| SÜLASİ MEZÎD – ÜÇ HARFLİ EK ALMIŞ FİİLLER | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| İsm-i Mef’ul | İsm-i Fail | Mastar | Muzari | Mazi | Fiil |
| مُفَعَّلٌ مُعَلَّمٌ مُسَمًّى | مُفَعِّلٌ مُعَلِّمٌ مُسَمٍّ | تَفْعِيلٌ تَعْلِيمٌ تَسْمِيَةٌ | يُفَعِّلُ يُعَلِّمُ يُسَمِّي | فَعَّلَ عَلَّمَ سَمَّى | |
| مُفَاعَلٌ مُشَاھَدٌ مُنَادًى | مُفَاعِلٌ مُشَاھِدٌ مُنَادٍ | مُفَاعَلَةٌ مُشَاھَدَةٌ نِدَاءٌ | يُفَاعِلُ يُشَاھِدُ يُنَادِي | فَاعَلَ شَاھَدَ نَادَى | |
| مُفْعَلٌ مُرْسَلٌ مُجَابٌ مُلْقًى مُتَمٌّ مُدْفَىٌٔ | مُفْعِلٌ مُرْسِلٌ مُجِيبٌ مُلْقٍ مُؤْمِنٌ مُتِمٌّ مُدْفِىٌٔ | إِفْعَالٌ إِرْسَالٌ إِجَابَةٌ إِلقَاءٌ إِيمَانٌ إِتْمَامٌ إِدْفَاءٌ | يُفْعِلُ يُرْسِلُ يُجِيبُ يُلْقِي يُؤْمِنُ يُتِمُّ يُدْفِىُٔ | أَفْعَلَ أَرْسَلَ أَجَابَ أَلْقَى * آمَنَ أَتَمَّ أَدْفَأَ | |
| مُتَفَعَّلٌ مُتَعَلَّمٌ | مُتَفَعِّلٌ مُتَعَلِّمٌ | تَفَعُّلٌ تَعَلُّمٌ | يَتَفَعَّلُ يَتَعَلَّمُ | تَفَعَّلَ تَعَلَّمَ | |
| مُتَفَاعَلٌ | مُتَفَاعِلٌ | تَفَاعُلٌ | يَتَفَاعَلُ | تَفَاعَلَ | |
| مُنْفَعَلٌ | مُنْفَعِلٌ مُنْشَقٌّ مُنْجَلٍ | اِنْفِعَالٌ اِنْشِقَاقٌ اِنْجِلاءٌ | يَنْفَعِلُ يَنْشَقُّ يَنْجَلِي | اِنْفَعَلَ اِنْشَقَّ اِنْجَلَى | |
| مُفْتَعَلٌ مُلْتَقًى مُتَّصَلٌ مُتَّقًى | مُفْتَعِلٌ مُلْتَقٍ مُتَّصِلٌ مُتَّقٍ | اِفْتِعَالٌ اِلْتِقَاءٌ اِتِّصَالٌ اِتِّقَاءٌ | يَفْتَعِلُ يَلْتَقِي يَتَّصِلُ يَتَّقِي | اِفْتَعَلَ اِلْتَقَى ** اِتَّصَلَ *** اِتَّقَى | |
| مُفْعَلٌّ مُحْمَرٌّ مُفْعَالٌّ مُحْمَارٌّ | اِفْعِلَالٌ اِحْمِرَارٌ اِفْعِيلَالٌ اِحْمِيرَارٌ | يَفْعَلُّ يَحْمَرُّ يَفْعَالُّ يَحْمَارُّ | اِفْعَلَّ اِحْمَرَّ اِفْعَالَّ اِحْمَارَّ | ||
| مُسْتَفْعَلٌ مُسْتَقْبَلٌ مُسْتَعَدٌّ مُسْتَرَاحٌ مُسْتَلْقًى | مُسْتَفْعِلٌ مُسْتَقْبِلٌ مُسْتَعِدٌّ مُسْتَرِيحٌ مُسْتَلْقٍ | اِسْتِفْعَالٌ اِسْتِقْبَالٌ اِسْتِعْدَادٌ اِسْتِرَاحَةٌ اِسْتِلْقَاءٌ | يَسْتَفْعِلُ يَستَقْبِلُ يَسْتَعِدُّ يَسْتَرِيحُ يَسْتَلْقِي | اِسْتَفْعَلَ اِستَقْبَلَ اِسْتَعَدَّ اِسْتَرَاحَ اِسْتَلْقَى | |
Dört harfli fiillerin, muzaarat harfleri ötrelidir. (يُ gibi)
İsm-i Fail, fiilin başına مُ eki getirilmesi ile yapılır. Aynel harfi ‘kesra’lıdır.
