Beraet (Tevbe) Suresi ARAPÇA TÜRKÇE HADİS Buhari Müslim Nesai Ebu Davud Tirmizi
Başlık: TEFSİR BÖLÜMÜ – ESBAB-I NÜZULE DAİR
Konu: Beraet (Tevbe) Suresi
Ravi: Muhammed İbnu Şihab ez-Zühri
Hadisin Arapçası:
وعن ابن شهاب قال: ]أخْبَرَنِى عبدُالرَّحْمنِ بنُ عَبدِاللّهِ بن كَعْبِ ابنِ مَالكٍ أنَّ عبْدََاللّهِ بنَ كَعْبٍ وَكانَ قَائِدَ كَعْبٍ مِنْ بَنِيهِ حِينَ عَمِىَ. قَالَ: وَكَانَ أعْلَمَ قَوْمِهِ وَأوْعَاهُمْ ‘حَادِيثِ أصْحَابِ رسولِ اللّه # قالَ: سَمِعْتُ كَعْبَ بنَ مَالِكٍ يُحَدِّثُ حَدِيثَهُ حِينَ تَخَلَّفَ عَنْ رسولِ اللّه # في غَزْوَةِ تَبُوكَ. قَالَ كَعْبٌ: إنِّى لَمْ أتَخَلَّفْ عَنْ رسولِ اللّه # في غزْوةٍ غَزَاهَا قَطُّ إَّ في غَزْوَةِ تَبُوكَ غَيْرَ أنَّى قَدْ تَخَلَّفْتُ في غَزْوَةِ بَدْرٍ وََلَمْ يُعَاتبْ أحَداً تَخَلَّفَ عَنْهَا، إنَّمَا خَرَجَ رسولُ اللّه # وَالْمُسْلِمُونَ يُرِيدُونَ عِيرَ قُرَيْشٍ حَتَّى جَمَعَ اللّهُ تعالَى بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ عَدُوِّهِمْ عَلَى غَيْرِ مِيعَادٍ، وَلَقَدْ شَهدْتُ مَعَ رسول اللّه # لَيْلَةَ الْعَقَبَةِ حِينَ تَوَاثَقْنَا عَلَى ا“سَْمِ، وَمَا أحِبُّ أنَّ لِى بِهَا مَشْهَدَ بَدْرٍ، وَإنْ كَانَتْ بَدْرٌ أذْكَرَ في النَّاسِ مِنْهَا، وَكانَ مِنْ خَبَرِِى حِينَ تَخَلَّفْتُ عَنْ تَبُوكَ أنّى لَمْ أكُنْ قَطُّ أقْوَى وََ أيْسَرَ مِنِّى حِينَئذٍ، واللّهِ ما جَمَعتُ قبْلَهَا رَاحِلَتَيْنِ قَطُّ حَتَّى جَمَعْتُهُمَا في تِلْكَ الْغَزْوَةِ، وَلَمْ يَكُنْ رسولُ اللّهِ # يُرِيدُ غَزْوَةً إَّ وَرَّى بِغَيْرِهَا، حَتَّى كَانَتْ تِلْكَ الْغَزْوَةُ فَغَزَاهَا رسولُ اللّهِ # في حَرٍّ شَدِيدٍ، وَاسْتَقْبَلَ سَفَراً بَعِيداً وَمَفَاوِزَ، وَاسْتَقْبَلَ عَدُوّاً كَثِيراً فَجََ لِلْمُسْلِمِينَ أمْرَهُمْ لِيَتَأهَّبُوا أُهْبَةَغَزْوِهِمْ وَأخْبَرَهُمْ بِوَجْهِهِمُ الَّذِي يُرِيدُ، وَالْمُسْلِمُونَ مَعَ رَسُولِ اللّهِ # كَثِيرٌ َ يَجْمَعُهُمْ كِتَابٌ حَافِظٌ: يريدُونَ بذلِكَ الديوانَ. قالَ كعبٌ: فَقَلَّ رَجُلٌ يُرِيدُ أنْ يَتَغَيَّبَ إَّ ظَنَّ أنَّ ذلِكَ سَيَخْفى مَا لَمْ يَنْزِلْ فِيهِ وَحْىٌ؛ وَكَانَ ذلِكَ حِينَ طَابَتِ الثِّمَارُ وَالظَِّلُ فَأنَا إلَيْهَا أصْعَرُ، فَتَجَهَّزَ رسولُ اللّه # وَالْمُسْلِموُنَ مَعَهُ، وَطَفِقْتُ أغْدُوا لِكَىْ أتَجَهَّزَ مَعَهُمْ فأرْجِعُ ولَمْ أقْضِ شَيْئاً، وَأقُولُ في نفسى أنَا قََادِرٌ علَى ذلِكَ إنْ أرَدْتُ؛ فَلَمْ يَزَلْ ذلِكَ يَتَمَادَى بِى حَتَّى اسْتَمَرَّ بِالنَّاسِ الجدُّ. فأصْبَحَ رسولُ اللّهِ # غَادِياً وَالْمُسْلِمُونَ مَعَهُ وَلَمْ أقْضِ مِنْ جِهازِى شَيْئاً، ثُمَّ غَدَوْتُ فَرَجَعْتُ وَلَمْ أقْضِ شَيْئاً؛ فَلَمْ يَزَلْ ذلِكَ يَتَمادى حَتَّى أسْرَعُوا وَتَفَارَطَ الْغزْوَ فَهَمَمْتُ أنْ أرْتَحِلَ فأدْرِكَهُمْ؟ فَيَالَيْتَنِى كُنْتُ فَعَلْتُ؛ ثُمَّ لَمْ يُقَدَّرْ لِى ذلِكَ. وَطَفِقْتُ إذَا خَرَجْتُ في النَّاسِ بَعْدَ خُروجِ رَسُولِ اللّهِ # يُحْزِنُنِى أنْ َ أرَى لِى أسْوَةً إَّ رَجًُ مَغْمُوصاً عَلَيْهِ في النِّفَاقِ أوْ رَجًُ مِمَّنْ عَذَرَ اللّهُ تعالى مِنْ الضُّعَفَاءِ، وَلَمْ يَذْكُرْنِى رسُولُ اللّه # حَتَّى بَلَغَ تَبُوكَ فَقَالَ وَهُوَ جَالِسٌ في الْقَوْمِ: مَا فَعَلَ كَعْبُ بنُ مَالِكٍ؟ فقَالَ رَجُلٌ مِنْ بنِى سَلَمَةَ: يَا رَسُولَ اللّهِ حَبَسَهُ بُرْدَاهُ وَالنَّظَرُ في عِطْفَيْهِ؛ فقَالَ لَهُ مُعَاذُ بنُ جَبَل بِئْسَمَا قُلْتَ. واللّهِ يَا رَسُولَ اللّهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ إَّ خَيْراً. فَسَكَتَ رَسُولُ اللّه #، فَبَيْنَا هُوَ عَلَى ذلِكَ رَأى رَجًُ مُبْيَضّاً يَزُولُ بِهِ السَّرَابُ. فقَالَ رَسولُ اللّه #: كُنْ أبَا خَيْثَمَةَ. فَإذَا هُوَ أبُو خَيْثََمَةَ ا‘نْصَارِىُّ، وَهُوَ الَّذِى تَصَدَّقَ بِصَاعٍ مِنْ تَمْرٍ حِينَ لَمَزَهُ المُنَافِقُونَ. قَالَ كَعْبٌ: فَلَمَّا بَلَغَنِى أنَّ رسولَ اللّهِ # قَدْ تَوَجَّهَ قَافًِ مِنْ تَبُوكَ حَضَرَنِى بَثِّى فَطَفِقْتُ أتَذَكَّرُ الْكَذِبَ. وَأقُولُ: بِمَ أخْرُجُ مِنْ سَخَطِهِ غَداً؟ وَأسْتَعِينُ عَلَى ذلِكَ بِكُلِّ ذِى رَأىٍ مِنْ أهْلِى.فَلَمَّا قِيلَ إنَّ رسولَ اللّه # قَدْ أظَلَّ قَادِماً زَاحَ عَنِّى الْبَاطِلَ حَتَّى عَرَفْتُ أنِّى لَنْ أنْجُوَ مِنْهُ بِشَئٍ أبداً. فأجْمَعْتُ صِدْقَهُ، وَأصْبَحَ رسولُ اللّه # قادِماً، وَكَانَ إذَا قَدِمَ مِنْ سَفَرٍ بَدَأ بِالْمَسْجِدِ فَرَكَعَ فِيهِ رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ جَلَسَ للنَّاسِ، فَلمَّا فَعَلَ ذلِكَ جَاءَهُ الْمُخَلّفُونَ فَطَفِقُوا يَعْتَذِرُونَ إلَيْهِ وَيَحْلِفُونَ لَهُ، وَكانُوا بِضْعَةً وَثَمانِينَ رَجًُ. فَقَبلَ مِنْهُمْ عََنِيَّهُمْ فَبَايَعَهُمْ وَاستَغْفَرَ لَهُمْ، وَوَكَلَ أمْرَهُمْ إلى اللّهِ تعالى حتَّى جِئْتُ. فَلَمَّا سَلَّمْتُ تَبَسَّمَ تَبَسُّمَ الْمُغْضَبِ. ثُمَّ قَالَ: تَعالَ؟ فَجِئْتُ حَتَّى جَلَستُ بَيْنَ يَدَيْهِ. فَقَالَ: مَا خَلَّفَكَ؟ ألَمْ تَكُنْ قَدِ ابْتَعتَ ظَهْرَكَ؛ قُلتُ يَا رسُولَ اللّهِ وَاللّهِ إنِّى لَوْ جَلَسْتُ عِنْدَ غَيْرِكَ مِنْ أهْلِ الدُّنْيَا لَرَأيتُ أنِّى سَأخْرُجُ مِنْ سَخَطِهِ بِعُذْرٍ. لَقَدْ أعْطِيتُ جَدًَ، وَلَكِنِّى وَاللّهِ لَقَدْ عَلِمْتُ لَئنْ حَدَّثْتُكَ الْيَوْمَ حَدِيثَ كَذِبٍ تَرْضَى بهِ عَنِّى لَيُوشِكَنَّ اللّهُ تعالى أنْ يُسْخِطَكَ عَلَىَّ، وَلَئنْ حَدَّثْتُكَ حدِيث صِدْقٍ تَجِدُ عَلَىَّ فِيهِ إنى ‘رْجُوا عَفْوَ اللّهِ تعالى فِيهِ. واللّهِ مَا كَانَ لِى مِنْ عُذْرٍ. واللّهِ مَا كُنْتُ قَطُّ أقْوَى وََ أيْسَرَ مِنِّى حِينَ تََخَلَّفْتُ عَنْكَ. فَقَالَ رسولُ اللّه #: أمَّا هذَا فَقَدْ صَدَقَ فقُمْ حَتَّى يَقْضِىَ اللّهُ تعالى فِيكَ؛ فقُمْتُ: وَثَارَ رِجَالٌ مِنْ بَنِى سَلَمةَ فاتَّبعُونِى. وقالُوا: واللّهِ ما علمْنَاكَ أذْنبْتَ ذَنْباً قَبْلَ هذَا، لَقَدْ عَجَزْتَ أنْ َ تَكُونَ اعْتَذَرْتَ إلى رسول اللّه # بِمَا اعْتَذَرَ إلَيْهِ الْمُخَلَّفُونَ، فقَدْ كانَ كَافيكَ ذنْبَكَ اسْتِغْفَارُ رسولِ اللّهِ # لَكَ؛ قَالَ فواللّهِ مَا زَالُوا يُؤنبوننِى حَتَّى أرَدْتُ أنْ أرْجِعُ إلى رسولِ اللّهِ # فأكَذّبَ نَفْسِى. قالَ: ثُمَّ قُلْتُ هَلْ لَقِىَ مَعِى هذَا أحدٌ؟ قالُوا: نَعَمْ. رَجَُنِ قَاَ مِثْلَ ما قُلْتَ، وَقِيلَ لَهُمَا مِثْلُ مَا قِيلَ لَكَ؟ قُلتُ مَنْ هُمَا؟ قالُوا: مَرَارَةُ بنُ الرَّبِيعِ الْعَامِرىُّ، وَهَلُ بنُ أمَيَّةَ الْوَاقِفِى. فذكُروا لِي رَجُلَيْنِ صَالِحَيْنِ قَدْ شَهدا بَدْراً فيهِمَا اُسْوَةٌ. قالَ: فَمَضَيْتُ حِينَ ذكرُوهُما لِى، ونَهى رسولُ اللّهِ # الْمُسْلِمِينَ عَنْ كََمِنَا أيُّهَا الثَّثَةَ مِنْ بَيْن مَنْ تَخَلّفَ عَنْهُ، فَاجْتَنَبَنَا النَّاسُ، وَتَغَيَّرُوا لَنَا حَتَّى تَنَكَّرَتْ لِى في نَفْسِى ا‘رّضُ فَمَا هِىَ بِا‘رْضِ الَّتِى أعْرِفُ. فَلَبِثْنَا عَلَى ذلِكَ خَمْسِينَ لَيْلَةً. فَأمَّا صَاحِبَاىَ فاستََكَانَا وَقَعَدَا في بُيُوتِهِمَا يَبْكِيَانِ. وأمَّا أنَا فَكُنتُ أشَبَّ الْقَوْمِ وَأجلَدَهُمْ: فَكُنْتُ أخرُجُ وَأشْهَدُ الصََّةَ وَأطُوفُ في ا‘سْوَاقِ فََ يُكَلِّمُنِى أحدٌ، وآنى رسول اللّهِ # فأسلّمُ عَلَيْهِ وَهُوَ في مَجْلِسِهِ بَعْدَ الصََّةِ. فَأقولُ في نفسى هَلْ حَرَّكَ شَفتيه بردِّى السم أم ؟ ثُمَّ أصَلِّى قرَيباً مِنْهُ وَأسارِقُهُ النَّظَر فإذَا أقْبلتُ عَلَى صََتِى نَظَرَ إليَّ، وَإذَا الْتَفَتُّ نحْوَهُ أعْرَضَ عَنِّى حَتَّى إذَا طَالَ عَلَيَّ ذلِكَ مِنْ جَفْوةِ الْمُسْلِمِينَ مَشَيتُ حَتَّى تَسَوَّرْتُ جِدَارَ حَائِطِ أبى قَتَادَة، وَهُوَ ابنُ عَمِّى، وَأحبُّ النَّاسِ إلىَّ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ؟ فَواللّهِ مَا ردَّ عَلى السََّمَ، فقُلتُ لهُ: يَا أبَا قتَادَةَ أنْشُدُكَ بِاللّهِ! هَلْ تَعْلَمُ أنِى أحِبُّ اللّه ورسُولَهُ؟ قال فَسَكَت فعُدْتُ فَنَاشَدْتُهُ فسَكَتَ، فعدتُ فَنَاشَدتُهُ. فَقَآلَ: اللّهُ وَرَسُولُهُ أعْلمُ. فَفَاضَتْ عَيْنَاى وَولَّيتُ حَتَّى تَسَوَّرْتُ الْجِدَارَ. فَبَيْنَا أنَا أمْشِى في سُوقِ الْمَدِينَةِ إذَا نَبْطِئُ مِنْ نَبْط الشَّام مِمَّنْ قَدِمَ بِطَعامٍ يَبيعُهُ في الْمَدِينَةِ يَقُولُ: مَنْ يدُلُّ عَلَى كَعْبِ بن مالِكٍ؟ قالَ: فطِفق النَّاسُ يُشِيرُونَ لَهُ إلىَّ حتَّى جَاءَنِى فدفع إلَىَّ كِتَاباً مِنْ ملكِ غَسَّان، وَكُنْتُ كاتِباً فقرأتُهُ؟ فإذا فيهِ: أمَّا بَعْدُ فإنَّهُ قَدْ بَلَغَنَا أنَّ صَاحِبَكَ قَدْ جَفَاكَ وَلَمْ يَجْعَلْكَ اللّهُ بِدَارِ هَوَانٍ وََ مَضْيَعَةٍ، فَالْحَقْ بِنَا نُوَاسِكَ. فقُلتُ حِينَ قَرَأتُهُ: وَهذَا أيصاً مِنَ الْبَءِ؛ فَتَيَمَّمْتُ بِهِ التَّنُّورَ فَسَجَرْتُهُ حَتَّى إذَا مَضَتْ أرْبَعُونَ مِنَ الْخَمْسِينَ وَاسْتَلْبَثَ الْوَحْىُ فإذَا رسولُ اللّهِ # يَأتِينِى فَقَالَ: إنَّ رسول اللّه # يَأمُرُكَ أنْ تَعْتَزلَ امْرَأَتَكَ. قالَ فقُلْتُ: أطَلِّقُهَا أمْ مَاذَا أفْعَلُ؟ قالَ: َ. بَلْ اعْتَزِلهَا فََ تَقَرَّبنَّهَا. وَأرْسَلَ إلى صَاحَبىَّ بِمِثْلِ ذلِكَ، قالَ فقُلتُ “مْرَأَتِى: الحَقِى بِأهْلِكِ فَكُونِى عِنْدَهُمْ حتَّى يَقْضِىَ اللّهُ تَعَالى في هذَا ا‘مْر. وَجَاءَتِ امْرَأةُ هَِلِ بْنِ اُمَيَّةَ رسولَ اللّهِ # فَقَالَتْ: يَا رَسُول اللّهِ إنَّ هَِلَ بْنَ أمَيَّةَ شَيْخٌ ضَائِعٌ لَيْسَ لَهُ خَادِمٌ. فَهَلْ تَكْرَهُ أنْ أخْدُمَهُ؟ قَالَ َ. وَلكِنْ َ يَقْرَبَنَّكِ. قَالَتْ: إنَّهُ وَاللّهِ مَا بِهِ حَرَكَةٌ إلى شئِ، وَوَاللّهِ مَا زَالَ يَبْكِى مُنْذُ كَانَ مِنْ أمْرِهِ مَا كَانَ إلى يَوْمِهِ هَذَا. فَقَالَ لى أهْلِى: لَوِ اسْتَأذَنْتَ رسولَ اللّهِ # في امْرَأتِكَ؟ فَقَدْ أذِنَ ‘مْرأةِ هَِلٍ أنْ تَخْدُمهُ. فَقُلتُ: َ أسْتَأذِنُهُ فِيهَا. وَمَا يُدْرِينِى مَا يَقُولُ؟ وَأنَا رَجُلٌ شَابٌّ. فَلَبِثتُ بِذَلِكَ عَشْرَ ليَالٍ فَكَمُلَ لَنَا خَمْسُونَ لَيْلَةً مِنْ حِينِ نَهى عَنْ كََمِنَا. فَصَلَّيتُ صََةَ الْفَجْرِ صَبَاحَ خَمْسِينَ لَيْلَةً عَلَى ظَهْرِ بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِنَا، فَبَيْنَا أنَا جَالِسٌ عَلََى الحَالِ الَّتِى ذَكَرَ اللّهُ تَعَالى مِنَّا، قَدْ ضَاقَتْ عَلَىَّ نَفْسِى وَضَاقَتْ عَلَىَّ ا‘رْضُ بِمَا رَحُبَتْ، سَمِعْتُ صَوْتَ صَارِخ أوْفَى عَلَى جَبل ٍسَلْعٍ يَقُولُ بِأعْلَى صَوْتِهِ: يَا كَعْبُ بْنَ مَالِكٍ أبْشِرْ. قَالَ: فَخَرَرْتُ سَاجِداً وَعَلِمْتُ أنْ قَدْ جَاءَ فَرَجٌ، وَآذَنَ رسول اللّه # النَّاسَ بَتَوْبَةِ اللّهِ عَلَيْنَا حِينَ صَلَّى صََة الْفَجْرِِ. فَذَهَبَ النَّاسُ يُبَشِّرُونَنَا فَذَهَبَ قِبَلَ صَاحَبىَّ مُبَشِّرُونَ، وَرَكَضَ إلىَّ رَجُلٌ فَرَساً وَسَعى سَاعٍ مِنْ أسْلَمَ قِبَلِى فَأوْفَى عَلَى الْجَبَلِ فَكَانَ الصَّوْتُ أسْرَعَ مِنَ الْفَرَسِ. فَلَمَّا جَاءَنِى الَّذِى سمِعْتُ صَوْتَهُ يُبَشِّرُنِى نَزَعْتُ لَهُ ثَوْبَىَّ فَكَسَوْتُهُما إيَّاهُ بِبشَارَتِهِ، وَاللّهِ مَا أمْلِكُ غيْرَهُمَا يَوْمَئذٍ. فاسْتَعَرْتُ ثَوْبيْنِ فَلَبِسْتُهُمَا وَانْطَلَقَتُ أتَأمَّمُ رسول اللّه #. فَتَلَقَّانِى النَّاسُ فَوَجَا فَوْجا يُهنَئَونَنِى بِالتَّوْبَةِ حَتَّى دَخَلْنَا الْمَسْجِدَ فَإذَا رسول اللّهِ # حَوْلهُ النَّاسُ، فَقَامَ طَلْحَةُ ابْنُ عُبَيْدِ اللّهِ رََضِىَ اللّهُ عَنْهُ يُهَرْوِلُ حَتَّى صَافَحْنِى وَهَنَّأنِى. وَاللّهُ مَا قَامَ إلىَّ رجُلٌ مِنَ الْمُهَاجِرينَ غَيْرُهُ فَكَانَ كَعْبٌ َ يَنْسَاهَا لِطَلْحَةَ قَالَ فَلمَّا سَلَّمْتُ عَلَى رسول اللّه # قَالَ وَهُوَ يَبْرُقُ وَجْهُهُ مِنَ السُّرُورِ: أبْشرْ بِخَيْرِ يَوْمٍ مَرَّ عَلَيْكَ مُنْذُ وَلَدَتْكَ أمُّكَ. قالَ: فَقُلْتُ أمِنْ عِنْدِكَ يَا رَسولَ اللّه أمْ مِنْ عِنْدِ اللّهِ؟ قَالَ: بَلْ مِنْ عِنْدِاللّهِ تعالى: قَالَ: وكَانَ رسول اللّه # إذَا سُرَّ اسْتَنَارَ وَجْهُه فَكأنَّهُ قِطْعَةُ قَمَرٍ. قَالَ: وَكُنَّا نَعْرفُ ذَلِكَ. فَلَمَّا جَلَسْتُ بَيْنَ يَدَيْهِ قُلْتُ: يَارسُولَ اللّهِ؟ إنَّ مِنْ تَوْبَتِى أنْ أنْخَلِعَ مِنْ مَالِى صَدَقَةً إلى اللّه وإلى رسول اللّه قالَ أمْسِكْ عَلَيْكَ بَعْضَ مَالكَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكَ. فَقُلتُ: فَإنِّى أمْسِكُ سَهْمِى الَّذِى بِخَيْبَرَ. وَقُلتُ يَارَسُولَ اللّهِ إنَّ اللّهَ تَعَالى إنَّمَا نَجَّانِى بِالصِّدْقِ، وَإنّ مِنْ تَوْبَتِى أنْ َ أُحَدِّثَ إَّ صِدْقاً مَا بَقِيتُ. فَوَاللّهِ مَا أعْلَمُ أَحَداً مِنْ الْمُسْلِمِينَ أبَْهُ اللّهُ تَعالى في صِدْقِ الْحَدِيثِ مُنْذُ ذَكَرْتُ ذلِكَ لرسول اللّه # أحْسَنَ مِمَّا أبَْنِى، واللّهِ مَا تَعَمَّدْتُ كِذْبَةً مُنْدُ قُلْتُ مَا قُلْتُ لرسولِ اللّهِ #، وَإنِّى ‘رْجُو أنْ يَحْفَظَنِى اللّهُ تَعَالى فِيمَا بَقِىَ، فأنْزَلَ اللّهُ تعالى: لَقَدْ تَابَ اللّهُ عَلَى النَّبِىِّ وَالْمُهَاجِرىنَ وَا‘نْصَارِ حَتَّى بَلَغَ إنَّهُ بِهِمْ رَؤُفٌ رَحِيمٌ. وَعَلَى الثََّثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا حَتَّى إذَا ضَاقَتْ عَلَيْهِمُ ا‘رْضُ بِمَا رَحُبَتْ. حَتَّى بَلَغَ اتَّقُوا اللّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ. قَالَ كَعْبُ: وَاللّهِ مَا أنْعَمَ اللّهُ تَعَالى عَلَىَّ مِنْ نِعْمَةٍ قط بَعْدَ إذْ هَدَانِى لِ“سَْمِ أعْظَمَ في نَفْسِى مِنْ صَدْقِى رسول اللّه # أنْ َ أكُونَ كَذَبْتُهُ فَأهْلِكَ كَمَا هَلَكَ الَّذِينَ كَذَبُوا. إنَّ اللّهَ تَعالَى قَالَ لِلَّذِينَ كَذَبُوا حِينَ أنْزِلَ الْوَحْىُ شَرَّ مَا قَالَ ‘حَدٍ، قَالَ اللّهُ تعالَى: سَيَحْلِفُونَ بِاللّه لَكُمْ إذَا انْقَلَبْتُمْ إلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأعْرِضُوا عَنْهُمْ إنَّهُمْ رِجْسٌ وَمَأوَاهُمُ جَهَنَّمُ جَزَآءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ. يَحْلِفُونَ لَكُمْ لِتَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإنْ تَرْضَوْا عَنْهُمْ فإنَّ اللّهَ يَرْضَى عَنْ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ. قالَ كَعْبٌ: كُنَّا خُلِّفْنَا أيُّهَا الثََّثَةَ عَنْ أمْرِ أولئِكَ الَّذِينَ قَبِلَ مِنْهُمْ رسولُ اللّه # حِينَ حَلَفُوا لَهُ فَبَايَعَهُمْ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمْ، وَأرْجَأَ رَسُولُ اللّهِ # أمْرَنَا حَتَّى قَضَى اللّهُ تعالى فيهِ بِذلِكَ. قَالَ اللّهُ عزَّ وَجلّ: وَعَلَى الثََّثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا، وَلَيْسَ الَّذِى ذَكَرَ مِمَّا خُلِّفْنَا تَخَلُّفَنَا عَنْ الْغَزْوِ وَإنَّمَا هُوَ تَخْليفُهُ إيَّانَا وَإرْجَاؤُهُ أمْرَنَا عَمَّنْ حَلَفَ لَهُ واعْتَذَرَ إلَيْهِ فَقَبِلَ مِنْهُ[. أخرجه الخمسة.»الرَّاحِلةُ« الجمل والناقة القويان على ا‘حمال وا‘سفار. »والتَّوْرِيةُ« إخفاء الشئ وإظهار غيره. »وَالمَفَاوِزُ« جمع مفازة، وهى البريّة القفر. »وَجََ لِلنَّاسِ أمْرَهُمْ« أظهره »وَوَجَّهَهُمْ« جهتهم التى يستقبلونها ومقصدهم. »والصَّعَرَُ« بمهملتين مفتوحتين الميل. »والتَهْجِيزُ« المبادرة إلى الشئ في أول وقته. »وَاسْتَمَرَّ بِالنَّاسِ الْجِدُّ« أى تتابع اجتهاد في السير. »وَالتَّمَادِى« التغافل والتأخر. »وَتَفَارَطَ الْغَزْوَ« تباعد، وأشار به إلى ما بينه وبينهم من المسافة. »وَطَفِقتُ« مثل جعلت. »وََا‘سْوَةُ« بضم الهمزة وكسرها: الندوة. »وَالْمَغْمُوصُ« المشار إليه بالعيب. »ونَظَرَ فَُنٌ في عطْفَيْهِ« إذَا أعجب بنفسه. »وَيَزُولُ بِهِ السَّرَابُ« أى يظهر شخصه خيا فيه. »واللَّمْزُ« العيب »وَالقَافِلُ« الراجع من سفره إلى وطنه. »والْبَثُّ« أشدُّ الحزن. »وَأظَلَّ قَادِما« إذَا دنا. »وَزَاحَ عَنِّى« زال. »وَأجْمَعْتُ صِدْقَهُ« أى عزمت عليه. »وَالْمُخَلَّفُونَ« المتأخرون عن الغزو. »والبضْعُ« ما بين الثث إلى التسع من العدد. »وَكَلَ سَرَائِرَهُمْ« ردّها إلى علم اللّه. »وَالظَّهْرُ« هنا عبارة عما يركبه. »وَجِدَ« من الموجدة وهى: الغضب »وَالتَّأنِيبُ« الممة والتوبيخ. »وَا“سْتِكَانَةُ« الخضوع. »وتَسَوَّرْتُ الجِدَارَ« علوته. »المُضَيْعَةُ« مفعلة من الضياع وهو اطراح، ومثله الهوان. »وَالْمُوَاسَاةُ« المشاركة والمساهمة في المعاش والرزق ونحوهما. »وَاليَّيَمُّمُ« القصد. »وَاسْتَلْبَثَ« أبطأ. »والرَّحْبُ« السعة. »وأوْفَى« أشرف. »وَسَلْعٌ« جبل في المدينة. »وَالرَّكْضُ« ضرب الراكب الفرس برجله ليسرع العدو. »وَآذَنَ« أعلم. »وَأتَأمَّمُ« أقصد. »وَالْفَوْجُ« الجماعة من الناس. »وَيَبْرُقُ وَجْهُهُ« إذا لمع وظهرت عليه أمارات السرور. »وَأنْخَلِعَ مِنْ مَالِى« أى أخرج من جميعه. وسمى جيش تبوك جيش العسرة ‘ن الناس ندبوا إليه في شدة الحر فعسر عليهم وكان وقت إدراك الثمار. »وَالرِّجْسُ« النجس. »وَا“رْجَاءُ« التأخير .
