kırık çoğullar

  • Arapça Kırık Çoğullar – Cemi Teksir- Cemi Mükesser – Nihal Değer

    Arapça Kırık Çoğullar – Cemi Teksir-  Cemi Mükesser

    Hazırlayan Hocamız: NİHAL DEĞER

    NİHAL DEĞER

    TEKİLLER   VE   ÇOĞULLAR A1 ve A2 seviye

    اِمْرأة   نِساء   طِفْل     أطْفال  وَرَق   أوراق      ولد   أولاد     مَطْعَم مَطاعِم

        Lokanta-lar    Çocuk-lar      Kağıt-lar   Çocuk-lar     Kadın-lar

    مسجد  مساجِد   مصنع مصانِع     مدرسة مدارِس     دفتر دفاتِر  معبد معابِد

        Mabed-ler      Defter-ler    Okul -lar      Fabrika-lar      Mescid-ler

         كَنِيسَة كنائِس   مِنْضَدَة مَناضِد      مَعْهَد مَعاهِد  مكتب   مكاتِب

       Büro-lar       Enstitü-ler  Sehpa-lar       Kilise-ler

    مكان أماكِن (أمْكِنَة) طعام أطْعِمَة  مُعْجَم   مَعاجِم   مِلْعَقَة   مَلاعِق     إبريق   أبارِيق

    İbrik-ler, Sürahi   Kaşık- lar   Sözlük-ler       Yemek-ler    yer-ler, mekan

    نافِذَة نَوافِذ كُرْسي كَراسي     رِسالة رَسائِل     تِمْساح  تَماسيح    صُنْدُوق صَنادِيق

         Sandık-lar       Timsah-lar      Mesaj-lar Mektub   Sandalye-ler  Pencere- ler

    قَمِيص   قُمْصان      ساحِل   سَواحِل  شاطِئ   شَواطِئ    صَحْراء   صَحارِى

            Çöl-ler     Kıyı- lar       Sahil -ler       Gömlek-ler

    عاصِمَة عَواصِم شارِع شَوارِع شَهْر شُهُور)أشْهُر( سَنَة سَنَوات) سِنين (صُورَة صُوَر

       Resim-ler   Sene-ler        Ay-lar     Cadde-ler      Başkent-ler  

    مَدِينَة مُدُن     سَفينَة  سُفُن    جَرِيدة جَرائِد     صَحِيفة صُحُف  كِتاب  كُتُب

        Kitap-lar      Sayfa-lar , Gazete   Gazete-ler       Gemi-ler    Şehir-ler

    دَوْلَة    دُوَل     عُلْبَة عُلَب  جُمْلَة   جُمَل      بَيْت   بُيُوت  نَصّ نُصُوص

          Metin-ler  Ev-ler     Cümle-ler  Kutu-lar  Devlet-ler

    حرف حُرُوف    غُرْفَة غُرَف     قَرْيَة   قُرَى    دقيقة  دقائِق  ثانية   ثواني

        Saniye-ler      Dakika-lar     Köy-ler   Oda-lar    Harf- ler

    أُسْبُوع أسابيع     وقْت أوْقات     زَمن    أزْمِنَة   يوم أيّام    عصْر   عُصُور

         Asır-lar       Gün-ler      Zaman-lar    Vakit-ler   Hafta-lar

       قَرْن     قُرُون  فَصْل   فُصُول      نهْر   اَنْهار  بَحْر بِحار  جَبَل    جِبال

        Dağ-lar       Deniz-ler  Nehir-ler    Mevsim-ler –Sınıf    Yüzyıl-lar

    عَيْن   عُيُون  جَدْوَل جَداوِل    بِئْر   آبار      وادِي     وِدْيان    صَخْر   صُخُور

        Kaya-lar    Vadi- ler        Kuyu-lar     Dere-ler, Ark    Pınar-lar,Göz

     

     

    سَهْل   سُهُول    ثَلْج     ثُلُوج  ماء   مِياه  مَطَر   أمْطار   حَوْض   أحْواض

      Küvet-ler -Havuz  Yağmur- lar  Su-lar    Kar-lar        Ova-lar     

    سُوق   أسْواق     طَبَق   أطْباق    ثَوْب   أثْوَاب     لَوْن   أَلْوان  صَوْت أصْوَات

       Ses-ler – Oy-lar  Renk-ler    Elbise-ler  Tabak-lar  Çarşı-lar – Pazar-lar

       كُوب أكْواب   سِنّ   أسْنان   حَجَر أحْجار     شَجَرة   أشْجار      اِسْم   أسماء

       İsim-ler        Ağaç- lar    Taş -lar      Diş-ler    Bardak-lar

    قُرْص أقْراص     قلم أقلام     مَرَض     أمْراض  سَمَك   اسْماك  بُرْكان بَراكِين

