( حَيْثُمَا ) şart ismidir, zamme üzere mebnidir. Şart fiilinin mefulün bihi olmak üzere mahallen mensubtur. “ma” izafetten men edici olan zaid bir harftir. Cümlede “her nerede” mânasını verir ve içinde “Hiç bir kimse, asla tek başına kalamaz. Kendisi görmese de, sürekli olarak gözetlenmektedir.” ifadeleri saklıdır. İki fiili cezm eder. Birinci fiile “şart”, ikinci fiile “ceza” denir. Yani, birinci fiil işlenir ise, ikinci fiil de biz-zaruri (ister-istemez) meydana gelir.
2/144 : ( … وَحَيْثُمَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ … ) “… ve her nerede olursanız olun artık yüzlerinizi onun tarafına çevirin …” Ayet-i Kerimesindeki ( كُنْتُمْ ) fi’lu’ş-şart cezm mahallinde fiil cümlesidir. Burada ( كَانَ )‘nin mazi tam fiili olarak görev yapar. Yani, … nin ismi ve … nin haberi şeklinde ayırım yapmadığımız, nasih olmayan bir fiil olarak görev yapar. Fâili olan ( تُمْ ) muttasıl zamiri REF mahallindedir. ( فَ ) cevabu’ş-şartın başına gelen râbıta harfidir.
( وَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ ) emir fiil cümlesi de cevabu’ş-şarttır.
Âvamil’den : ( حَيْثُمَا تَفْعَلْ يُكْتَبْ فِعْلُكَ ) “Her nerede bir iş yaparsan, senin için yazılır.”
( تَفْعَلْ ) muzari fiil ( حَيْثُ ) ile lafzen meczumdur. Fâili tahtında müstetir ( أَنْتَ ) zamiridir. Fiil, fâili ile birlikte cümledir ve şart fiili olduğu için irabdan mahalli yoktur. ( يُكْتَبْ ) meçhul muzari fiil olup, “eyyu” ile lafzen meczumdur. Naibu Fâili, ( فِعْلُ ) lafzıdır. Fiil, fâili ile birlikte bir cümledir. Cezayı Şart fiili olduğu için irabdan mahalli yoktur.