirmeler mutlaka yapılmalıdır.
4
10. Öğretmen, derse ilişkin konulara yönelik uygulamalarda öğrencileri teşvik edici ve öğrencilerin okul içi ve okullar arası yarışmalara katılımlarını destekleyici olmalıdır.
11. Uygulama örneği olan kazanımlarda mümkünse sınıfa uygulama için yetkin kişiler davet edilebilir.
12. Öğrencilerin her birinin kişisel özellikleri, yeterlilikleri ve öğrenme ihtiyaçları belirlenmelidir.
13. Her öğrenci ile dersin uygulama aşamasında birebir ilgilenilmelidir.
14. Öğretim süreci boyunca sürekli değerlendirmeler yapılacak, bireylerin öğrenmeleri ile ilgili eksiklikler ve yanlışlıklar zamanında fark edilecek, gerekli düzeltici ve tamamlayıcı öğrenme etkinlikleri devreye sokulacaktır.
15. Öğrencilerin hutbe makamında okuyacakları ayet ve hadisleri doğru bir şekilde telaffuz etmeleri için gerekli okuma uygulamaları yaptırılacaktır.
16. Vaaz ve hutbe sunumuna yönelik hazırlanan izleme formları öğretmen, din görevlisi ve veya diğer öğreticiler tarafından sunumdan sonra doldurulacaktır. Kız öğrenciler, hutbe sunma uygulamasından muaf tutularak, onlara diğer hitap etkinlikleri yaptırılacaktır.
17. 5. ünite “Farklı Dini Etkinliklerde Dua Hazırlama ve İcrası” konusunda öğrencilerden, yaygın olarak okunan duaların ezberlenmesi istenecektir. Ancak dualarla ilgili belli kalıpların ezberletilmesiyle yetinilmeyecek, her öğrenciden kendi ifadeleriyle dua hazırlayıp sunması ve sunulan dualar içerik ve üslup açısından değerlendirilmesi sağlanacaktır.
4. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Eğitimde, programların istenilen başarıyı gösterip göstermediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir. Bu derse yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı ve ürün odaklı olarak yürütülebilir. Bu derste süreç ve uygulamalar önemsenmelidir. Öğretmen sürecin değerlendirmesini yaparken şartlara, ortama, ilgi ve ihtiyaçlara uygun ölçme yöntem ve teknikleri geliştirebilir. Bu derste ölçme ve değerlendirme süreci, öğrenci merkezli ele alınır.
Öğrencilerin gelişim süreci, edindiği kazanımların birbirinden farklı olabileceği göz önünde bulundurulmalı, süreç ve sonuçtaki düzeylerinin farklılık gösterebileceği dikkate alınmalıdır. Bu nedenle ölçme ve değerlendirme sürecinde her öğrenci kendi başlangıç ve
5
gelişim düzeylerine göre değerlendirilmelidir. Bu ölçme ve değerlendirme süreci öğrencinin kendi eğilimlerini, becerilerini, yatkınlıklarını keşfetmesine olanak sağlar.
Bu derste kullanılacak ölçme değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalı,
2. Öğrenme-öğretme süreciyle bütünlük (süreci değerlendirme) arz etmeli,
3. Öğrenim süreci sonunda kazanılması planlanan yeterlikler, bilgi, beceri ve tutumları ölçmeli,
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalı,
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilecek (Performans görevleri, projeler, port folyo, dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi, öz ve akran değerlendirme formlar ve gözlem formu gibi) uygun ölçme araçları kullanılmalı ve mümkün olduğunca ölçme araçlarında çeşitlilik sağlanmalıdır.
6. Ölçme değerlendirme sürecinde dersin uygulamalı dersler kategorisinde olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.