        Volkan -lar    Balık-lar    Hastalık-lar   Kalem-ler  C.D. ler Hap-lar

       شَلاّل شَلالات   قِطار قِطارات     مَطار    مَطارات    حمَّام     حمّامات

        Banyo-lar   Havaalanı – lanları     Tren-ler      Şelale-ler Çağlayan-lar

    جَواز   جوازات   مُسْتَشْفى مستشفيات      ظِلّ ظِلال    تَلّ     تِلال

          Tepe-ler        Gölge- ler    Hastane-ler     Pasaport-lar

       رَمْل   رِمال  سُؤال     أسْئِلَة  تُراب   أتْرِبَة    فُؤاد     أفْئِدَة

         Kalp-ler        Toprak-lar      Soru-lar    Kum-lar

        دَواء أدْوِيَة      حِصّة   حِصَص      قِصّة  قَصَص    شُقّة شِقَق

          Daire-ler – Kat-lar      Kıssa-lar      Ders-ler        İlaç-lar  

    طبيب   أطِبّاء   صديق   أصْدِقاء   حَدِيقَة حَدائِق     فاكِهَة   فَواكِه تَذْكِرَة تَذاكِر

        Bilet-ler    Meyve-ler   Bahçe-ler      Arkadaş- lar      Doktor-lar       

    مِفْتاح   مَفاتِيح   حَقِيبَة حَقائِب   فُنْدُق   فَنَادِق    أُسْتاذ أَساتِذَة

            Hoca-lar     Otel -ler       Çanta-lar Valiz-ler    Anahtar-lar

    رَأْس رُؤُوس   كَأْس   كُؤُوس  دَرْس     دُرُوس      تَمْر   تُمُور   خَيْل   خُيُول

      At-lar     Hurma-lar    Ders-ler    Kupa- lar,Bardak-lar    Baş-lar

    مَرِيض   مَرْضى     جَرِيح   جَرْحى   قَتِيل   قَتْلى ضابِط   ضُبَّاط   عامِل   عُمّال

         Işçi-ler    Subay-lar        Ölü- ler    Yaralı-lar    Hasta-lar

       أب   آباء      أخ  إخْوَة إخْوان   خال أخْوَال    فَم     أفْواه   عُنُق   أعْناق

       Boyun-lar    Ağız-lar    Dayı-lar    Kardeş- ler     Baba-lar

    عام     أعْوام      يد   الأيْدِي  أُذْن     آذان     وَجْه   وُجُوه  إصْبَع    أصابِع

         Parmak-lar   Yüz-ler    Kulak-lar  El-ler    Yıl-lar

    جِدار جُدْران     حُوت   حِيتان     بَلَد     بِلاد   جوّ أجْواء      جَدّ   أجْداد

         Dede-ler Hava-lar Atmosfer-ler    ülke-ler     Balina-lar      Duvar-lar

       اِبْن  أبْناء    بِنْت     بَنات     ظَهْر     ظُهُور    صَدْر   صُدُور

          Göğüs-ler         Sırt-lar         Kız-lar        oğul-lar

    خَدّ   خُدُود    قَلْب   قُلُوب    رَجُل   رِجال    جَمَل   جِمال

        Dağ-lar       Adam-lar        Kalp-ler      Yanak-lar

       أمْر      أُمُور  ألَم    آلام      قَدَم      أقْدام   راكِب رُكّاب

      Yolcu- lar     Ayak-lar       Acı-lar – Ağrı-lar     iş-ler

    كاتِب   كُتّاب   جُنْدِي   جُنُود      أجْنَبِي     أجانِب      شَيْخ     شُيُوخ

        Yaşlı- lar Prof. (Mısır)    Yabancı-lar        Asker-ler      Yazar-lar

    ضَيْف   ضُيُوف سَيْف سُيُوف  حائِط   حِيطان  دَم   دِماء     دَمْعَة دُمُوع

       Göz yaşı-yaşları    Kan-lar      Duvar-lar     Kılıç-lar        Misafir-ler

        شَمْعَة شُمُوع  كَلْب كِلاب   رِجْل أرْجُل    طيْر   طُيُور  صَبِي صِبْيان

        Çocuk-lar       Kuş-lar        Bacak -lar      Köpek-ler      Mum-lar

      أمّ     أُمُّها     باب    أبْواب     زَهْرَة     أزْهار زُهُور   وَرْدَ     وُرُود

       Gül-ler      Çiçek-ler        Kapı- lar        Anne- ler

         بَذْر   بُذُور   بَرْنامِج   بَرامِج   سِعْر أسْعار غُراَب غِرْبان     غَزال   غِزْلان

