Âvamil,164 ( إِذَامَا تَعْمَلْ بِعِلْمِكَ تَكُنْ خَيْرَ النَّاسِ ) “Ne zaman ilminle amel edersen, NÂS’ın en hayırlısı olursun.” ( إِذَا ) ismi, cümlede “ne zaman” mânasını verir ve içinde “ön şartlar yerine getirildiğinde” ifadesi saklıdır. Çünkü bir Hadis-i Şerifte mealen: “Tövbe etti ama; (1) ilim öğrenmeye kalkışmadı, (2) ibadeti fazlalaşmadı, (3) akrabası ondan razı olmadı, (4) süslenmesi değişmedi, (5) arkadaşlarını değiştirmedi, (6) teheccüde kalkmadı ve (7) tasadduk etmedi ise, tövbekâr değildir.” tevbenin şartları tanımlanmıştır. İki fiili cezm eder. Birinci fiile “şart”, ikinci fiile “ceza” denir. Yani, birinci fiil işlenir ise, ikinci fiil de biz-zaruri (ister-istemez) meydana gelir. 1) ( إِذَا ) şart ismidir, fetha üzere mebnidir. Şart fiilinin mefulün fihi olmak üzere mahallen mensubtur. “ma” zaid harftir. ( تَعْمَلْ ) muzari fiil ( إِذَامَا ) ile lafzen meczumdur. Fâili tahtında müstetir ( أَنْتَ ) zamiridir. Fiil, fâili ile birlikte cümledir ve şart fiili olduğu için irabdan mahalli yoktur. 2) ( تَكُنْ ) nakıs muzari fiil olup, “izâmâ” ile lafzen meczumdur. Fâili, tahtında müstetir ( أَنْتَ ) zamiridir. Fiil, fâili ile birlikte bir cümledir. Cezayı Şart fiili olduğu için irabdan mahalli yoktur.