5. MESLEKİ UYGULAMA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
KAZANIM
SAYILARI
DERS SAATİ
DİN HİZMETİ UYGULAMA ALANLARI VE HEDEF KİTLE
3
4
KAYNAK KULLANIMI
4
8
VAAZ UYGULAMALARI VE DEĞERLENDİRMELERİ
5
8
HUTBE UYGULAMALARI VE DEĞERLENDİRMELERİ
5
8
FARKLI ORTAMLARDA DİN HİZMETİ UYGULAMALARI VE DEĞERLENDİRMELERİ
5
8
TOPLAM
22
36
6
6. MESLEKİ UYGULAMA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ ÜNİTE VE KONULARI
ÜNİTELER
1. ÜNİTE
2.ÜNİTE
3.ÜNİTE
4.ÜNİTE
5.ÜNİTE
DİN HİZMETİ UYGULAMA ALANLARI VE HEDEF KİTLE
1. Uygulama Alanlarına Göre Din Hizmetleri
2. Din Hizmetleri Uygulamalarında Hedef Kitle
2.1. Hedef Kitlenin Sosyal ve Kültürel Özelliklerini Dikkate Alma
2.2. Gelişim Basamaklarına Göre Hedef Kitle
2.2.1.Çocuklar
2.2.2.Gençler
2.2.3.Yetişkinler
2.2.4.Yaşlılar
KAYNAK KULLANIMI
1. Dinî Hitabette Kaynak Seçimi
2. Dinî Hitabette Kaynak Kullanımı
2.1. Kur’an-ı Kerim ve Meali
2.2. Tefsir Kitapları
2.3. Hadis Kitapları
2.4. Fıkıh Kitapları
2.5. Kelam Kitapları
2.6. Siyer Kitapları
2.7. İslam Tarihi Kitapları
2.8. Bilimsel ve Kültürel Kitaplar
VAAZ UYGULAMALARI VE DEĞERLENDİRMELERİ
1. Örnek Vaaz İnceleme ve Değerlendirme
2. Vaaz Planlama
3. Vaaz Yazma
4. Vaaz Sunma
HUTBE UYGULAMALARI VE DEĞERLENDİRMELERİ
1. Örnek Hutbe İnceleme ve Değerlendirme
2. Hutbe Planlama
3. Hutbe Yazma
4. Hutbe Sunma
FARKLI MEKÂN VE ORTAMLARDA DİN HİZMETİ UYGULAMALARI
1. Farklı Dinî Etkinlikler İçin Konuşma Hazırlama ve Sunma
2. Farklı Dinî Etkinliklerde Okunmak Üzere Ayet Seçimi ve İcrası
2.1. Kur’an ve Kıraat Meclisleri (Fussilet Suresi 1- 8.ayetler)
2.2. İlim Meclisleri (Rahman Suresi 1-25. Ayetler.)
2.3. Cami Açılışı (Tevbe Suresi, 17-22. ayetler)
2.4. İşyeri Açılışı (Nur Suresi, 37-38. ayetler)
2.5. Sünnet ( Lokman Suresi; 12-16. ayetler)
2.6. Düğün, Nişan, Nikâh (Nur Suresi, 32-34. ayetler)
2.7. Hacca Uğurlama (Bakara Suresi, 197-202. ayetler)
2. 8.Askere Uğurlama (Nisa Suresi, 95-100. ayetler)
3. Çeşitli Dini Etkinliklerde Okunacak Dini Musiki Eserlerinin Seçimi ve İcrası
4. Farklı Dinî Etkinliklerde Dua Hazırlama ve İcrası
4.1. Mübarek Gün ve Geceler
4.2. Hatim, Mevlit ve Duaları
4.3. Ad Koyma
4.4. Sünnet Merasimi
4.5.Nişan ve Nikâh
4.6. Yemek ve İftar Duaları
4.7. Kurban ve Duası
4.8. Hacı Uğurlama Duası
4.9. Asker Uğurlama Duası
4.10. Tevbe-İstiğfar Duası
4.11. Herhangi Bir Açılış veya Kapanışta Yapılacak Konuşma ve Dua
MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
1.
ÜNİTE
KONULARI
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
DİN HİZMETİ UYGULAMA ALANLARI
VE HEDEF KİTLE
1.Uygulama Alanlarına Göre Din Hizmetleri
2. Din Hizmetleri Uygulamalarında Hedef Kitle
2.1. Hedef Kitlenin Sosyal ve Kültürel Özelliklerini Dikkate Alma
2.2.Gelişim Basamaklarına Göre Hedef Kitle
2.2.1.Çocuklar
2.2.2.Gençler
2.2.3.Yetişkinler
2.2.4.Yaşlılar
1. Uygulama alanlarına göre din hizmetlerini açıklar.
2. Din hizmetlerinin verilmesinde hedef kitlenin sosyal ve kültürel özelliklerini tanımanın önemini kavrar.
3. Din hizmeti uygulamalarında muhatabın yaş, cinsiyet, eğitim seviyesi vb. özelliklerini dikkate almanın önemini fark eder.
