Arapça Harfi Cerler

Arapçada tek başlarına bir anlam ifade etmeyen fakat isimlerle ve fiillerle kullanılarak gerek isme gerekse birlikte kullanıldığı fiile ek anlamlar katabilen unsurlara harfi cer denir. Bir cer harfi ismin başında kullanılırsa o ismi mecrur yapar. Yani cer harfinden sonra gelen isim mecrur olur. Şimdi cer eden, mecrur yapan harf anlamında “cer harfi” adını alan bu unsurları tanımaya başlayalım:

1. Cer harfleri isimden önce gelirler ve başına geldikleri ismi cer ederler, yani mecrur yaparlar.

Örnek:

فِي المَدْرَسَةِ – Okulda

2. Cer harfleri lazım (geçişsiz) fiillerden sonra, o fiillerin mef’ul almasında yardımcı olmak için kullanılırlar.

Örnek:

آمَنْتُ بِاللهِ – Allah’a iman ettim.

3. Bazı Cer harfleri cümlede asli unsur olurken, bazıları ilave unsur olarak görev alabilir

Örnek:

كَتَبْتُ بِالقَلَمِ – Kalemle yazdım (asli unsur)

ضَرَبَ زَيْدٌ بِعَمْرٍ – Zeyd Amr’ı dövdü. (ilave – zaid unsur) Bu cümle ضرب زيد عمرا şeklinde de doğru olur.

4. İlave (zaid) olarak gelen Cer harflerinin bu şekilde kullanılmasının amacı pekiştirme, lafzı güzelleştirme, olaya tesir eden unsuru güçlendirme, şiirde vezin zarureti gibi amaçlardan biri olabilir.

5. Cer harfi aslında kendisinden önceki bir fiille kendisinden sonraki bir isim arasındaki alakayı, bağlantıyı kurar.

Örnek: كَتَبْتُ الرّسالَةَ بِالْقَلَمِ – Mektubu kalemle yazdım.

Bu cümlede yazmak eyleminin kalemle alakalı olduğu belirtilmektedir.

İsimden önce veya zamirden önce gelir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …de / …da anlamında yere veya zamana işaret eder.

Örnek:

هو يَعِيشُ باسطنبول – O İstanbul’ya yaşıyor. (Yer bildirimi)

أَتَيْتُ بِالليلِ – Gece geldim. (Zaman bildirimi)

2. … nedeniyle / …den dolayı anlamında sebebe işaret eder.

Örnek:

أفْرَحُ بِنَجَاحِك – Başarından dolayı seviniyorum.

3. … yardımıyla / … aracılığıyla anlamında faydalanmayı işaret eder.

Örnek:

كَتَبْتُها بِهذا القلمِ – Onu bu kalemle yazdım.

4. Bir fiili geçişli yapmak için kullanılır.

Örnek:

ذَهَبتُ بِهِ إلى الطبيب – Onu doktora götürdüm.

5. …e / … karşılığında anlamında değer anlatmak için kullanılır.

Örnek:

بِعْتُ هذه الدّرّاجَةَ بِسَبْعِينَ لِيرَة – Bu bisikleti yetmiş liraya (yetmiş lira karşılığında) sattım.

6. …i / …e anlamında irtibat kurmayı, yakın olmayı ifade eder.

Örnek:

مَرَرْتُ بِهِ – Ona uğradım

7. … e (yemin olsun) anlamında yemin ifadelerinde kullanılır.

Örnek:

بِالله – Allah’a yemin olsun ki..

İsimden önce veya zamirden önce gelir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …den / …dan anlamında eylemin başlangıç yeri veya zamınını belirtmek için kullanılır.

Örnek:

رَجَعْتُ مِنْ العَمَل – işten döndüm.

2. …den bazısı anlamında bir bütünün parçasını anlatmak için kullanılır.

Örnek:

نَجَحَ من يَدْرُسُ مِنْ الطُّلاَبِ – Öğrencilerden çalışanlar başardı.

3. …dan anlamında bir şeyin cinsini, türünü belirtmek için kullanılır.

Örnek:

بَاب مِنْ خَشَبٍ – Tahtadan bir kapı

4. … nedeniyle / …den dolayı anlamında sebebe işaret eder.

Örnek:

أذهب إلى قَرْيَتِي من كلَامِك – Lafından dolayı köyüme gidiyorum.

5. …de / …da anlamında zaman veya mekan belirlemek için kullanılır.

Örnek:

ماذا أصْلَحتَ مِنْ بَيتِك – Evinde ne tabir ettin?

6. …yerine anlamında bedel ifade etmek için kullanılır.

Örnek:

أَ تُرِيدُ رُؤيَةَ أَبِيك من أمِّك؟ – Annen yerine babanı mı görmek istiyorsun?

İsim veya zamirden önce gelir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …e / …a / …ye / …ya anlamlarında bir eylemin bitiş noktasını ifade etmek için kullanılır.

Örnek:

وَصَلْتْ عائشةُ إلى بَيْتِها – Ayşe evine vardı.

2. …beraber / … birlikte anlamında bir eylemin birlikte yapıldığını anlatmak için kullanılır.

Örnek:

قَرَأتُ هذا الكتاب إلى صَدِيقِي – Bu kitabı arkadaşımla beraber okudum.

3. …nca / …e göre anlamlarında kullanılır.

