İşte bu kısa röportajımızda sizlere, bu ansiklopedilerin hazırlandığı, yanı sıra kütüphane ve akademik hizmetlerin verildiği bir ilim yuvası olan İslami Araştırmalar Merkezi’ni, kısa adıyla İSAM’ı tanıtmak istedik. Bunun için İSAM Başkan Yardımcısı Dr. Tuncay Başoğlu’ndan bilgi aldık.
İslâmi Araştırmalar Merkezi ne zaman ve hangi amaçla kuruldu?
Türkiye Diyanet Vakfı’nca, İslâm Ansiklopedisi’nin hazırlanma kararı alındığında, bu çalışmalar sürerken araştırmacılar yurt dışına gönderildi. Bu araştırmacıları bir yerde organize etme ihtiyacı doğdu ve işte 1988 yılında merkezimiz kuruldu. Kurulduğundan bu yana üç ana birimi var:
1- Ansiklopedi birimi.
2- Kütüphane birimi: İhtisas kütüphanesidir. Akademik değeri olan eserler mevcıttur. 250 bin adet kitap bulunmaktadır.
3- Araştırmalar birimi: Yurt içi ve yurt dışında doktora yapan araştırmacılar görev yapmaktadır. Fakültelerin artmasıyla eski araştırmacılardan 7-8 araştırmacı kaldı. Fakat önümüzdeki dönem yeni araştırmacılar almaya devam edeceğiz.
İSAM bünyesinde (kitap, dergi vs.) alanında ne tür çalışmalar yapılıyor?
Bizim kütüphane dışında iki hizmetimiz var:
1- Eğitim: Çeşitli araştırmacıları organize ederek verdiğimiz eğitimlerdir.
2- Eserler: Süreli yayınlar ve kitaplar.
Şu an İslam Araştırmaları dergisi ve Osmanlı Araştırmaları dergisi çıkarılmaktadır.
Kitap olarak akademik eserler yayınlamaya yönelik eğilimimiz var. Buranın varlık sebebi, dışarıda yapılamayan işleri yapmak.
Bu arada doktora tezleri serimiz var. İlk çalışmada 35 eser yayınladık. Şimdi ikinci seriye başlıyoruz.
Arapça tahkik edilmiş eserler var. Bunlar Lübnan’da basılıyor ve bizim adımızla yayınlanıyor.
“Temel Kültür” dizisi var ki, bunları genel okuyucular da okuyabilir.
Kadı sicillerimiz var. Şu ana kadar on binden fazla defter toplandı. Bunlardan seçme yaparak 40 ciltlik defter yayınladık. Bu çalışmaları, başkanımız Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın bey yürüttü.
Bunlar dışında Türkçe eserler Latinize edildi. Temel İslam Ansiklopedisi projemiz var. Rusya için hazırlanıyor. Orada yaşayan dostlarımızın, akrabalarımızın faydalanmasına sunulacaktır. Rusya’da basılacaktır. Bunu takiben de Çince’ye çevrilecektir.
İslam Ansiklopedisi’nin hazırlık süreci ve çalışmaların nasıl sürdürüldüğü hakkında bilgi verir misiniz?
İlk çıkan ansiklopediden bahsedeyim. 1988’de çıkarıldı. Merkez kurulduğunda. Bunun için beş yıl gibi uzun bir süre hazırlık safhası geçirildi. Ansiklopedide maddeler vardır. Bu maddeler tespit edildi, bunlarla ilgili dokümantasyonlar tespit edildi ve kaynaklar araştırıldı. 17 bin tane madde var ve 17 bin tane klasörümüz vardır.
Maddelerle ilgili yirmi ilim heyeti var. Her heyetin başkanı var. Bazı maddeler birkaç heyetle incelenir. Uzun bir süreçten geçer. İlmî ve teknik süreç önemli olmakla beraber on beşten fazla basamaktan geçer. Bu süreçlerden geçtikten sonra baskıya girer. Altı ayda bir cilt oluşturulur. Maddenin hazırlanması için ise 5 yıl hatta daha öncesinden sipariş verilir. Ansiklopedi bir aynadır, dünyanın birikimini yansıtır. Dolayısıyla uzun bir çalışmadan geçer. Ansiklopediye iki bine yakın müellif katkı yaptı. Arap dünyasından, Avrupa’dan vs. bir çok müellifler katıldı. 41 cilt yayınlandı şu ana kadar. 42. cilt basımda. 43 ve 44. ciltlerin ise hazırlık süreci bitmek üzere. Basımını Diyanet Vakfı üstlenmektedir.
İSAM’ın geleceğe dönük farklı hedef ve projeleri var mı?
Kütüphane bünyesinde başlattığımız veri tabanları var. Türkiye’deki bütün makalelerin künyesi var. Şu ana kadar yirmi bin makalenin Pdf’sine ulaşılabiliyor.
Tezler veri tabanı var. İlahiyat alanında çalışma yapacak olanlar o veri tabanına girerek faydalanabilirler.
Kitap olarak da tezler yayınladık. 1953 yılından 2010 yılına kadar olan tezler katalog olarak hazırlandı. Bunlar veri tabanında görülebilir. İleride popüler çalışmaların ansiklopedilerini de yapmayı düşünüyoruz.
Elektronik Ansiklopedi düşüncemiz var. Mevcut olan Ansiklopediyi elektronik ortama açacağız. Bunun yanısıra araştırmacılar yetiştirme projemiz var. İkinci klasik dönem projemiz var ki, çok ağırlıklı ve önemli bir projedir. Fahreddin Râzî döneminden 19. yüzyıla kadar ilmî eserlerin ve düşüncelerin erişilebilir olmasına çalışacağız. Bu proje akademik olarak çok faydalı olacaktır.
Kütüphanenizden kimler faydalanmaktadır?
Lisans üstü, mastır ve doktora yapan araştırmacılar faydalanmaktadır. Buraya gelenler hocalarla görüşüp, tartışırlar. İlmî bir atmosfer oluşuyor. Bir çok ortak projenin gerçekleştirilmesi açısından iyi bir ortam sağlıyor kütüphanemiz.
Vakit ayırıp bizi bilgilendirdiğiniz için teşekkür ederiz.
Biz teşekkür ederiz ilginiz için. Umarız faydalı oluruz.
ARZU KONAN- MERVE COŞKUN
Yeniasya