İf’al Babı ve Örnek Fiil Çekimi

İFAL KALIBI

İFAL KALIBI

-di’li geçmiş zamandaki,  üç harfli bir fiilin başına, hemze getirilerek elde edilen ve fiilin yeni bir anlam kazanmasına yol açan kalıptır.

* Üç harfli bir fiil, gramerde (fe- ayın- lam) ile temsil edilir.    فَعَلَ  (feale)

* Bu fiil,  başına hemze (( أ    getirilince, ifal kalıbının-di’li geçmiş zamandaki halini temsil eder. أَفْعَلَ (ef’ale)

Şimdiki zamanda bu hemze kalkar, emir ve mastarda tekrar ortaya çıkar.

İfal kalıbını tablo şeklinde gösterirsek:

Mastar	Emir	Muzari(şimdiki ve geniş zaman)	Mazi (-di’li geçmiş zaman)
إِفْعَالٌ	أَفْعِلْ	يُفْعِلُ	أَفْعَلَ
İf’âl	Ef’il	Yuf’ilu	Ef’ale

Örnek : 

Mastar	Emir	Muzari(şimdiki ve geniş zaman)	Mazi (-di’li geçmiş zaman)
إِخْرَاج	أَخْرِجْ	يُخْرِجُ	أَخْرَجَ
İhrâc	Ahric	Yuhricu	Ahrace
Çıkarmak	Çıkar	Çıkarıyor	Çıkardı

İfal kalıbına giren bir fiilin kazandığı anlamlar:

1. Nesne almayan bir fiil, ifal kalıbına sokulunca nesne alır hale gelir. Gramerde buna [geçişli olmayan fiil, geçişli hale gelir] , denir.

Örnek:  (حَضَرَ) hadara: geldi (nesne almayan fiil)

حَضَرَ عَلِيٌّ

Hadara Aliyyun.

Ali geldi.                                   (Cümlede nesne yok)

Fiili, ifal kalıbına sokarsak:

(أَحْضَرَ) ahdara: getirdi (nesne alan fiil)

أَحْضَرَ عَلِيٌّ الْكِتَابَ

Ahdara Aliyyun el-kitâbe.

Ali kitabı getirdi.                  (Cümlede nesne var: kitab)

2. Bir nesne alan fiil, ifal kalıbına sokulunca, 2 nesne alır hale gelir.

Örnek:  (قَرَأَ) karae: okudu ( tek nesne alan fiil)

قَرَأَ عَلِيٌّ اَلْكِتَابَ

Karae Aliyyun el-kitâbe.

Ali kitabı okudu.                    (Cümledeki nesne: kitab)

Fiili, ifal kalıbına sokarsak:

(أَقْرَأَ) akrae: okuttu ( 2 nesne alan fiil)

أَقْرَأَ عَلِيٌّ الْكِتَابَ لِلْوَلَدِ

Akrae Aliyyun el-kitâbe li’l-veledi.

Ali  çocuğa kitabı okuttu.  (Cümlede 2 nesne var: kitab ve çocuk)

3. 3. İfal kalıbına giren fiil, (bir yere – bir zamana girmek) anlamı kazanabilir.

  (Zamana girmek) için örnek:

Sabah	Sabâh	صَبَاحٌ
Sabahladı, sabaha girdi  (ifal kalıbında)	Esbaha	أَصْبَحَ

(Bir yere girmek) için örnek:

Irak	El-ırâk	اَلْعِرَاق
Irak’a geldi                    (ifal kalıbında)	Ağraka	أَعْرَقَ

أعْرَقَ الْمُسَافِرُ  : أتَى بِلاَدَ العِراقِ

Ağraka’l-musâfiru: Etâ bilâde’l-ırâki.

Yolcu Irak’a geldi. (Irak ülkesine geldi)

4. Bu kalıp, bazı isimlerden fiil türetmeye yarar.

Yağmur                             (isim)	Matar	مَطَرٌ
Yağmur yağdırdı     (fiil, ifal kalıbında)	Emtara	أَمْطَرَ

 

 *************************************************

(نَزَلَ  nezele: indi ) fiilinin, ifal kalıbına girmiş hali:   (أَنْزَلَ enzele: indirdi )

 –di’li geçmiş zamana göre çekimi  (mazi çekimi):

هُمْ اَنْزَلُوا 3(Hum enzelû)   Onlar indirdiler (erkek)	هُمَا اَنْزَلَا 2(Humâ enzelâ) O ikisi indirdi (erkek)	هُوَ اَنْزَلَ 1(Huve enzele) O indirdi (erkek)	Gâib(erkek)
هُنَّ اَنْزَلْنَ 6(Hunne enzelne) Onlar indirdiler (bayan)	هُمَا اَنْزَلَتَا 5(Humâ enzeletâ) O ikisi indirdi (bayan)	هِيَ اَنْزَلَتْ 4(Hiye enzelet) O indirdi (bayan)	Gâibe (bayan)
أَنْتُمْ اَنْزَلْتُمْ 9(Entum enzeltum) Siz indirdiniz (erkek)	أَنْتُمَا اَنْزَلْتُمَا 8(Entumâ enzeltumâ) Siz ikiniz indirdiniz (erkek)	أَنْتَ اَنْزَلْتَ 7(Ente enzelte) Sen indirdin (erkek)	Muhatab (erkek)
أَنْتُنَّ اَنْزَلْتُنَّ 12(Entunne enzeltunne) Siz indirdiniz (bayan)	أَنْتُمَا اَنْزَلْتُمَا 11(Entumâ enzeltumâ) Siz ikiniz indirdiniz (bayan)	أَنْتِ اَنْزَلْتِ 10(Enti enzelti) Sen indirdin (bayan)	Muhataba (bayan)
نَحْنُ اَنْزَلْنَا 15(Nahnu enzelnâ) Biz indirdik	نَحْنُ اَنْزَلْنَا 14(Nahnu enzelnâ) Biz ikimiz indirdik	أَنَا اَنْزَلْتُ 13(Ene enzeltu) Ben indirdim	Nefsi mütekellim(cinsiyet farkı yok)