       Geyik-ler      Karga-lar    Fiyat-lar      program-lar     tohum-lar,çekirdek

      زِرّ   أزْارا     سِرّ أسْرار     القاضِي   قُضاة     الراعِي   رُعاة  فِلْم   أفْلام

           Film-ler  Çoban-lar     Kadı-lar      Sır-lar      Düğme-ler

     

         NİHAL DEĞER

     

  • Cemi Mükesser – Kırık Çoğullar Arapça Dersleri

     CEMİ MÜKESSER (Kırık Çoğul)

    Müfredin (tekil halin) şekli bozularak yapılan çoğullardır. Belli bir kâidesi yoktur. Araplardan işittiğimiz gibi kullanılır veya sözlüklere bakarak tesbit edilir. Dolayısıyla murabdırlar. Yani merfû, mansûb, mecrûr durumlarında kelimenin sonunda zâhir (açıkça görünen) hareke alırlar.

               Müfred

                     Cem

    كِتَابٌ

    kitap

    كُتُبٌ

    kitaplar

    رَجُلٌ

    adam

    رِجَالٌ

    Adamlar

     

    عِلْمٌ

    ilim

    عُلُومٌ

    ilimler

    وَرَقٌ

    kağıt

    أوْرَاقٌ

    kağıtlar

    اَلْمَرْأَةُ

    kadın

    اَلنِّسَاءُ

    kadınlar

    اَلتِّلْمِيذُ

    öğrenci

    اَلتَّلاَمِيذُ

    öğrenciler

    اَلطاَّلِبُ

    öğrenci

    اَلطُّلاَّبُ

    öğrenciler (üniversite)

    اَلْبِنْتُ

    kız

    اَلْبَنَاتُ

    kızlar

    قَلَمٌ

    kalem

    اَلْأَقْلاَمُ

    kalemler

    اَلْجَبَلُ

    dağ

    اَلْجِبَالُ

    dağlar

    مَدْرَسَةٌ

    okul

    اَلْمَدَارِسُ

    okullar

    Görüldüğü gibi hangi ismin sâlim hangi ismin mükesser olduğunu kendimiz tesbit edemeyiz.

    Mükesser çokluklar esas olarak semâîdir, yani hangi kelimenin hangi kalıba
    göre çokluk yapılacağını Arapça konuşan halkların asırlar öncesinde oluşmuş
    uzlaşmaları belirlemiştir. Biz bunları sözlüklerden öğreniriz.
    Cem’-i mükesserler (=bükünlü çokluk), cinsiyet kategorisinde dişil
    (müennes) sayılırlar.

    Başlıca cem’-i mükesser kalıpları şunlardır:

    Ef’âl افعال vezni:
    keder كدر “keder” ج ekdâr اكدار “kederler”, sebeb سبب “sebep” ج esbâb
    اسباب “sebepler”, şahs شخص “şahs” ج eşhâs اشخاص “şahıslar”, nehr نهر
    “nehir” ج enhâr انهار “nehirler”, şekl شكل “şekil” ج eşkâl اشكال “şekiller”
    vs.

    Fu’ûl فعول vezni:
    emr امر “iş, emir” ج umûr امور “işler, emirler”, ilm علم “ilm” ج ulûm علوم
    “ilimler”, deyn دين “borç” ج düyûn ديون “borçlar”, melik ملك “hükümdar” ج
    mülûk ملوك “hükümdarlar”, fenn فن “bilim, bilgi” ج fünûn فنون “fenler,
    bilimler”, akl عقل “akl” ج ukūl عقول “akıllar” vs.

    Fu’ul فعل vezni:
    كتاب kitâb “kitap” ج كتب kütüb “kitaplar”, رسول resûl “elçi” ج رسل rusül
    “elçiler”, طريق tarîk “yol” ج طرق turuk “yollar”, سفينه sefîne “gemi” ج
    سفن süfün “gemiler” vs.
    Bu vezni, okuyuşta fu’ûl فعول vezniyle karıştırmayınız.

    Fu’al فعل vezni:
    امت ümmet ج امم ümem “ümmetler”, دولت devlet ج دول düvel “devletler”,
    صورت sûret ج صور suver “resimler, suretler” vs.

    Fi’al فعل vezni:
    نعمت ni’met ج نعم ni’am “nimetler”, محنت mihnet ج محن mihen “mihnetler”,
    ملت millet ج ملل milel “milletler”, حكمت hikmet ج حكم hikem
    “hikmetler” vs.
    Fu’ul, fu’al ve fi’al vezinlerinin Osmanlı alfabesinde aynı şekilde yazıldığına
    dikkat ediniz. Metinleri doğru okumak ve anlamlandırmak için bu yapıların
    arasındaki fark da bilinmelidir.

