Kalkale, lügatta: “Hareket etmek, kımıldamak” demektir.
Tecvid ilminde ise: “Kuvvetli bir ses işitilinceye kadar, mahrecin
kımıldaması ve deprenmesi” demektir. Kalkale harfleri ( قُطْبُ جَدٍ ) harfleri
olup -5- tanedir. Yalnız bu harflerde kalkalenin kuvvetli bir şekilde
yapılabilmesi için, bu harflerin kelimenin ortasında veya sonunda sakin
olarak vaki olmaları, şarttır. Harekeli oldukları zaman, kalkale sıfatı az
zahir olur. Misaller:
(لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ ) ,(فَيَقْتُلُونَ ) ,(سُبْحَانَكَ ) ,(يَجْتَبِيكَ ) ,(اَطْوَارًا )
Kalkalenin nasıl yapılacağı ancak fem-i muhsinden öğrenilebilir.
Kısaca şöyle tarif edebiliriz. Kalkale harflerinin mahreçlerine kuvvetlice
basılır ve birden mahreçten ayrılınır. İşte mahrecin hareket etmesi
esnasında mahreçten bir ses çıkar. Bu ses sakin olan kalkale harfinin
makablindeki harfin harekesine uygun bir şekilde eda edilir. Kalkaleyi,
başkası duyacak kadar yüksek ve kuvvetli bir sesle yapmak vaciptir.
Fakat ifrat ve tefritten şiddetle kaçınmak lazımdır.
Bir kelimede, kalkale ile idgam birleşirse idgam yapılır. Kalkale
terk edilir. Çünkü idgam, kalkaleye manidir. Misaller; ( ) ,(اَلَمْ نَخْلُقْكُمْ
(اَلْحَقُّ ) ,(وَتَبَّ ) ,(اَلْحَجُّ ) ,(اَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ ) ,(لَقَدْ تَابَ اللهُ ) ,(اَحَطْتُ
kelimelerinde olduğu gibi. Bir kalkale harfi şeddeli olduğu zaman,
birincileri üzerinde idgam sebebiyle kalkale yapılamaz. İkincileri
üzerinde ise yalnız vakıf halinde kalkale yapılır. Ancak bu gibi
kalkaleleri yaparken dikkat etmeli, kalkale harflerinden ikisi de
belirtilmelidir.
Hükmü: Vacibtir.
KALKALE
Sözlükte, sarsmak, deprendirmek, sallamak, hareket etmek, titretmek, kımıldamak gibi manalarda kullanılır.
اَلْقَلْقَلَةُ تَقَلْقُلُ الْمَخْرَجِ حَتَّي يُسْمَعَ لَهُ نَبْرَةٌ قَوِيَّةٌ
“Kalkale sıfatı olan harfler bir kelimenin ortasında veya sonunda (gerek aslen gerek vakıf sebebiyle olsun) sâkin olarak bulunursa “kalkale” olur.” Kuvvetli ses işitilecek şekilde mahrecin sarsılmasıdır.
Kalkale Harfleri: (قُطْبُ جَدٍ) ق ، ط ، ب ، ج ، د
KALKALE’NIN HÜKMÜ
Bütün kıraat imamlarının ittifakıyla hükmü vaciptir.
فَلْيَقْتُلُونَ ،يَطْلُبُ ، وَالْعَبْدُ ،يَجْتَبِيكَ ، يَدْخُلُونَ
Bu örneklerde kalkale harfleri kelimenin ortasında sâkin olarak gelmişlerdir ve sükûnları lâzimî sükûndur. Buna “Kalkale-i Suğra” denir.
بِالْحَقِّ = بِالْحَقْ ، إِلَي سَوَءِ الصِّرَاطِ = الصِّرَاطْ ،
فِي اْللأَسْبَابِ = فِي اْللأَسْبَابْ وَ مَأْجُوجٌ ، وَ مَأْجُوجْ ،
Kalkale harfleri ârizî sükûnlu olarak gelmişlerdir. Bu örneklerde sadece vakf halinde kalkale yapılır, vasl halinde kalkale yapılmaz. Kelime sonunda oluşan kalkaleye“Kalkale-i Kübra” denir. Kalkale-i suğradan daha mübalağa ile yapılır.
Kalkale Yapmanın Sebebi:
Kalkale harflerinde kalkale sıfatı, cehr ve şiddet sıfatlarının bir araya gelemsinden meydana gelmiştir. Bundan dolayı bu harflerin sükûn ile okunuşlarında ses ve nefes tamamen hapsolur. Zira cehr sıfatı nefesin, şiddet sıfatı da sesin hapsolmasını gerektirir. İşte bu harflerin ortaya çıkması –ancak- mahrecde hapsolan sesin, mahrecin hareketiyle ortaya çıkmasına bağlıdır. Böylece mahrecde oluşan bu zaid sese biz kalkale diyoruz.
Kalkaleyi Terk etme Hali
Kalkale harfi sâkin olarak gelmesine rağmen kendisinden sonra idğâm yapılmaya müsait başka bir harf geliyorsa kalkale terk edilir ve idğâm ile ilgili hükümler gerçekleştirilir.
لَقَدْ تَابَ اللَّهُ = لَقَتَّابَ اللَّهُ ، أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ
أَنِ اضْرِبِّعَصَاكَ ، أَلَمْ نَخْلُقْكُمْ ، أَحَطْتُ
İdğâmdan dolayı şeddeli olarak tek harf halinde yazılan kalkale harfleri ile karşılaşıldığı zaman vakf durumunda yine kalkale yapılmalıdır.
أَلْحَجُّ = أَلْحَجْ ، أَلْحَقُّ = أَلْحَقْ ، وَ تَبَّ =َ وَ تَبْ
Bu örneklerdeki gibi durumla karşılaşıldığında ve bu kelimeler üzerinde vakfedilecek olduğunda idğâm sebebiyle birinci harf üzerinde kalakale yapılmaz. Ancak ikinci harf üzerinde kalkale yaparak vakfetmemiz gerekecektir.
Tecvid programı
tecvid dersleri
tecvid nedir
tecvid kuralları
tecvid öğreniyorum
tecvid kurallari
tecvid kaideleri
tecvid kuralları yazılı