Hadisin Anlamı:
Bana Abdurrahman İbnu Abdillah İbni Ka’b İbni Malik nakletti: Abdullah İbnu Ka’b -ki babası Ka’b gözlerini kaybettiği zaman kardeşleri değil, kendisi babasına rehberlik etmişti- kavmi içinde Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ın ashabının hadislerini en iyi bilen ve en iyi öğrenmiş olanıydı. Abdullah dedi ki: “Babam Ka’b İbnu Malik’in, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Tebük seferine çıktığı zaman, sefere katılmayışı ile ilgili hikayeyi kendisinden dinledim. Şöyle anlatmıştı: “Ben Tebük gazvesi hariç Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ın çıkardığı gazvelerden hiçbirine katılmamazlık etmemiştim. Gerçi Bedir gazvesine iştirak etmedim. Ancak buna katılmayanlardan kimseyi Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) kınamadı. O seferde Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ve Müslümanlar savaşı değil, Kureyş’in kervanını ele geçirmeyi düşünüyorlardı. Ne var ki Cenab-ı Hakk bunlarla düşmanı beklenmedik anda karşı karşıya getirdi. Ben Akabe gecesinde İslam’la müşerref olup ilk andlaşmayı yaptığımız esnada Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’la beraberdim. Ben Akabe’de hazır bulunmayı Bedir’de hazır bulunmaya değişmem, halk Bedir gazasını Akabe biatından daha çok ansa da. Benim Tebük seferinden geri kalışımla ilgili habere gelince, gerçekten ben hiçbir zaman, o sıradaki kadar güçlü ve zengin olmamıştım. Allah’a kasemle söylüyorum, daha önce hiçbir zaman devem olmamıştı. Ama o gazve sırasında iki tane binmeye mahsus devem vardı. Bir de Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) gazaya niyet etti mi mübhem ifadeler kullanarak asıl hedefi belli etmezdi. Fakat bu gazvede öyle yapmadı. Çünkü Tebük seferi çok sıcak bir mevsimde oluyordu. Uzak bir seferi ve tehlikeleri göze almış, büyük bir düşmanı hedef edinmişti. Müslümanlar gazve hazırlıklarını tam yapsınlar diye durumu bütün ciddiyetle açıklamış, gidecekleri istikameti gizlemeksizin bildirmişti. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e sefere katılacak Müslümanlar pek çoktu. Askerlerin künyelerini kayıt defreti almıyordu. Kayıt defterinden maksat künyelerin yazıldığı divandır.” Ka’b (rivayetine devamla) der ki: “Pek az kimse gözden kaybolmayı (katılmamayı) arzu ediyordu. Bunlar da vahiy gelmedikçe, gizlendikleri, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) tarafından bilinilemiyeceğini zanneden kimselerdi. Bu gazve, tam meyvelerin erdiği, gölgelerin iyice tatlılaştığı bir zamana rastlamıştı. Ben de meyve ve gölgeye düşkün bir kimseydim. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ve Müslümanlar yol hazırlığı yaptılar. Ben de onlarla yol hazırlığı yapmak üzere sabahleyin evden çıkar (kararsızlık içinde) hiçbir şey yapmadan geri dönerdim. Kendi kendime: “Bu da bir şey mi, dilersem hazırlığı çabucak yapabilirim” diye teselli olur, avunurdum. Bu hal böylece devam etti. Öyle ki, başkaları ciddi dddi hazırlığını tamamlamıştı. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ve Müslümanlar yola çıktılar. Ben hala hiçbir hazırlık yapmamıştım. Yine hazırlık için gittim geldim ama bir şey yapmaya bir türlü elim varmıyordu. Bu hal de sürgü gitti. Askerler sür’atle yol aldılar. Gazve elimden kaçtı. Yine de yola çıkıp onlara kavuşmayı düşündüm. Keşke bunu yapsaydım. Bana bu da nasib olmadı. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Medine’den ayrıldıktan sonra halkın arasına çıkınca gördüğüm bir husus beni üzmeye başladı: Çarşı pazarda benim gibi kalanlar meyanında gördüklerim ya münafıklık damgasını yemiş olanlardı veya zayıflıkları sebebiyle Cenab-ı Hakk’ın mazur addettiği kimselerdi. Öte yandan Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) da beni Tebük’e varıncaya kadar hiç anmamış. Orada kalabalığın arasında otururken: “Ka’b İbnu Malik ne yaptı, (ondan ne haber var?)” diye sormuş. Benü Seleme’den birisi: “Ey Allah’ın Resulü, onu, yakışıklı iki elbisesi ve çalımla iki tarafına bakması (Medine’de) hapsetti” demiş. Muaz da ona şu cevabı vermiş: “Ne kötü konuşuyorsun. Ey Allah’ın Resulü Allah’a kasem olsun Malik hakkında hayırdan başka bir şey bilmiyoruz” demiş. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) sükut buyurmuşlar. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bu durumda iken, uzaktan beyazlara bürünmüş bir adamın siluetini görür ve: “Bu gelen Ebu Heyseme olmasın!” der. Gerçektende o Ebu Heyseme el-Sari’dir. Yani, sefer hazırlığı sırasında bir sa’lık hurma verdi diye münafıkların birbirlerine kaş-göz ederek istihza ettikleri zat.” Ka’b (sözlerine devamla) der ki: “Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e Tebük’ten ayrılıp yola çıktığı haberi bana ulaşınca keder ve üzüntüm tekrar arttı. Bir yalan hazırlamaya başladım. “Yarın, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ın öfkesinden, ne söyleyerek kurtulabilirim?” diyordum. Bu hususta ailemde aklıbaşında herkesin fikrine müracat ediyordum. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ın gelmesi yaklaştı dendiği zaman benden yanlış düşünceler zail oldu. İyice anladım ki, hiçbir yalan asla beni kurtaramaz. Doğruyu söylemeye karar verdim. Derken Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bir sabah Medine’ye geldiler. O, bir seferden dönünce ilk iş olarak mescide uğrar, iki rek’at namaz kılar, ondan sonra halka görünürdü. Bu gelişinde de namazını kılıp halkı kabul etmeye başlayınca sefere katılmayıp geride kalanlar gelip özür dilemeye, özürleri hususunda inandırıcı olmak için yeminler etmeye başladılar. Bunlar seksen kadar erkekti. