Ay: Kasım 2017

Vasıl Hemzesi  (همزة الوصل)

Elifu-l vasl da denilir. Kelime başında bulunur ve bu kelime yalnız geldiği zaman okunur, başka kelimeden sonra geldiğinde ise okunmadan atlanır.

Vasıl hemzesi şu kelimelerde bulunur:

• harf-i tarif ( ال )’in elifi:

المدرس  –   الطبيب

• Sülasi fiillerin emr-i hazırlarının başındaki elifler:

اكتب  –  اجلس  –  اقرأ

• Mezid fiillerin elif ile başlıyanlarının “if’al” (إفعال) babı hariç mazi, emr-i hazır ve masdarlarının başlarındaki elifler:

انتقل   اقتربوا   اجتماع

• Bazı belirli kelimelerin başlarındaki elifler:

اسم –  ابن – ابنة – امرؤ – امرأة – اثنان – اثنتان – است – ايمن، ايمُ

 Esre: Harflerin altına, sağdan sola eğik olarak yazılır. ı, i sesi verir. Aşağıdaki kelimelerin orta harekesi kesradır.

Arapça İsim Cümlesinde Müptedanın Özellikleri

Arapça İsim Cümlesinde Haberin Özellikleri

Arapçada İsim Cümlesi – Müpteda Haber

Arapçada iki temel cümle yapısı vardır. Fiil cümlesi ve isim cümlesi. Cümlenin isim cümlesi mi yoksa fiil cümlesi mi olduğunu anlamak için cümlenin ilk kelimesine bakılır. İlk kelimesi fiil ise fiil cümlesi, ilk kelimesi isim cinsinden bir kelime olursa isim cümlesi olur. Başka bir deyişle, isimle başlayan cümlelere isim cümlesi, fiil ile başlayan cümlelere de fiil cümlesi denir:

İsim cümlesinin 2 temel unsuru vardır: Mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesidir. Genellikle isim cümlesinin başında bulunur ve merfu konumdadır. Haber ise cümlenin yüklemidir ve mübtedadan sonra gelir. Haber, mübteda hakkında bilgi veren unsurdur.

1. İsim cümlesinin ilk unsurudur.
2. Marifedir. Yani belirlidir.
3. Merfudur. Yani öznedir.

1. Haber tek bir kelime olarak, harf-i cerin mecruru bulunan bir isim olarak ve zarf olarak gelebileceği gibi cümle olarak da gelebilir.
2. Haber, müptedaya adet ve cinsiyet açısından uyum gösterir. Yani tekil müptedanın haberi tekil olur. Müennes müptedanın haberi de müennes olur.
3. Haber, mübteda gibi ref durumunda gelir. Ancak harf-i cerli isim, zarf ve cümle olarak geldiğinde ref alameti açıkça görülmez. Ref alametini açıkça göremediğimiz için, “yer itibariyle merfu” anlamında “mahallen merfu” ifadesini kullanırız.
4. Mübteda gayr-i âkıl cem’i olduğunda, yani akıl sahibi olmayan varlıkların cemisi olduğunda haber müfred-müennes olarak gelir.
5. Haber tek bir kelime olduğunda şu kaideler geçerlidir:

• Mübteda önce, haber sonra gelir.
• Mübteda marife, haber nekra olur.
• Haber mübtedaya cinsiyet, sayı ve irab açısından uyar.

6. Haber, harf-i cerin mecruru olan bir isim veya zarf olduğunda haber mübtedadan önce gelebilir. Bu durumda mübteda nekra olur. Cümle Türkçeye, “Bir yerde bir kimse veya bir şey var.” şeklinde tercüme edilir.
7. Haber bir fiil cümlesi olabilir. Bu durumda mübteda mutlaka başta gelir ve marife olur. Haber konumunda olan fiil ise cinsiyet ve sayı bakımından mübtedaya uyar.
8. Haber isim cümlesi olarak da gelebilir.

Arapçada emir fiiller, muzari (geniş zaman) formatından elde edilerek karşımızdakilere veya karşımızda olmayan 3. Şahıslara yahut da kendi kendimize bir emir vermek için kullanılan fiil yapılarıdır.

Arapçada emir fiiller üçe ayrılır.