İsm-i Mef’ul, fiilin başına مُ eki getirilmesi ile yapılır. Aynel harfi ‘fetha’lıdır.
Ek almış (mezid) fiillerde ‘İsm-i Zaman – Mekan’ kalıbı ‘İsm-i Mef’ul’ ile aynıdır.
Ek almış ‘Nâkıs Fiiller’in, mastarlarının sonu ة yada ء harfi ile biter.
Ek almış ‘Nâkıs Fiiller’in, İsm-i Faillerinin sonu kesralı tenvindir. Başına ‘EL’ takısı gelirse sondaki ي ortaya çıkar. (مُسَمٍّ –> Aslı : مُسَمِّيٌ dur. Başına ‘EL’ takısı gelirse; المُسَمِّيُ olur. Mensub hali مُسَمِّيًا dir.)
Ek almış ‘Ecvef Fiiller’in, mastarlarının sonu ة harfi ile biter.
Başında أَ olan fiillerde, muzari fiil yapılırken أَ düşer. Emir hali yapılırken ortaya çıkar. (أَرْسَلَ –> يُرْسِلُ –> أَرْسِلْ gibi)
Başında تَ olan fiillerde, muzari fiil yapılırken muzaraat harfinin تَ olduğu durumlarda تَ lerden biri kullanılmayabilir. (تَنَزَّلَ –>تَتَنَزَّلُ –> تَنَزَّلُ gibi)
* آمَنَ fiilinin aslı أَأْمِنَ dir. أَمِنَ kökünden türemiştir.
** وَصَلَ (Kök) –> اِوْتَصَلَ (Ek almış) –> اِتْتَصَلَ (Dönüşmüş) –> اِتَّصَلَ (Son hali)
*** وَقَى (Kök) –> اِوْتَقَى (Ek almış) –> اِتْتَقَى (Dönüşmüş) –> اِتَّقَى (Son hali)
Sülâsî Mezîd Fiillere Birkaç Örnek
يَا عِبَادِي إِنِّي حَرَّمْتُ الظُلْمَ على نَفْسِي، وجَعَلْتُهُ بَيْنَكُمْ مُحَرَّماً، فلا تَظَالَمُوا
يَا عِبَادِي كُلُّكُمْ ضَالٌّ إِلا مَنْ ھَدَيْتُهُ، فَاسْتَھْدُونِي أَھْدِكُمْ
يَا عِبَادِي كُلُّكُمْ جَاىِٔعٌ إِلا مَنْ أَطْعَمْتُهُ، فَاسْتَطْعِمُونِي أُطْعِمْكُمْ
يَا عِبَادِي كُلُّكُمْ عَارٍ إِلا مَنْ كَسَوْتُهُ، فَاسْتَكْسُونِي أَكْسُكُمْ
يَا عِبَادِي إِنَّكُمْ تُخْطِىُٔونَ بِاللَيْلِ وَالنَھَارِ، وأَنَا أَغْفِرُ لَكُمْ الذُنُوبَ جَمِيعاً. فَاسْتَغْفِرُونِي أَغْفِرْ لَكُمْ
(رواه مسلم)
Ey kullarım! Muhakkak ki ben zulmü nefsime (zalim olmayı kendime) yasakladım ve onu aranızda haram kıldım. Birbirinize zulmetmeyiniz.
Ey kullarım! Benim hidayet ettiğim hariç hepiniz yoldan çıkmıştınız. Benden hidayet isteyin ben de size yol göstereyim.
Ey kullarım! Benim doyurduğum hariç hepiniz açtınız. Benden yemek isteyin ben de sizi doyurayım.
Ey kullarım! Benim giydirdiğim hariç hepiniz çıplaktınız. Benden giysi isteyin ben de sizi giydireyim.
Ey kullarım! Gece ve gündüz hata yapmaktasınız ve ben sizin tüm günahlarınızı bağışlarım. Benden af dileyin, sizi affedeyim.
اِسْتَقْرَضْتُ مِنْ زُمَلاءَ لِي، فَلَمْ يُقْرِضُونِي. فَھَلْ يُمْكِنُنِي أَنْ أَقْتَرِضَ مِنْكَ؟
Arkadaşlarımdan borç istedim ama vermediler. Senden borç almam mümkün mü?
اِسْتَأْذَنْتُ المُدِيرَ قَبْلَ الذَھَابِ، فَأَذِنَ لِي
Gitmeden önce müdürden izin istedim ve bana izin verdi.