    Fi’âl فعال vezni:
    جبل cebel “dağ” ج جبال cibâl “dağlar”, رجل racül “adam” ج رجال ricâl
    “adamlar”, بلده belde ج بلاد bilâd “beldeler”, عبد abd “kul” ج عباد ibâd”kullar”, كبير kebîr “büyük” ج كبار kibâr “büyükler”, عظيم azîm “büyük,
    ulu” ج عظام izâm “büyükler, ulular” vs.

    Fu”âl فعال vezni:
    Fâ’il فاعل veznindeki bazı kelimelerin çokluğu bu vezinde olur:
    حاكم hâkim ج حكام hükkâm “hâkimler”, كاتب kâtib ج كتاب küttâb
    “kâtipler”, تاجر tâcir ج تجار tüccâr “tâcirler”, طالب tâlib ج طلاب tullâb
    “tâlipler, öğrenciler”, كافر kâfir ج كفار küffâr “kâfirler” vs.

    Fa’ale فعلة vezni:
    فاعل fâ’il veznindeki birçok kelimenin çokluğu bu vezinde olur:
    طالب tâlib “öğrenci” ج طلبه talebe “öğrenciler” ; عاجز âciz “güçsüz” ج عجزه
    aceze “güçsüzler”; جاهل câhil ج جهله cehele “câhiller”; ظالم zâlim ج ظلمه
    zaleme “zâlimler”; تابع tâbi’ “bağlı” ج تبعه tebe’a “bağlılar, uyruklar” vs.
    Fu’alâ فعلاء vezni:

    Fâ’il فاعل ve fa’îl فعيل veznindeki bazı kelimelerin çokluğu bu vezinde gelir.
    Veznin sonundaki hemze genellikle yazılmaz:
    عالم âlim ج علما ulemâ “âlimler” , شاعر şâir ج شعرا şu’arâ “şairler”, فاضل fâzıl
    ج فضلا fuzalâ “fazıllar, erdemliler”, جاهل câhil ج جهلا cühelâ “câhiller”, سفير
    sefîr “elçi” ج سفرا süferâ “elçiler”, فقير fakîr ج فقرا fukarâ “fakirler”, وزير
    vezîr ج وزرا vüzerâ “vezirler”, شهيد şehîd ج شهدا şühedâ “şehitler” vs.

    Fe’â’il فعائل vezni:
    صحيفه sahîfe “sayfa” ج صحائف sahâ’if “sayfalar”, رساله risâle ج رسائل resâ’il
    “risâleler”, حقيقت hakîkat ج حقائق hakā’ik “hakikatler”, فضيلت fazîlet ج
    فضائل fazâ’il “faziletler, erdemler”, عقيده akîde “inanç” ج عقائد akā’id
    “inançlar”, لطيفه “latîfe” ج لطائف letâ’if “latifeler, şakalar”, وظيفه vazîfe ج
    وظائف vazâ’if “vazifeler, ödevler”, نتيجه netîce ج نتائج netâ’ic “neticeler,
    sonuçlar” vs.

    Fevâ’il فواعل vezni:
    جامع câmi’ ج جوامع cevâmi’ “câmiler”, حادثه hâdise ج حوادث havâdis
    “hadiseler”, قاعده kā’ide ج قواعد kavâ’id “kaideler”, عالم âlem ج عوالم avâlim
    “âlemler”, شاهد şâhid ج شواهد şevâhid “şahitler”, ساحل sâhil ج سواحل sevâhil
    “sâhiller”, تابع tâbi’ ج توابع tevâbi’ “tâbi olanlar, uyruklar” vs.

    Fevâ’îl فواعيل vezni:
    قانون kānûn ج قوانين kavânîn “kanunlar”, تاريخ târîh ج تواريخ tevârîh “tarihler”,
    خاقان hâkān ج خواقين havâkîn “hakanlar” vs.

    Efâ’il افاعل vezni:
    Daha çok ef’al افعل veznindeki kelimelerin çokluğunu yapmak için kullanılır:
    اكبر ekber “en büyük” ج اكابر ekâbir “büyükler, ulular”, اعظم a’zam “en yüce”
    ج اعاظم e’āzım “yüceler, ulular”, ارذل erzel “pek rezil” ج اراذل erâzil
    “reziller, alçaklar”, اقرب akreb “en yakın” ج اقارب ekārib “en yakınlar” vs.

    Efâ’îl افاعيل vezni:
    اقليم iklîm “ülke, diyar” ج اقاليم ekālîm “ülkeler”, حديث hadîs ج احاديث
    ehâdîs “hadisler”, استاذ üstâz “üstâd” ج اساتيذ esâtîz “ustalar” vs.