1. Karşımızdakine emir vermek için kullandığımız emir fiiller. Buna Arapçada emri hazır denir.
2. Karşımızda olmayan 3. Şahıslara emir vermek için kullandığımız fiiller. Buna Arapçada emri gaib denir.
3. Kendimize emir vermek için kullandığımız fiiller. Buna Arapçada emri mütekellim denir.

Arapçada emir fiillerde fiillerin sonlarında bazı değişiklikler olur. Çünkü emir çekimleri meczum çekimlerdir.

• müfred (tekil) müzekker (eril) çekimlerin sonu cezmlenir.

تَفْعَلُ  –   إفْعَلْ           يَذْهَبُ   –   إذْهَبْ

• Tesniyeler (ikiller), cemi (çoğul) müzekker ve müfred müennes (dişil) çekimlilerin sonlarındaki nun harfi düşer.

إذهبا                     إفعلا

إشربي                   أدخلوا

• Cemi müennes çekimi mebni (sabit) olduğu için değişiklik olmaz:

افعلْنَ                       اُدخُلْنَ

بِ – bi Cer harfi

مِنْ min Cer harfi

إلى – ila Cer harfi

عَنْ – an Cer harfi

عَلَى – alâ Cer harfi

لِ – Li Cer harfi

فِي – Fî Cer harfi

كَ – ke Cer harfi

حَتّى – hattâ Cer harfi

رُبَّ – rubbe Cer harfi

مُذْ ve مُنْذُ – muz ve munzu Cer harfileri

و – Vav Cer harfi

Arapçada tek başlarına bir anlam ifade etmeyen fakat isimlerle ve fiillerle kullanılarak gerek isme gerekse birlikte kullanıldığı fiile ek anlamlar katabilen unsurlara cer harfleri denir. Bir cer harfi ismin başında kullanılırsa o ismi mecrur yapar. Yani cer harfinden sonra gelen isim mecrur olur. Şimdi cer eden, mecrur yapan harf anlamında “cer harfi” adını alan bu unsurları tanımaya başlayalım:

1. Cer harfleri isimden önce gelirler ve başına geldikleri ismi cer ederler, yani mecrur yaparlar.

Örnek:

فِي المَدْرَسَةِ – Okulda

2. Cer harfleri lazım (geçişsiz) fiillerden sonra, o fiillerin mef’ul almasında yardımcı olmak için kullanılırlar.

Örnek:

آمَنْتُ بِاللهِ – Allah’a iman ettim.

3. Bazı Cer harfleri cümlede asli unsur olurken, bazıları ilave unsur olarak görev alabilir

Örnek:

كَتَبْتُ بِالقَلَمِ – Kalemle yazdım (asli unsur)

ضَرَبَ زَيْدٌ بِعَمْرٍ – Zeyd Amr’ı dövdü. (ilave – zaid unsur) Bu cümle ضرب زيد عمرا şeklinde de doğru olur.

4. İlave (zaid) olarak gelen Cer harflerinin bu şekilde kullanılmasının amacı pekiştirme, lafzı güzelleştirme, olaya tesir eden unsuru güçlendirme, şiirde vezin zarureti gibi amaçlardan biri olabilir.

5. Cer harfi aslında kendisinden önceki bir fiille kendisinden sonraki bir isim arasındaki alakayı, bağlantıyı kurar.

Örnek: كَتَبْتُ الرّسالَةَ بِالْقَلَمِ – Mektubu kalemle yazdım.

Bu cümlede yazmak eyleminin kalemle alakalı olduğu belirtilmektedir.

İsimden önce veya zamirden önce gelir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …de / …da anlamında yere veya zamana işaret eder.

Örnek:

هو يَعِيشُ باسطنبول – O İstanbul’ya yaşıyor. (Yer bildirimi)

أَتَيْتُ بِالليلِ – Gece geldim. (Zaman bildirimi)

2. … nedeniyle / …den dolayı anlamında sebebe işaret eder.

Örnek:

أفْرَحُ بِنَجَاحِك – Başarından dolayı seviniyorum.

3. … yardımıyla / … aracılığıyla anlamında faydalanmayı işaret eder.

Örnek:

كَتَبْتُها بِهذا القلمِ – Onu bu kalemle yazdım.

4. Bir fiili geçişli yapmak için kullanılır.

Örnek:

ذَهَبتُ بِهِ إلى الطبيب – Onu doktora götürdüm.

5. …e / … karşılığında anlamında değer anlatmak için kullanılır.

Örnek:

بِعْتُ هذه الدّرّاجَةَ بِسَبْعِينَ لِيرَة – Bu bisikleti yetmiş liraya (yetmiş lira karşılığında) sattım.

6. …i / …e anlamında irtibat kurmayı, yakın olmayı ifade eder.

Örnek:

مَرَرْتُ بِهِ – Ona uğradım

7. … e (yemin olsun) anlamında yemin ifadelerinde kullanılır.

Örnek:

بِالله – Allah’a yemin olsun ki..

İsimden önce veya zamirden önce gelir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …den / …dan anlamında eylemin başlangıç yeri veya zamınını belirtmek için kullanılır.

Örnek:

رَجَعْتُ مِنْ العَمَل – işten döndüm.

2. …den bazısı anlamında bir bütünün parçasını anlatmak için kullanılır.

Örnek:

نَجَحَ من يَدْرُسُ مِنْ الطُّلاَبِ – Öğrencilerden çalışanlar başardı.

3. …dan anlamında bir şeyin cinsini, türünü belirtmek için kullanılır.

Örnek:

بَاب مِنْ خَشَبٍ – Tahtadan bir kapı

4. … nedeniyle / …den dolayı anlamında sebebe işaret eder.

Örnek:

أذهب إلى قَرْيَتِي من كلَامِك – Lafından dolayı köyüme gidiyorum.

5. …de / …da anlamında zaman veya mekan belirlemek için kullanılır.

Örnek:

ماذا أصْلَحتَ مِنْ بَيتِك – Evinde ne tabir ettin?

6. …yerine anlamında bedel ifade etmek için kullanılır.

Örnek:

أَ تُرِيدُ رُؤيَةَ أَبِيك من أمِّك؟ – Annen yerine babanı mı görmek istiyorsun?

İsim veya zamirden önce gelir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …e / …a / …ye / …ya anlamlarında bir eylemin bitiş noktasını ifade etmek için kullanılır.

Örnek:

وَصَلْتْ عائشةُ إلى بَيْتِها – Ayşe evine vardı.

2. …beraber / … birlikte anlamında bir eylemin birlikte yapıldığını anlatmak için kullanılır.

Örnek:

قَرَأتُ هذا الكتاب إلى صَدِيقِي – Bu kitabı arkadaşımla beraber okudum.

3. …nca / …e göre anlamlarında kullanılır.

Örnek:

النزهة أَحَبُّ إلَيْهِ من الجلُوس – Ona göre gezmek, oturmaktan daha hoştur.

4. …e / …a anlamında bir şeyi bir şeye ait kılmak için kullanılır.

Örnek:

تَرَكتُ سَيَّارَتِي إلَيك – Arabamı sana bıraktım.

İsmin veya zamirin önüne gelebilir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …den / …dan (uzak) anlamında bir şeyden uzaklığı veya uzaklaşmayı ifade ederken kullanılır.

Örnek:

إبْتَعَدَ حَسَنٌ عَنْ الْبَيْتِ – Hasan evde uzaklaştı.

2. …ın / …in yerine anlamında bir şeyin yerini tutmayı anlatmak için kullanılır.

Örnek:

إذْهَبْ عَنهُ – Onun yerine (sen) git!

3. …e dair; …in hakkında anlamında maksadı anlatmak için kullanılır.

Örnek:

يَسْأَلُونَكَ عَنْ الرُّوحِ – Sana ruh hakkında sorarlar (İsra, 85)

 – alâ Cer harfi

İsmin veya zamirin önüne gelebilir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …in üstüne / üstünde anlamında fiziksel veya manevi anlamda yukarıda olmayı anlatmak için kullanılır.

Örnek:

الكِتَابُ عَلَى الطَّاوِلَةِ – Kitap masanın üzerindedir.

وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعَضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ– Bazı nebileri (habercileri) bazısına tercih etmişizdir (üstün tutmuşuzdur)

2. …den dolayı / … için anlamında sebep bildirmek için kullanılır.

Örnek:

أضْحُكُ عَلَى نَظَرِهِ إلَيّ هكذا  – Bana öyle bakmasından dolayı (baktığı için) gülüyorum.

3. Ancak … / fakat … anlamında أَنَّ ile birlikte istisnai durum belirtmek için kullanılır.

Örnek:

يُمْكُنُكَ أن تَحْضُرَ الْحَفْلَةَ عَلَى أَنَّكَ سَوفَ تَرْجِعُ مُبَكِّرًا – Partiye katılabilirsin ancak erken döneceksin.