şimdiki ve geniş zaman (muzari) çekimi:

هُمْ يُنْزِلُونَ 3(Hum yunzilûne)   Onlar indiriyorlar, indirirler (erkek)	هُمَا يُنْزِلَانِ 2(Humâ yunzilâni) O ikisi indiriyor, indirir (erkek)	هُوَ يُنْزِلُ 1(Huve yunzilu) O indiriyor, indirir (erkek)	Gâib(erkek)
هُنَّ يُنْزِلْنَ 6(Hunne yunzilne) Onlar indiriyorlar, indirirler (bayan)	هُمَا تُنْزِلَانِ 5(Humâ tunzilâni) O ikisi indiriyor, indirir (bayan)	هِيَ تُنْزِلُ 4(Hiye tunzilu) O indiriyor, indirir (bayan)	Gâibe (bayan)
أَنْتُمْ تُنْزِلُونَ 9(Entum tunzilûne) Siz indiriyorsunuz, indirirsiniz (erkek)	أَنْتُمَا تُنْزِلَانِ 8(Entumâ tunzilâni) Siz ikiniz indiriyorsunuz, indirirsiniz (erkek)	أَنْتَ تُنْزِلُ 7(Ente tunzilu) Sen indiriyorsun, indirirsin (erkek)	Muhatab (erkek)
أَنْتُنَّ تُنْزِلْنَ 12(Entunne tunzilne) Siz indiriyorsunuz, indirirsiniz (bayan)	أَنْتُمَا تُنْزِلَانِ 11(Entumâ tunzilâni) Siz ikiniz indiriyorsunuz, indirirsiniz (bayan)	أَنْتِ تُنْزِلِينَ 10(Enti tunzilîne) Sen indiriyorsun, indirirsin (bayan)	Muhataba (bayan)
نَحْنُ نُنْزِلُ 15(Nahnu nunzilu) Biz indiriyoruz, indiririz	نَحْنُ نُنْزِلُ 14(Nahnu nunzilu) Biz ikimiz indiriyoruz, indiririz	أَنَا اُنْزِلُ 13(Ene unzilu) Ben indiriyorum, indiririm	Nefsi mütekellim(cinsiyet farkı yok)

 emir çekimi :

أَنْتُمْ أَنْزِلُوا 3(Entum enzilû) Siz indirin (erkek)	أَنْتُمَا أَنْزِلَا 2(Entumâ enzilâ) Siz ikiniz indirin (erkek)	أَنْتَ أَنْزِلْ 1(Ente enzil) Sen indir (erkek)	Muhatab (erkek)
أَنْتُنَّ أَنْزِلْنَ 6(Entunne enzilne) Siz indirin (bayan)	أَنْتُمَا أَنْزِلَا 5(Entumâ enzilâ) Siz ikiniz indirin (bayan)	أَنْتِ أَنْزِلِي 4(Enti enzilî) Sen indir (bayan)	Muhataba (bayan)

İfal kalıbındaki fiiller, aksam-ı seba’ya (fiillerin türüne) göre toplam 9 farklı şekilde gelebilir:

1. Eğer fiil, çekimlerde problem çıkarmayan bir fiilse

اَفْعَلَ Şeklinde gelir

Örnek:  اَكْرَمَ

2. Eğer fiilin ilk harfi vav ise (Misal-i vâvî)

اَوْعَلَ Şeklinde gelir

Örnek: اَوْرَثَ

3. Eğer fiilin ilk harfi ye ise (Misal-i yâî)

اَيْعَلَ Şeklinde gelir

Örnek:  اَيْقَنَ

4. Eğer fiil şeddeli (muzaaf fiil ) ise

اَفَعَّ Şeklinde gelir

Örnek: اَشَمَّ

5. Eğer fiil, mehmuzu’l-fâ (ilk harfi hemzeli fiil ise)

آعَلَ Şeklinde gelir

Örnek: آنَسَ

6. Eğer fiil ecvef fiil ise (ortasında elifle  uzatma varsa)

اَفَالَ Şeklinde gelir

Örnek:  اَجَارَ

7. Eğer fiilin son harfi illetli (ى ) ise (nakıs fiilse)

اَفْعَى Şeklinde gelir

Örnek:  اَبْكَى

8. Eğer fiilde iki illet harfi  (( و- ى varsa (lefif fiil)

اَوْعَى Şeklinde gelir

Örnek:  اَوْفَى

9. Eğer fiil, nakıs bir fiilse ve ilk harfi hemze ise

آعَى Şeklinde gelir

Örnek:  آتَى

Hazırlayan: Enise Sema Gonca