1. kazanım işlenirken cami, mescit, Kur’an kursu, hastane, huzurevi, hapishane, yetiştirme yurdu, işyerleri vb. mekânlarda ve hasta ziyareti, taziye, dargınları barıştırma, ad koyma, sünnet merasimleri gibi durumlarda verilen din hizmetleri konu edilecektir.
3. kazanım işlenirken çocuklara özendirici, gençlere teşvik edici, yetişkinlere değer ve anlam duygularını besleyici bir yaklaşım esas alınacaktır.
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
2.
ÜNİTE
ÜNİTE KONULARI
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
KAYNAK KULLANIMI
1. Dinî Hitabette Kaynak Seçimi
2. Dinî Hitabette Kaynak Kullanımı
2.1. Kur’an-ı Kerim ve Meali
2.2. Tefsir Kitapları
2.3. Hadis Kitapları
2.4. Fıkıh Kitapları
2.5. Kelam Kitapları
2.6. Siyer Kitapları
2.7. İslam Tarihi Kitapları
2.8. Bilimsel ve Kültürel Kitaplar
1. Dinî hitabette kaynak seçiminde dikkat edilecek hususları açıklar.
2. Dinî hitabette kullanılacak kaynakları tanır.
3. Dinî hitabette ayet ve hadislerden nasıl yararlanacağını açıklar.
1. kazanım işlenirken Kur’an meallerinin seçiminde meal yazarının Arap diline ve Türkçeye vukufiyetiyle birlikte İslami ilimlerdeki yetkinliğine de dikkat edilmesi gerektiği vurgulanacaktır. Dini hitabette kaynak seçiminde ilk dönem klasik kaynakların öncelikle seçilmesi gerektiği belirtilecektir.
3. kazanım işlenirken Arapça ve Türkçe Kur’an-ı Kerim fihristlerinin kullanımına ve hadis kitaplarının sistematiği ve nasıl kullanacağına vurgu yapılacak ve konu ile ilgili ayet-i kerime ve hadis-i şerifleri bulma yöntemleri sınıf ortamında uygulamalı olarak verilecektir. Ayrıca meallerin Kur’an olmadığı, dini hitabette ayetlerden yararlanırken ayetlerin bağlamından koparılmaması gerektiğine dikkat çekilecektir.
MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
3.
ÜNİTE
KONULARI
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
VAAZ UYGULAMALARI VE DEĞERLENDİRMELERİ
1. Örnek Vaaz İnceleme ve Değerlendirme
2. Vaaz Planlama
3. Vaaz Yazma
4. Vaaz Sunma
1. Örnek bir vaazı inceler.
2. Vaazın hazırlanış aşamalarını kavrar.
3. Vaaz sunumunda dikkat edilecek hususları açıklar.
4. Hazırlanış aşamalarına uygun olarak bir vaaz hazırlar.
5. Farklı mekânlara uygun olarak bir vaaz sunar.
6. Sunmuş olduğu vaazı değerlendirir.
1. kazanım işlenirken Hitabet ve Mesleki Uygulama dersinin 4. ünitesi ile ilişkilendirilecektir. Ayrıca vaaz sunumunda mesajda bulunması gereken özellikler, ayet ve hadislerin konularla ilişkisi, metnin anlaşılırlığı, cümle yapısı, güncel hayatla ilişkilendirme durumu, zaman kullanımının önemine vurgu yapılacaktır. Vaaz değerlendirmesinde farklı mekânlara ait üç vaaz örneğine yer verilecektir. Vaaz değerlendirmesine yönelik bir değerlendirme formu oluşturulacaktır.
3. kazanım işlenirken zaman yönetimine dikkat çekilecektir.
MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
4.