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) onların özürlerini kabul ediyor, onlardan beyat alıyor, olara istiğfarda bulunuyor, işlerini Allah’a havale ediyordu. Ben de geldim. Selam verdim. Selamımı işitince öfkeli öfkeli tebessüm etti ve “Gel” dedi. Yaklaştım ve önüne oturdum. “Niye geride kaldın, sen (Akabe’de) biat edip itaati sırtına almış değil miydin?” dedi. Ben şu cevabı verdim: Evet ey Allah’ın Resulü! Ben senin değil de dünya ehlinden bir başkasının yanında oturmuş olsaydım, inandırıcı bir özür söyleyip, mutlaka öfkesini gidererek yanından ayrılırdım. Çünkü, Allah bana yeterli bir ifade gücü vermiş bulunmaktadır. Ancak, Allah’a kasem olsun kesinlikle inanıyorum ki, bugün sizi, benden razı kılacak bir yalan söylesem çok geçmeden Allah sizi bana öfkelendirecektir. Size doğruyu söylesem bana kızacaksınız, Ama ben de o hususta Allah’tan af dilerim. Gerçeği söylüyorum, kasem olsun hiç bir özrüm yoktu. Vallahi başka hiç bir vakit, sizden geri kaldığım zamanki kadar güçlü ve zengin değildim.” Benim bu itirafım üzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem): “İşte bu doğru konuştu” dedi ve bana da: “Kalk, Allah senin hakkında hükmedinceye kadar bekle!” buyurdu. Ben de kalktım. Benü Seleme’den bir kısım insanlar da koşarak beni takip ettiler ve bana: “Allah’a kasem olsun bundan önce herhangi bir günah işlediğini bilmiyoruz. Savaştan geri kalan diğerlerinin yaptığı gibi Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ın senin için yapacağı istiğfar bu günahını affettirmeye yeterdi” dediler.” Malik (devamla) şunları anlattı: “Sonra: Benim vaziyetime düşen başka biri var mı? diye sordum. “Evet iki kişi daha tıpkı senin gibi itirafta bulundular. Onlara da sana söylenen söylendi” dediler. “Mürare İbnu’r-Rebi el-Amiri ile Hilal İbnu Ümeyye el-Vakıfi Radıyallahu Anh” dediler. Bana çok salih iki kişi zikretmiş oldular. Bunlar Bedir gazvesinde bulunmuş, nümune-i imtisal kişilerdi. Bunların ismini duyunca, geri gidip özür beyan etme fikrinden vazgeçtim. Derken Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), Müslümanlara gazveye katılmayanlardan sadece üçümüzle konuşmayı yasakladı. Bunun üzerine halk bizden çekindi ve yüz çevirdi. Öyle ki yeryüzü bana yabancılaştı. Dünya, önceden bilip tanıdığım dünya olmaktan çıktı. Bu minval üzere elli gece geçirdik. Diğer iki arkadaşım, halktan uzaklaşıp evlerinde oturup ağlayarak vakit geçirdiler. Onlardan daha genç, daha güçlü olan ben dışarı çıkıyor, namazlara katılıyor, çarşı pazar dolaşıyordum. Ama kimse benimle konuşmuyordu. Bazan namazdan sonra, ashabıyla oturmakta olan Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e uğrayıp selam veriyordum. İçimden, “Acaba, benim selamımı alarak dudaklarını kıpırdatır mı?” diye kendi kendime sorardım. Sonra yakınına durup namaz kılar, göz ucuyla da ona bakardım. Namaza durunca bana baktığını da görürdüm. Ama ben ona yönelecek olsam derhal benden yüzünü çevirirdi. Müslümanların cefasından çektiğim bu izdıraplı hal uzayınca bir gün dayanamayıp gittim. Ebu Katade’nin bahçe duvarını aştım.O amcamın oğlu idi ve herkesten çok severdim. Yanına varınca selam verdim. Hayret! Vallahi selamımı almadı. Kendisine: Ey Ebu Katade, Allah aşkına söyle. Allah ve Resulü’nü sevdiğimi bilmiyor musun? dedim. Sustu, cevap vermedi. Tekrar Allah aşkına diye yemin verdim, yine konuşmadı. Üçüncü sefer Allah adına yemin verdim. Bu defa: “Allah ve Resulü daha iyi bilir!” dedi. Bunun üzerine gözlerimden yaş boşandı. Geri döndüm, duvarı aştım.” Ka’b hikayesine devamla der ki: “(Bir gün) Medine çarşısında yürürken Medine’ye buğday satmaya gelmiş, Şam ahalisinden Nabati bir fellah: “Ka’b İbnu Malik’i bana kim gösterecek?” diyordu. Halk beni ona gösterdi. Adam bana yaklaştı. Gassan Kralı’ndan bir mektup getirdi. Ben okuma-yazma bilirdim, hemen okudum. Mektupta şöyle diyordu: “Bana gelen habere göre arkadaşın sana sıkıntı veriyormuş. Allah seni hakaret görmek, sıkıntı çekmek için yaratmadı. Bize gel, sana iyi davranalım.” mektubu okur okumaz: “Bu da bir başka bela” dedim. Tandıra götürüp attım ve yaktım. Nihayet bu (boğucu) elli günden kırkı geçmiş, (hakkımızda) vahiy de gecikmişti. Aniden Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ın elçisi geldi. Bana: “Resulullah, hanımını terketmeni emrediyor” dedi. Ben: “Boşayacak mıyım, yoksa başka şekilde bir terk mi?” diye sordum. “Hayır, boşamıyacaksın, ondan ayrıl, sakın yaklaşma!” dedi. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) aynı haberi diğer iki arkadaşıma da göndermişti. Hanımıma: “Ailene dön, onların yanında kal, Allah bu meselede bir hüküm bildirinceye kadar da orada bekle” dedim. Hilal İbnu Ümeyye’nin hanımı Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e müracaat ederek: “Ey Allah’ın Resulü, Ümeyye İbnu Hilal kendini kaybetmiş bir ihtiyardır, hizmetçisi de yoktur. Ona hizmetini yapıversem bir mahzuru var mı?” diye izin istemiş. Ve: “Hayır, hizmet edebilirsin, ancak sakın yakınlaşmada bulunma” cevabını almış. Kadın da: “Hayır ya Resulallah! Vallahi, zaten onda kımıldayacak mecal kalmadı. Vallahi cezalandığı günden şu ana kadar hiç ara vermeden habire ağlıyor” dedi. Ailemden bazısı bana: “Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e gidip hanımın, hizmetlerini yapıvermesi için izin istesen iyi olur. Nitekim o, Hilal’in hanımına hizmet etmesi için müsaade etti” diye tavsiyede bulundu. “Hayır, dedim, böyle bir talepte bulunmayacağım. Bana ne diyeceğini nasıl bilebilirim, ben genç bir kimseyim.” Böylece sıkıntısı daha da artan on gece daha geçirdim. Konuşmaktan yasaklandığımızın üzerinden tam elli gece geçti. Ellinci gecenin sabah namazını evlerimizden birinin damında kılmıştım. Ben Allahu Teala’nın hakkımızda belirttiği o dehşetli hal içinde oturmuş