Örnek:

النزهة أَحَبُّ إلَيْهِ من الجلُوس – Ona göre gezmek, oturmaktan daha hoştur.

4. …e / …a anlamında bir şeyi bir şeye ait kılmak için kullanılır.

Örnek:

تَرَكتُ سَيَّارَتِي إلَيك – Arabamı sana bıraktım.

İsmin veya zamirin önüne gelebilir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …den / …dan (uzak) anlamında bir şeyden uzaklığı veya uzaklaşmayı ifade ederken kullanılır.

Örnek:

إبْتَعَدَ حَسَنٌ عَنْ الْبَيْتِ – Hasan evde uzaklaştı.

2. …ın / …in yerine anlamında bir şeyin yerini tutmayı anlatmak için kullanılır.

Örnek:

إذْهَبْ عَنهُ – Onun yerine (sen) git!

3. …e dair; …in hakkında anlamında maksadı anlatmak için kullanılır.

Örnek:

يَسْأَلُونَكَ عَنْ الرُّوحِ – Sana ruh hakkında sorarlar (İsra, 85)

 – alâ Cer harfi

İsmin veya zamirin önüne gelebilir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …in üstüne / üstünde anlamında fiziksel veya manevi anlamda yukarıda olmayı anlatmak için kullanılır.

Örnek:

الكِتَابُ عَلَى الطَّاوِلَةِ – Kitap masanın üzerindedir.

وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعَضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ– Bazı nebileri (habercileri) bazısına tercih etmişizdir (üstün tutmuşuzdur)

2. …den dolayı / … için anlamında sebep bildirmek için kullanılır.

Örnek:

أضْحُكُ عَلَى نَظَرِهِ إلَيّ هكذا  – Bana öyle bakmasından dolayı (baktığı için) gülüyorum.

3. Ancak … / fakat … anlamında أَنَّ ile birlikte istisnai durum belirtmek için kullanılır.

Örnek:

يُمْكُنُكَ أن تَحْضُرَ الْحَفْلَةَ عَلَى أَنَّكَ سَوفَ تَرْجِعُ مُبَكِّرًا – Partiye katılabilirsin ancak erken döneceksin.

İsimden veya zamirden önce gelebilir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …e ait / …e için anlamında aidiyet, mülkiyet bildirmek maksadıyla kullanılır.

Örnek:

أَلْحَمْدُ لِلّهِ – Hamd Allah’a aittir (mahsustur)

هذه السيَّارةُ الجَدِيدَةُ لِرَجَبٍ – Bu yeni araba Receb’indir (Receb’e aittir)

2. … için / … sebebiyle anlamında sebep bildirmek için kullanılır.

Örnek:

حَضَرتُ هُنا لدَعْوَتِكُمْ – Buraya davetiniz sebebiyle geldim.

3. …e / …a anlamında zaman veya mekanda son hedefi bildirmek için kullanılır.

Örnek:

كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمَّى – Her biri bir süreye kadar akar (cereyan eder) (Rad, 2)

4. ne de … anlamında hayret ve şaşkınlık bildirmek için genelde zamirlerle birlikte kullanılır.

Örnek:

يا لَهُ مِنْ رَجُلٍ ظَرِفٍ – Ne de zarif adam!

İsimden veya zamirden önce gelebilir. Şu anlamlarda kullanılır:

1. …de / …da anlamında bir yerde veya zamanda bulunmayı ifade etmek için kullanılır.

Örnek:

رَأيْتُهُ في الصَّبَاحِ  / رَأَيْتُهُ فِي البَيْتِ  – Onu evde gördüm / Onu sabah gördüm.

2. … ile ilgili / … e hakkında anlamında bir şeyle alakalı olmayı anlatmak için kullanılır.

Örnek:

كُنْتُ أُفَكِّرُ في أُسْرَتِي – Ailemi (ailem hakkında, ailem ile ilgili) düşünüyordum.

Zamirlerle kullanılmaz. Sadece ismin öncesinde gelebilir. Şu anlamları katar:

1. … gibi anlamında benzerlik ifade etmek için kullanılır.

Örnek:

لِمَاذَا تَبْكِي كَوَلَدٍ؟ – Niçin çocuk gibi ağlıyorsun?

Zamirlerle kullanılmaz. Sadece isimlerden önce gelebilir. Şu anlamları katar:

1. …e kadar anlamında bir eylemin bitiş noktasını işaret etmek için kullanılır.

Örnek:

جَرَينَا حَتَّى المَدْرَسَةِ – Okula kadar koştuk.

Sadece nekra (belirsiz) isimden önce kullanılır. Şu anlamları katar:

1. Pek az … / pek çok … / nice … anlamlarında azlık çokluk ifade etmek için kullanılır

Örnek:

رُبَّ بَيْتٍ تَلَهَّبَ اليَوْمَ – Bugün nice (pek çok) ev(ler) yandı!

Sadece isimden önce gelir. Şu anlamlarda kullanılır:

1. …den beri anlamında zaman bildirmek için kullanılır.

Örnek:

مَا رَأَيْتُهُ مُنْذُ يَوْمَيْنِ – Onu iki gündür görmedim.

Sadece isimden önce gelir. Şu anlamlarda kullanılır:

1. Yemin ifadesi olarak kullanılır.

Örnek:

وَ للهِ – Allah’a yemin olsun ki (vallahi)

وَ السَّماءِ – Göğe and olsun ki