Övme ve yerme fiilleri Medh ve zem fiilleri
Arapçada birini övmek ya da yermek için kullanılan fiiller vardır. Bu fiiller övmek için olunca “ne güzel!” “ne iyi! ; yermek için olunca da “ne kötü!” “ne çirkin!” şeklinde tercüme edilir.
Med fiilleri:نِعْمَ – حَبَّذَا
Zem fiilleri :بِئْسَ – سَاءَ – لاَ حَبَّذَا
Cümlede kullanılışları: Birinci cümlenin başında yer alırlar. Arkalarından genellikle iki merfu isim gelir. Birinci isim medh veya zem fiilin faili, ikinci isim de mahsusu olur. Fiil ve faili öne geçmiş haber, mahsus mübteda olur. Kurulan cümle isim cümlesidir. Örnekler:
نِعْمَ الدَّرْسُ دَرْسُ التَّارِيخ “Tarih dersi ne iyi derstir.” Bu cümlede الدَّرْسُ faildir. دَرْسُ التَّارِيخ ise mahsustur.
نِعْمَتِ الْبِنْتُ فَاطِمَةُ “Fatma ne iyi kızdır.” Görüldüğü gibi fail müennes olduğunda medh fiili de müennes olur. Medh ve zem fiilleri cümlesinde fiilin faile cinsiyet bakımından uyması gibi uyar.
بِئْسَ الرَّجُلُ سَعِيدٌ “Said ne kötü adamdır.”
بِئْسَتْ الْحَدِيقَةُ اَلْحَدِيقَةُ الْمُهْمَلَةُ “İhmal edilen bahçe ne kötü bahçedir.”
سَاءَ الْحُكْمُ حُكْمُ الْقَاضِى “Hakimin hükmü ne kötü hükümdür.”
Arapçada medh (övmek) için (نِعْمَ), zem (yerme) için (بِىْٔسَ) camid fiilleri kullanılır. Genellikle bu fiillerden sonra merfu iki isim bulunur;
نِعْمَ الوَلَدُ عُمَرُ : Ömer ne iyi çocuktur.
بِىْٔسَ الخُلُقُ الكِذْبُ : Yalan söylemek ne kötü huydur.
نِعْمَ (Niğme) : İyi, güzel, ilginç, mükemmel, ne iyi, ne güzel, ne ilginç, ne mükemmel… manalarına gelir.
بِىْٔسَ (Bi’se) : Kötü, fena, çirkin, ne kötü, ne fena, ne çirkin… manalarına gelir.
Medh ve zem fiilleri lazımdırlar, mazidirler, muzari ve emirleri yoktur. Çekimleri de yoktur. Sonlarına müenneslik (ت) kullanılsa da olur, kullanılmasa da;
نِعْمَ الرَجُلُ أَحْمَدُ : Ahmet ne iyi adamdır.
نِعْمَ الرَجُلَانِ أَخَوَاكَ : İki kardeş ne iyi adamlardır.
نِعْمَ الرِجَالُ المُسْلِمُونَ : Müslümanlar ne iyi adamlardır.
نِعْمَتْ المَرْأَةُ عَاىِٔشَةُ : Ayşe ne iyi kadındır.
مَا ile kullanımı;
نِعْمَ مَا فَعَلْتَهُ : Yaptığın şey ne güzel.
نِعِمَّا هِيَ : O ne iyi. (مِعْمَ + مَا = نِعِمَّا)
نِعِمَّا زَيْدٌ : Zeyd ne iyidir.
Diğer övme ve yerme fiilleri şunlardır;
حَبَّذَا (Habbezâ) : Ne iyi, ne güzel, ne hoş, ne kadar iyi, ne kadar güzel, ne kadar hoş.
حَبَّذَا الإِجْتِهَادُ : Çalışmak ne kadar güzeldir.
لا حَبَّذَا (Lâ habbezâ) : Ne fena, ne kötü, ne kadar fena, ne kadar kötü.
لا حَبَّذَا السَرِقَةُ : Hırsızlık yapmak ne kadar kötüdür.
Genellikle (حَبَّذَا) ve (لا حَبَّذَا) dan sonra sadece bir merfu isim gelir, çünkü birinci merfu ismin yerine fail olarak (ذَا) gelmiştir.
(حَبَّذَا) ve (لا حَبَّذَا) hiç bir değişikliğe uğramaz, müfred, tesniye, cemi için aynı siygalar kullanılır. Müennesleri de yoktur.
جَمُلَ (Cemule) : Övme fiili olarak kullanılır.
جَمُلَ النَجَاحُ بُلُوغُ الأَمَلِ : Emele (arzuya) ulaşmak güzel bir başarıdır.
سَاءَ ve خَبُثَ : Yerme fiili olarak kullanılırlar.
سَاءَ الخُلُقُ شَهَادَةُ الزُورِ : Yalancı şahitlik ne kötü huydur.
خَبُثَ عَدُوُّ اللهِ الكَافِرُ : İnanmayan Allah’ın kötü (kişilikli) düşmanıdır.