İsimden veya zamirden önce gelebilir. Şu amaçlarla kullanılır:

1. …e ait / …e için anlamında aidiyet, mülkiyet bildirmek maksadıyla kullanılır.

Örnek:

أَلْحَمْدُ لِلّهِ – Hamd Allah’a aittir (mahsustur)

هذه السيَّارةُ الجَدِيدَةُ لِرَجَبٍ – Bu yeni araba Receb’indir (Receb’e aittir)

2. … için / … sebebiyle anlamında sebep bildirmek için kullanılır.

Örnek:

حَضَرتُ هُنا لدَعْوَتِكُمْ – Buraya davetiniz sebebiyle geldim.

3. …e / …a anlamında zaman veya mekanda son hedefi bildirmek için kullanılır.

Örnek:

كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمَّى – Her biri bir süreye kadar akar (cereyan eder) (Rad, 2)

4. ne de … anlamında hayret ve şaşkınlık bildirmek için genelde zamirlerle birlikte kullanılır.

Örnek:

يا لَهُ مِنْ رَجُلٍ ظَرِفٍ – Ne de zarif adam!

İsimden veya zamirden önce gelebilir. Şu anlamlarda kullanılır:

1. …de / …da anlamında bir yerde veya zamanda bulunmayı ifade etmek için kullanılır.

Örnek:

رَأيْتُهُ في الصَّبَاحِ  / رَأَيْتُهُ فِي البَيْتِ  – Onu evde gördüm / Onu sabah gördüm.

2. … ile ilgili / … e hakkında anlamında bir şeyle alakalı olmayı anlatmak için kullanılır.

Örnek:

كُنْتُ أُفَكِّرُ في أُسْرَتِي – Ailemi (ailem hakkında, ailem ile ilgili) düşünüyordum.

Zamirlerle kullanılmaz. Sadece ismin öncesinde gelebilir. Şu anlamları katar:

1. … gibi anlamında benzerlik ifade etmek için kullanılır.

Örnek:

لِمَاذَا تَبْكِي كَوَلَدٍ؟ – Niçin çocuk gibi ağlıyorsun?

Zamirlerle kullanılmaz. Sadece isimlerden önce gelebilir. Şu anlamları katar:

1. …e kadar anlamında bir eylemin bitiş noktasını işaret etmek için kullanılır.

Örnek:

جَرَينَا حَتَّى المَدْرَسَةِ – Okula kadar koştuk.

Sadece nekra (belirsiz) isimden önce kullanılır. Şu anlamları katar:

1. Pek az … / pek çok … / nice … anlamlarında azlık çokluk ifade etmek için kullanılır

Örnek:

رُبَّ بَيْتٍ تَلَهَّبَ اليَوْمَ – Bugün nice (pek çok) ev(ler) yandı!

Sadece isimden önce gelir. Şu anlamlarda kullanılır:

1. …den beri anlamında zaman bildirmek için kullanılır.

Örnek:

مَا رَأَيْتُهُ مُنْذُ يَوْمَيْنِ – Onu iki gündür görmedim.

Sadece isimden önce gelir. Şu anlamlarda kullanılır:

1. Yemin ifadesi olarak kullanılır.

Örnek:

وَ للهِ – Allah’a yemin olsun ki (vallahi)

وَ السَّماءِ – Göğe and olsun ki

 Damme: Harflerin üzerine, küçücük bir vav şeklinde yazılır. u, ü sesi verir. Aşağıdaki kelimelerin ilk harekesi dammedir.

Arapçada İlletli Harfler

Arapçada illetli harfler şunlardır:

ا، و ،ي

Bu harflere arapçada illetli harfler denmesinin nedeni, fiil çekimlerinde veya isimlerde meydana gelen harf değişimlerinde bu harflerin diğer harflerden farklı hareket etmesidir.

Örneğin, كتب fiili içerisinde illetli harf bulunmayan mazi (geçmiş) zamanlı bir sahih fiildir. Bu fiil muzariye (geniş zaman) dönüştüğünde başına muzara harfi alarak normal harf sıralamasında varlığını sürdürür. Yani يكتب şeklini alır. Fakat aynı durum içerisinde illetli harf barındıran mu’tel fiiller için geçerli değildir. وعد fiili muzariye dönüştüğünde, başındaki illet harfi olan vav, normal temayüllerin dışında hareket eder ve kaybolur. Bu yüzden fiilin muzarisi يوعد olması gerekirken يعد olur.