ÜNİTE
KONULARI
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
HUTBE UYGULAMALARI VE DEĞERLENDİRMELERİ
1. Örnek Hutbe İnceleme ve Değerlendirme
2. Hutbe Planlama
3. Hutbe Yazma
4. Hutbe Sunma
1. Örnek bir hutbeyi inceler.
2. Hutbe hazırlık aşamalarını kavrar.
3. Hz. Peygamberden günümüze seçkin hitabet örneklerinden faydalanarak bir hutbe hazırlar.
4. Hutbe sunumunda dikkat edilecek hususları fark eder.
5. Hazırladığı hutbeyi sunar.
6. Sunduğu hutbeyi değerlendirir.
Hutbe konularının belirli gün ve geceler, güncel sorunlar, cemaatin ihtiyaç ve beklentileri dikkate alınarak belirlenmesinin önemine vurgu yapılacaktır. Özellikle Osmanlıca ve Arapça ifadelerin telaffuzunda yaygın olan hatalara dikkat çekilecek ve hutbelerin uzun olmaması gerektiği belirtilecektir.
ÜNİTE
KONULARI
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
FARKLI MEKÂN VE ORTAMLARDA DİN HİZMETİ UYGULAMALARI
1. Farklı Dinî Etkinlikler İçin Konuşma Metni Hazırlama ve Sunma
2. Farklı Dinî Etkinliklerde Okunmak Üzere Ayet Seçimi ve İcrası
2.1. Kur’an ve Kıraat Meclisleri (Fussilet Suresi 1-8.ayetler)
2.2. İlim Meclisleri (Rahman Suresi 1-25. ayetler.)
2.3. Cami Açılışı (Tevbe Suresi,17-22. ayetler)
2.4. İşyeri Açılışı (Nur Suresi, 37-38. ayetler)
2.5. Sünnet ( Lokman Suresi; 12-16. ayetler)
2.6. Düğün, Nişan, Nikâh (Nur Suresi, 32-34. ayetler)
2.7. Hacca Uğurlama (Bakara Suresi, 197-202. ayetler)
2. 8.Askere Uğurlama (Nisa Suresi, 95-100. ayetler)
3. Farklı Dinî Etkinliklerde Okunacak Dini Musiki Eserlerinin Seçimi ve İcrası
4. Farklı Dinî Etkinliklerde Dua Hazırlama ve İcrası
4.1.Mübarek Gün ve Geceler
4.2.Hatim, Mevlit ve Duaları
4.3.Ad Koyma
4.4.Sünnet Merasimi
4.5.Nişan ve Nikâh
4.6.Yemek ve İftar Duaları
4.7.Kurban ve Duası
4.8.Hacı Uğurlama Duası
4.9.Asker Uğurlama Duası
4.10.Tevbe-İstiğfar Duası
4.11.Herhangi Bir Açılış veya Kapanışta Yapılacak Konuşma ve Dua
1. Farklı dinî etkinlikler için konuşma metni hazırlar.
2. Farklı dinî etkinlikler için hazırlanan konuşma metnini sunar.
3. Farklı dinî etkinlikler için içeriğe uygun ayet, mevlit, ilahi ve kasideleri seçer.
4. Seçtiği ayet, mevlit, ilahi ve kasideleri okur.
5. Din hizmeti uygulamalarında yer ve zamana uygun duaları yapar.
1.kazanım işlenirken iyi bir hazırlığın sunuma etkisi vurgulanacaktır.
2.kazanım işlenirken ayet seçiminde etkinliğin türüne göre verilmek istenen mesajın önemi açıklanacaktır.
4.kazanım işlenirken etkinliklerde okunabilecek içeriğe uygun ayet, mevlit, ilahi ve kaside örneklerine de yer verilecektir.
5.kazanım işlenirken Kur’an-ı Kerim’de yer alan dualara ve Hz. Peygamber’in dualarından örneklere yer verilecektir. Ayrıca kültürümüzde ayet ve hadislerde yer alan duaların dışında da duaların yapıldığı, bu duaların milletimizin birlik ve beraberliğine katkı sağladığı, duanın mahiyetinde önemli olanın samimiyet olduğuna da vurgu yapılacaktır.
12