    Ef’ilâ افعلاء vezni:
    Fa’îl فعيل vezninin nâkısı fa’î şeklini alır. Bu tür kelimelerin çokluğu ef’ilâ
    افعلاء veznindedir (Osmanlı Türkçesinde sondaki hemzeler düşürülür): نبى
    nebî “peygamber” ج انبيا enbiyâ “peygamberler”, ولى velî ج اوليا evliyâ
    “velîler”, ذكى zekî ج اذكيا ezkiyâ “zekiler” vs.

    Ef’ile افعلة vezni:
    جواب cevâb ج اجوبه ecvibe “cevaplar”, زمان zamân ج ازمنه ezmine “zamanlar”,
    سلاح silâh ج اسلحه esliha “silahlar”, لسان lisân ج السنه elsine “lisanlar,
    diller”, متاع metâ’ ج امتعه emti’a “metalar, mallar” vs.

    Mefâ’il مفاعل vezni:
    مفعل mef’al, مفعلة mef’alet, مفعل mef’il, مفعلة mef’ilet veznindeki kelimelerin
    çokluğu bu vezinde yapılır:
    مكتب mekteb ج مكاتب mekâtib “mektepler, okullar”, مذهب mezheb ج
    مذاهب mezâhib “mezhepler, görüşler”, مقصد maksad ج مقاصد mekāsıd
    “maksatlar”, مصرف masraf ج مصارف mesârif “masraflar”, مجلس meclis ج
    مجالس mecâlis “meclisler”, منْزل menzil ج منازل menâzil “menziller”, مدرسه
    medrese ج مدارس medâris “medreseler”, معرفت ma’rifet ج معارف me’ârif,
    منفعت menfa’at ج منافع menâfi’ “menfaatler” vs.

    Mefâ’îl مفاعيل vezni:
    مفعول mef’ûl , مفعل mef’al ve مفعال mif’âl veznindeki kimi kelimelerin çokluğu
    bu vezinde yapılır:
    مجنون mecnûn ج مجانين mecânîn “mecnunlar, deliler”, مكتوب mektûb ج مكاتيب
    mekâtîb “mektuplar”, مفتاح miftâh “anahtar” ج مفاتيح mefâtîh “anahtarlar” vs.

    Tefâ’îl تفاعيل vezni:
    Bilhassa tef’îl تفعيل veznindeki pek çok kelimenin çokluğu bu vezinde gelir:
    تصوير tasvîr ج تصاوير tesâvîr “tasvirler, resimler”, تركيب terkîb ج تراكيب
    terâkîb “terkibler”, تكليف teklîf ج تكاليف tekâlîf “yükümlülükler” vs.

    Ef’ul افعل vezni:
    نجم necm “yıldız” ج انجم encüm “yıldızlar”, نفس nefs ج انفس enfüs “nefsler,
    ruhlar” vs.
    Bazı kelimelerin birden fazla vezinde çokluk yapıldıkları görülür. Vezinler
    kimi zaman anlam farklılığına sebep olurken kimi zaman anlamda bir değişme
    olmaz.
    طالب tâlib “isteyen, öğrenci” ج طلبه talebe ~ طلاب tullâb “öğrenciler” ; كافر
    kâfir ج كفره kefere ~ كفار küffâr “kâfirler” örnekleri birbiri yerine kullanılabilirken
    نفس nefs “ruh, can” ج انفس enfüs ~ نفوس nüfûs “ruhlar, canlar”
    her zaman birbirinin yerine kullanılamaz.

    Cümle örnekleri:

    فَهِمَ التَّلاَمِيذُ الدُّرُوسَ.

    Öğrenciler dersleri anladı.

    عَلَّمَ الرَّجُلُ أَبْناَءَهُ.

    Adam oğullarına öğretti.

    ذَهَبَ الْأَنْبِياَءُ.

    Peygamberler gitti.

    اِنْتَظَرْتُ الرِّجاَلَ فِي الْمَطاَرِ.

    Adamları hava alanında bekledim.

    خَلَقَ اللَّهُ السَّماَواَتِ وَ الْأَرْضَ.

    Allah yerleri ve gökleri yarattı.

    اَلْآباَءُ كَتَبُوا رَساَئِلَهُمْ.

    Babalar mektuplarını yazdılar.

    اَلْمُدَرِّبوُنَ أَحْضَرُوا المَلاَبِسَ.

    Antrenörler elbiseleri getirdiler.

    مَنْ اَصْدِقاَءُكَ فِي الْمَدْرَسَةِ ؟

    Okuldaki arkadaşların kimlerdir?

    مَنْ اَصْدِقاَءُكَ فِي الْحَىِّ ؟

    Mahalledeki arkadaşların kimlerdir?

    ساَفَرَ الْوَلَداَنِ أَمْسِ.

    İki çocuk dün yolculuk yaptı.

    كَيْفَ وَصَلَ الحُجاَّجُ إِلَى السُّعوُدِيَّةِ ؟

    Hacılar Suudi (Arabistan)a nasıl vardılar?