Arapçada Emri Gaib Türetilmesi

Emri Gaib  (أمر الغائب)

Karşımızda bulunmayan 3. kişilerden bir şeyi yapmasını istemek için kullanılan emir yapısına Arapçada emri gaib denir. Gaib eril (tekil, ikil ve çoğul) ve gaib dişil (tekil, ikil ve çoğul) olmak üzere altı adet muzari siygasından emri gaib kullanılır. Bunların dışında kalan siygalar emri hazır ve emri mutekellim siygalarıdır.

Arapçada emri gaib formunun türetilmesi sülasi (üç harfli) fiillerde de mezid (üçden çok harfli) fiillerde de aynıdır. Gaib siygalarına (çekimlerine) lamul-emr (emir lamı) (لام الأمر) denen kesralı lam harfi (لِ) getirilir. Lamul-emr (emir lamı), muzari fiili cezmettiği için, müfred (tekil) siygaların son harfi sakin (cezm) olur. Nûn’lu siygaların (ikil ve çoğul) nunları düşer. Cemî müennes (çoğul dişil) siygası mebni olduğundan değişikliğe uğramaz.

Örnekler:

Fiilimiz كتب (ke-te-be) olsun. Muzaride gaib eril çekimi (o yazıyor) يكتب (ye-k-tu-bu) olur. Başına lamul emr (emir lamı) getirip sonunu cezmliyoruz: لِيكتبْ (li-ye-k-tu-b) – (o) yazsın!

Aynı fiilin ikil siygası يكتبان (o ikisi yazıyor) emri cezmden dolayı nun düşeceği için لِيكتبا (li-ye-k-tu-bâ) – (o ikisi) yazsın! şeklinde; çoğul eril siygası يكتبون (onlar yazıyorlar) emri لِيكتبُوا (li-ye-k-tu-bû) – (onlar) yazsınlar! şeklinde olur.

Yaradılışları itibariyle fıtratlarında müzekkerlik yani erillik bulunan ve dişilik alameti taşımayan kelimeler gerçek eril (hakiki müzekker) kategorisinde değerlendirilirler.

Örnek:

Ahmet أحمدُ

Baba أبٌ

Kardeş أخٌ

Muhammed محمّدُ

Yaradılışları itibariyle fıtratlarında müzekkerlik yani erillik bulunmayan ve dişilik alameti taşımayan kelimeler mecazi eril (mecazi müzekker) kategorisinde değerlendirilirler.

Örnek:

Ev البيتُ

Ay القمرُ

Dil اللسانُ

Değiştirme Fiilleri أفعال التحويل

Değiştirme fiilleri, bir durumdan başka bir duruma dönüşümü, değişimi, edinmeyi veya kılmayı anlatan fiillerdir. Bu fiillere ef’alu’t-tahvil de denir. Ef’alu tahvil şunlardır:

إِتَّخَذَ – edindi – إتَّخَذَ اللهُ إبْرَاهِيمَ خَلِيلاً – Allah İbrahim’i dost edindi.

صَيَّرَ – kıldı, yaptı –  مَنْ عَلَّمَنِي حَرْفًا فَقَدْ صَيَّرَنِي عَبْدًا – kim ki bana bir harf öğretti beni köle yaptı (bana bir harf öğretenin kölesi olurum)

جَعَلَ – yaptı –  جَعَلَ الإسْلاَمُ المُؤْمِنِينَ إِخْوَانًا – İslam, müminleri kardeş yaptı.

حَوَّلَ – değiştirdi –  حَوَّلَ المَوْضُوعَ إلى غَيْرِهِ – Konuyu değiştirdi.

رَذَّ – geri çevirdi – رَذِذْتُ الرجُلَ حَزِينًا  – Adamı mutsuz olarak geri çevirdim

Diğer ef’alu kulub (bilgi, zan ve değiştirme fiilleri) çeşitleri:

1. Bilgi fiilleri – Ef’al-u Yakin
2. Zan fiilleri – Ef’al-u Zan
3. Değiştirme fiilleri – Ef’al-u Tahvil

Ef’al-u Kulub (Bilgi, Zan ve Değiştirme Fiilleri) konusunun detayları için tıklayınız >