duruyordum. Ruhum sıkılmış, bütün genişliğine rağmen dünya daralmıştı. Sanki bir cendere içerisindeydim. Bir ses işittim. Bu, Sel dağı üzerine çıkmış yüksek sesle bağıran birinin sesiydi. (Dikkat kesildim: bana sesleniyor ve): “Ey Ka’b İbnu Malik müjde!” diyordu. Hemen secdeye kapandım. Hakkımızda bir kurtuluşun geldiğini anlamıştım. Meğer Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), Cenab-ı Hakk’ın bizi affettiğine dair müjdeli haberi o gün sabah namazında halka duyurmuş, halk da bize müjdelemek üzere koşuşmuş, bazıları da diğer iki arkadaşıma gitmişmiş. Bir zat bana at koşmuştu, Eslemli biri de yaya olarak seğirtip dağa çıkmış… Tabii ki ses, attan daha hızlı yol aldı. Müjdeci sesini duyduğum kimse bir müddet sonra bizzat yanıma gelince, derhal iki parça elbisemi çıkanp müjde bedeli olarak kendisine giydirdim. Yemin olsun o gün için başka bir şeyim yoktu. Emanet iki giyecek te’min ettim, onları giyip, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ı görmek arzusuyla dışarı fırladım. Yolda halk grup grup beni karşılıyor. Cenab-ı Hakk’ın affı sebebiyle tebrik ediyordu. Bu minval üzere Mescid’e geldim. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) etrafını saran ashabının ortasında oturuyordu. Beni görünce Talha İbnu Ubeydillah Radıyallahu Anh kalktı, bana doğru koşup musafaha yaptı ve beni tebrik etti. Yemin olsun, onun dışında muhacirlerden başka kalkan olmadı.” Ka’b onun bu samimi davranışını ömrü boyu unutmayacaktır. Ka’b, (sözlerine devam ederek) şunları söyledi: “Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e selam verince memnuniyetten ışıl ışıl, mütebessim bir yüzle: “Müjdeler olsun! Annenden doğalıdan beri yaşadığın en hayırlı gününü tebrik ederim” dedi. Ben hemen sordum: “Ey Allah’ın Resulü, bu sizin bağışladığınız bir lütuf mu, Cendb-ı Hak’tan gelen bir lütuf mu?” “Hayır, Allah’tan gelen bir lütuf!” dedi. Ka’b, ilaveten dedi ki: “Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ın vech-i mübarekleri, sürurlu anlarında, bir ay parçası gibi nurlanır ve parlardı. Biz, bunu derhal anlardık. Ben önüne oturunca: “Ey Allah’ın Resulü! Mazhar olduğum bu af sebebiyle ne var ne yok bütün malımı Allah ve Resulü’ne bağışlıyorum” dedim. “Hayır”, dedi. “Hepsi olmaz, bir kısmını kendine ayır, bu senin için daha hayırlı.” “Ey Allah’ın Resulü, biliyorum ki, Allah beni sıdkımdan, doğru sözlülüğümden dolayı kurtardı. Benim tevbemden biri de artık, yaşadığım müddetçe hep doğru söylemek olacaktır.” Allah’a yemin olsun, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e bunu söylediğim günden beri, doğru söz hususunda, Allah’ın bana lütfettiği ihsandan daha güzeline mazhar olan birisini bilmiyorum. Yine Allah’a kasem ederek söylüyorum, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e söz verdiğim günden beri bir kerecik olsun yalan söylemeyi düşünmedim. Geri kalan ömrümde de Allah’ın beni yalandan korumasmı diliyorum.” Ka’b şunu da söyledi: “Bizimle ilgili olarak Allahu Teala şu ayeti indirmişti: “And olsun ki, Allah, sıkıntılı bir zamanda bir kısminin kalpleri kaymak üzere iken Peygambere uyan Muhacirler’le Ensar’ın ve Peygamber’in tövbelerini kabul etti. Tövbelerini, onlara karşı şefkatli ve merhametli olduğu için kabul etmiştir. Bütün genişliğine rağmen dünya onlara dar gelerek nefisleri kendilerini sıkıştırıp Allah’tan başka sığınacak kimse olmadığını anlayan, (savaştan) geri kalmış üç kişinin tevbesini de kabul etti. Allah, tevbe ettikleri için onların tevbesini kabul etmiştir. Çünkü O, tövbeleri kabul eden, merhametli olandır. Ey iman edenler! Allah’tan sakının ve doğrularla beraber olun!” (Tevbe, 117-119). Ka’b şunu da dermiş: “Allah’ıma yeminle söylüyorum, Allah beni İslam’la şereflendirdikten sonra, bana göre, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e söylediğim doğru sözden daha büyük bir nimet vermemiştir. (Allah’ın bana lütfettiği birinci büyük nimeti İslam’la müşerref olmam, ikinci büyük nimeti de Reshulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e, doğru söz söylememi nasib etmiş olmasıdır). Aksi takdirde, diğer yalan söyleyenler gibi ben de helak olacaktım. Nitekim Cenab-ı Hak, vahiy indirdiği zaman, yalan söyleyenler hakında, bir kimse için söylenebilecek en kötü şeyi söylemiştir. Allahu Teala şöyle buyurmuştur: “Döndüğnüzde, kendilerine çıkışmamanız için, Allah’a yemin edeceklerdir. Siz onlardan yüz çevirin. Çünkü onlar pistirler. Yaptıklarının karşılığı olarak varacakları yer cehennemdir. Kendilerinden hoşnud olasınız diye, size yemin verirler. Siz onlardan razı olsanız bile, Allah yoldan çıkmış fasık kimselerden razı olmaz” (Tevbe, 95-96). Ka’b şunu söyledi: “Resulullah Tebük seferinden döndüğü zaman, sefere katılmayanlar gidip özür diledikleri, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ın da, yemin etmeleri üzerine özürlerini kabul buyurup kendileriyle bey’atlaşıp, haklarında istiğfarda bulunduğu kimselerden, biz üç kişi ayrı tutulmuş, (onların mazhar olduğu aftan istifade edememiştik.) Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bizim işimizi, Allah hakkımızda hükmedinceye kadar tehir etmişti. Hakkımızda gelen ayette, Cenab-ı Hakk’ın: “…geri kalmış üç kişi…” sözünden kasıd, savaştan geri kalmamız değildir, bu geri kalış Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’ın hakkımızdaki hükmü geri bırakması, yemin ederek özür dileyenlerin özrünü kabul ettiği kimselerden ayrı tutmasıdır.”
Kaynak: Buhari, Vesaya 16, Cihad 103, Menakıb 23, Menakıbu’l-Ensar 43, Meğazi 3, 78, Tefsir, Berae, 17, 18, 19, İstizan 21, Eyman 24, Ahkam 53, Müslim, Tevbe 53, (2769), Tirmizi, Tefsir, Berae, (3101), Ebu Davud, Talak 11, (2202), Cihad 173, (2773), Nüzur 29, (33