    وَصَلَ الحُجاَّجُ إِلَى السُّعوُدِيَّةِ باِلْحاَفِلاَتِ وَ السَّياَّراَتِ وَ السُّفُنِ.

    Hacılar Suudi (Arabistan)a otobüslerle arabalarla ve gemilerle vardılar.

    ماَذاَ أَخَذَ الحُجاَّجُ مَعَهُمْ فِي سَفَرِهِمْ؟

    Hacılar yolculuklarında beraberlerine ne aldılar?

    هَذَا الْماَلُ صَدَقَةٌ مِنِّي لِلْفُقَراَءِ وَ الْمَساَكِينِ[3].

    Bu mal fakirler ve yoksullar için benden sadakadır.

    اَلْمُدَرِّسُ سَأَلَ التَّلاَميِذَ عَنْ مُسْتَقْبَلِهِمْ.

    Öğretmen öğrencilere gelecekleri hakkında sordu.

    ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

    KONULARLA İLGİLİ AYETLER

    1- وَجَعَلْناَ فِيهاَ جَناَّتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَ أَعْناَبٍ وَ فَجَّرْناَ فِيهاَ مِنَ الْعُيُونِ.

     
    (36/YÂSÎN, 34). Biz orda (yeryüzünde) hurmadan ve üzüm bağlarından (oluşan) bahçeler yaptık ve (yine) orada pınarlar fışkırttık.  

    جَعَلَ

    kıldı, yaptı

    جَنَّةٌ ج جَناَّتٌ

    ağaçlı bahçe, bahçeler, cennet  

    نَخِيلٌ

    hurma

    عِنَبٌ ج أَعْناَبٍ

    üzüm, üzüm bağı  

    فَجَّرَ

    fışkırttı, kaynattı

    اَلْعَيْنُ ج  اَلْعُيُونُ

    pınar, su pınarı  

    2- وَالْقَمَرَ قَدَّرْناَهُ مَناَزِلَ …

     
    (36/YÂSÎN, 39). Aya (birtakım) yörüngeler (menziller) tayin ettik.  

    اَلْقَمَرُ

    ay. (Burada الْقَمَرَ kelimesi önemi vurgulamak için öne geçmiş mef’ûldür).  

    قَدَّرَ

    takdir etti, tayin etti, ölçüp biçti. (Mef’ûl, fiilden önce geldiğinde, fiilde ona dönen bir zamir bulunur).  

    مَنْزِلٌ ج مَناَزِلُ

    menzil, yörünge.  

    3- هُمْ وَ أَزْواَجُهُمْ فِي ظِلاَلٍ عَلَى الْأَراَئِكِ …

     
    (36/YÂSÎN, 56). Kendileri (onlar) ve eşleri gölgelerde tahtlar üzerinde…  

    زَوْجٌ ج أَزْواَجٌ

    eş, zevce

    ظِلٌّ ج ظِلاَلٌ

    gölge, gölgelik  

    أَرِيكَةٌ ج اَلْأَراَئِكُ

    koltuk, taht, yatak, divan, üzerine oturulan her çeşit eşya  

    4- …خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَياَةَ…

     
    (67/MÜLK, 2).  …ölümü ve hayatı yarattı..  

    الْمَوْتُ

    ölüm

    خَلَقَ

    yarattı

     

    5- وَ لَقَدْ خَلَقْناَ الْإِنْساَنَ مِنْ سُلاَلَةٍ مِنْ طِينٍ.

     
    (23/MÜ’MİNÛN, 12). Andolsun biz insanı, çamurdan (süzülüp, çıkarılmış) bir özden yarattık.  
       

    لَقَدْ

    Andolsun, gerçekten, hakikaten. (Baştaki lâm yemin ifade eder. قَدْ  ise mâzî fiilin önünde tahkik (pekiştirme), kuvvetlendirme görevi yapar.  

    سُلاَلَةٌ

    öz, hülasa, süzme, döl, nutfe

    طِينٌ

    çamur  

    6- …أَنْشَأَكُم وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصاَرَ وَالْأَفْئِدَةَ…

     
    (67/MÜLK, 23). (O ki), sizi yarattı, size (işitecek) kulak, (görecek) gözler ve (hissedecek) gönüller verdi.  

    أَنْشَأَ

    yarattı, inşa etti

    اَلسَّمْعُ

    kulak  

    اَلْبَصَرُ ج اَلْأَبْصاَرُ

    göz

    اَلْفُؤاَدُ ج اَلْأَفْئِدَةُ

    gönül  

    7- …إِنَّماَ الْعِلْمُ عِنْدَ اللَّهِ وَ إِنَّماَ أَناَ نَذِيرٌ ..

     
    (67/MÜLK, 26). (De ki:) İlim ancak Allah’ın katındadır, (yanındadır), ben ancak bir uyarıcıyım.  

    إِنَّماَ

    ancak, yalnız, (hasr edatı)

    عِنْدَ اللَّهِ

    Allah’ın katında (yanında)

    نَذِيرٌ

    uyarıcı

    8- وَ خَلَقْناَكُمْ أَزْواَجاً.

     
    (78/NEBE, 8). Sizi çift çift (çiftler olarak) yarattık.  

    أَزْواَجٌ

    eşler, çiftler

     

     

     

    9- وَجَعَلْناَ نَوْمَكُمْ سُباَتاً.

     
    (78/NEBE, 9). Uykunuzu bir dinlenme yaptık.  

    اَلسُّباَتُ

    istirahat rahatlık, sükûnet, ölüm

    نَوْمٌ

    uyku  

    10- وَجَعَلْناَ اللَّيْلَ لِباَساً.

     
    (78/NEBE, 10). Geceyi bir örtü yaptık.  

    لِباَسٌ

    elbise, örtü

    جَعَلَ

    kıldı, yaptı, yarattı  

    11- وَجَعَلْناَ النَّهاَرَ مَعاَشاً.

     
    (78/NEBE, 11). Gündüzü bir geçim kaynağı kıldık.  

    مَعاَشٌ

    geçim kaynağı, geçim sağlama vakti  

    12- وَ بَنَيْناَ فَوْقَكُمْ سَبْعاً شِداَداً.

     
    (78/NEBE, 12). Ve üstünüzde yedi sağlam (gök) bina ettik.  

    بَنَى

    bina etti, yaptı

    سَبْعٌ

    yedi

    شِداَدٌ

    sağlam  

    13- وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمواَتِ وَالْأَرْضَ.

     
    (2/BAKARA, 255). Onun (Allah’ın) kürsüsü gökleri ve yeri kuşatmıştır.  

    وَسِعَ

    içine aldı, kapladı, (sardı, kuşattı)  

    كُرْسِيٌّ

    taht, sandalye, koltuk, kürsü

    اَلسَّماَءُ ج اَلسَّمواَتُ

    gök  

    14- اَلرَّحْمَنُ . عَلَّمَ الْقُرْآنَ . خَلَقَ الْإِنْساَنَ . عَلَّمَهُ الْبَياَنَ.

     
    (55/RAHMÂN, 1, 2, 3, 4). Çok merhametli (Allah) Kur’ân’ı öğretti, insanı yarattı, ona açıklamayı öğretti.  

    اَلرَّحْمَنُ

    çok merhametli (Yalnız Allah’a ıtlak edilir)  

    عَلَّمَ

    öğretti

    الْبَياَنَ

    konuşmak, düşünceleri dile getirmek  

    15- وَالسَّماَءَ رَفَعَهاَ وَ وَضَعَ الْمِيزاَنَ

     
    (55/RAHMÂN, 7). Göğü (Allah) yükseltti ve mîzanı (dengeyi) o koydu.  

    اَلسَّماَءُ

    gök. (Semâi müennes olan bu kelime burada öne geçmiş mef’ûldür. Kendinden sonra gelen fiilde ona dönen bir zamir vardır).  

    رَفَعَ

    yükseltti, kaldırdı

    وَضَعَ

    koydu, hüküm koydu  

    اَلْمِيزاَنَ

    ölçü, denge, tartı  

    16- وَالْأَرْضَ وَضَعَهاَ لِلْأَناَمِ.

     
    (55/RAHMÂN, 10). Yeri mahlûkat için koydu (yarattı).  

    اَلْأَرْضُ

    arz, dünya, yer, toprak

    اَلْأَناَمُ

    halk, mahlûkât  

    17- كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ.

     
    (55/RAHMÂN, 29). Her gün O (Allah) bir iştedir.  

    كُلَّ يَوْمٍ

    her gün. (كُلَّ den sonra gelen ismin esre olduğunu hatırlayınız.)  

    شَأْنٌ

    iş, hal, durum (ehemmiyetli ve büyük işler için kullanılır)  

    18- كَذَّبَتْ عاَدٌ الْمُرْسَلِينَ.

     
    (26/ŞUARÂ, 123). Ad (milleti)[4] peygamberleri yalanladı.  

    اَلْمُرْسَلُ

    peygamber, elçi  

    19- كَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلِينَ.

     
    (26/ŞUARÂ, 141). Semud (milleti de) peygamberleri yalanladı.  

    20- فَعَقَرُوهاَ فَأَصْبَحُوا ناَدِمِينَ.

     
    (26/ŞUARÂ, 157). Akabinde onu (mucize deveyi) kestiler, arkasından pişman oldular.  

    عَقَرَ

    kesti

    أَصْبَحَ

    oldu

    ناَدِمٌ

    pişman  

    21- قاَلُوا إِنَّماَ أَنْتَ مِنَ الْمُسَحَّرِينَ.

     
    (26/ŞUARÂ, 185). Sen ancak büyülenmişlerdensin dediler.  

    اَلْمُسَحَّرُ

    büyülenmiş

    إِنَّماَ

    ancak  

     

     

     

       

    22- فَجَعَلْناَهُمْ سَلَفاً وَ مَثَلاً لِلْآخرِينَ.

     
    (43/ZUHRUF, 56). Onları sonrakiler için bir geçmiş ve (ibret için) bir örnek kıldık.  

    سَلَفٌ

    geçmiş

    مَثَلٌ

    misal, örnek

    اَلْآخرِينَ

    sonrakiler  

    23- ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ.

     
    (9/TEVBE, 26). Sonra Allah Resûlü ve müminler üzerine sekînetini (sukûnet ve huzur duygusunu) indirdi.  

    24- اِنَّماَ الْمُؤْمِنُونَ اِِخْوَةٌ.

     
    (49/HUCURAT, 10). Mü’minler ancak kardeştirler.  

    أَخٌ ج اِِخْوَةٌ

    kardeş  

    25- اِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ.

     
    (36/YÂSÎN, 3). Sen şüphesiz peygamberlerdensin.  

    26- اِذْ جاَءَهاَ الْمُرْسَلُونَ.

     
    (36/YÂSÎN, 13). Hani onlara (şehir halkına) peygamberler gelmişlerdi.  

    اِذْ

    hani, bir zamanlar

     

    27- … غَفَرَ لِي رَبِّي وَ جَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ.

     
    (36/YÂSÎN, 27). Rabbim(in) beni bağışladı(ğını) ve beni ikram edilenlerden kıldı(ğını)[5] (keşke bilselerdi)…  

    غَفَرَ لِ

    bağışladı

    الْمُكْرَمُ

    ikram edilen

     

    28- وَ آيَةٌ[6] لَهُمُ اللَّيْلُ … فَاِذاَ هُمْ مُظْلِمُونَ.

     
    (36/YÂSÎN, 37). Gece de onlar için bir işarettir.. Birden onlar karanlıklara gömülmüşlerdir.  

    مُظْلِمٌ

    karanlıkta kalan

     

     

     

    فَاِذاَ هُمْ

    bir de bakmışsın onlar. [(اِذاَ) yanında zamirle yer aldığı zaman izâ fücâiyye dediğimiz “bir de bakmışsın,  birden, ansızın” manasını verir, (فَاِذاَ هُوَ) bir de bakmışsın o, (فَاِذاَ هُمْ) bir de bakmışsın onlar gibi] .   

    29- قاَلُوا ياَ وَيْلَناَ مَنْ بَعَثَناَ مِنْ مَرْقَدِناَ  … وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ.

     
    (36/YÂSÎN, 52). (İşte o zaman) “Eyvah! Yazıklarolsun bize, kabrimizden bizi kim kaldırdı? .. (Demek) peygamberler doğru söylediler” derler.  
     

     

     

    ياَ وَيْلَناَ

    eyvah, yazıklar olsun bize (tabir)

    مَرْقَدٌ

    yatılan yer, mezar  

    بَعَثَ

    diriltti, kaldırdı

    صَدَقَ

    doğru söyledi  

    30- هُمْ فِيهاَ خاَلِدُونَ.

     
    (7/A’RÂF, 42). Onlar (inanıp iyi işler yapanlar) orada (cennette) ebedîdirler.

    خاَلِدٌ

    ebedî

     

     

    31- وَجَعَلَ الظُّلُماَتِ وَ النُّورَ.

     
    (6/EN’ÂM, 1). Karanlıkları ve aydınlığı yarattı.  

     

     

    قَدِيرٌ. شَىْءٍ كُلِّ عَلَى اللَّهُ       وَ نَذِيرٌ

    وَ

    بَشِيرٌ

    جاَءَكُمْ

    32-..فَقَدْ

     
    Haber

    Câr-mecrûr

    Mübtedâ

    İsti’naf Ma’tûf Harfu Atıf      Fâil

    Fiil+Mef’ûl

    (فَ) Atıf harfi
     

     

           (başlangıç) harfi      (قَدْ)Tahkik (te’kîd) harfi
                                       

    (5/MÂİDE, 19). Muhakkak ki size bir müjdeleyici ve bir uyarıcı gelmiştir. Allah herşeye kâdirdir.

    قَدِيرٌ

    kâdir, gücü yeten

    بَشِيرٌ

    müjdeleyici

    نَذِيرٌ

    uyarıcı