Emir fiil 3 çeşittir: Emr-i hazır, emr-i gaib ve emr-i mütekellim.
Emr-i hazır: Karşımızdaki kişi veya kişilerden herhangi bir şeyi yapmasını emir yoluyla istemektir. Emr-i hazır, muzari fiil tablosunda muhatab ve muhataba çekimlerinden elde edilir. Emr-i hazırın yapılışını şöylece maddeleyebiliriz:
1- Önce muzari muhatab ve muhataba çekimi alınır.
2- Başlarındaki muzaraat harfleri atılır.
3- Müfred muhatab cezimlenir.
4- Cemi müennes hariç sonlarındaki “nun” düşürülür.
5- Muzaraat harfi atıldıktan sonra fiilin ilk harfi sakin olup okunmuyorsa başına bir hemze getirilir. Bu hemzenin harekesi de duruma göre şu şekilde olur: Sülasi fiilin muzaride orta harekesi damme ise hemze ötrelenir. Fetha veya kesre ise esrelenir. Muzaraat harfi atıldıktan sonra fiilin ilk harfi harekeli ise hemze getirilmez.
Örnek çekim:
Mesela, “yazdı” manasındaki كَتَبَ fiilinin emr-i muhatabını yapalım:
1. Basamak: Bu basamakta fiilin muzari muhatab ve muhataba çekimini alacağız: كَتَبَ fiilinin muzari muhatab ve muhataba çekimi şöyledir:
| تَكْتُبُونَ | تَكْتُبَانِ | تَكْتُبُ | Muzari muhatab |
| تَكْتُبْنَ | تَكْتُبَانِ | تَكْتُبِينَ | Muzari muhataba |
2. Basamak: Bu basamakta başlarındaki muzaraat harfleri atılır.
| كْتُبُونَ | كْتُبَانِ | كْتُبُ | Muzari muhatab |
| كْتُبْنَ | كْتُبَانِ | كْتُبِينَ | Muzari muhataba |
3. Basamak: Bu basamakta müfred muhatab cezimlenir:
| كْتُبُونَ | كْتُبَانِ | كْتُبْ | Muzari muhatab |
| كْتُبْنَ | كْتُبَانِ | كْتُبِينَ | Muzari muhataba |
4. Basamak: Bu basamakta cemi müennes hariç sonlarındaki “nun” düşürülür.
| كْتُبُو | كْتُبَا | كْتُبْ | Muzari muhatab |
| كْتُبْنَ | كْتُبَا | كْتُبِي | Muzari muhataba |
5. Basamak: Bu basamakta muzaraat harfi atıldıktan sonra fiilin ilk harfi sakin olup okunmuyorsa başına bir hemze getirilir.
| اكْتُبُو | اكْتُبَا | اكْتُبْ | Muzari muhatab |
| اكْتُبْنَ | اكْتُبَا | اكْتُبِي | Muzari muhataba |
Bu hemzenin harekesi de duruma göre şu şekilde olur: Sülasi fiilin muzaride orta harekesi damme ise hemze ötrelenir. Fetha veya kesre ise esrelenir. Örneğimizde orta harf damme olduğu için hemzede damme olur.
| اُكْتُبُو | اُكْتُبَا | اُكْتُبْ | Emri muhatab |
| اُكْتُبْنَ | اُكْتُبَا | اُكْتُبِي | Emri muhataba |
| Siz yazın | İkiniz yazın | Yaz |
Emr-i gaib: Üçüncü bir şahıstan bir şeyi yapmasını talep etmektir. “Gitsin, yazsın, Ali’ye söyle, her gün ders çalışsın” gibi emirler emr-i gaibe örnek olabilecek emirlerdir. Emr-i gaib, muzari fiil tablosunda gaib ve gaibe çekimlerinden elde edilir. Emr-i gaibin yapılışını şöylece maddeleyebiliriz:
1- Önce muzari fiilin gaib ve gaibe çekimi alınır.
2- Müfred gaib ve gaibede sonu cezimlenir.
3- Cemi müennes hariç sonlarındaki “nun” ( ن ) düşürülür.
4- Başına emir lamı ( لِ ) getirilir.
Örnek çekim:
Mesela, كَتَبَ fiilinin emr-i gaibini yapalım:
1. Basamak: Bu basamakta muzari fiilin gaib ve gaibe çekimi alınır. كَتَبَ fiilinin muzari gaib ve gaibe çekimi şöyledir:
| يَكْتُبُونَ | يَكْتُبَانِ | يَكْتُبُ | Muzari gaib |
| يَكْتُبْنَ | تَكْتُبَانِ | تَكْتُبُ | Muzari gaibe |
2. Basamak: Bu basamakta müfred gaib ve gaibenin sonu cezimlenir.
| يَكْتُبُونَ | يَكْتُبَانِ | يَكْتُبْ | Muzari gaib |
| يَكْتُبْنَ | تَكْتُبَانِ | تَكْتُبْ | Muzari gaibe |
3. Basamak: Bu basamakta cemi müennes hariç sonlarındaki “nun” düşürülür.
| يَكْتُبُو | يَكْتُبَا | يَكْتُبْ | Muzari gaib |
| يَكْتُبْنَ | تَكْتُبَا | تَكْتُبْ | Muzari gaibe |
4. Basamak: Bu basamakta başına emir lamı getirilir.
| لِيَكْتُبُو | لِيَكْتُبَا | لِيَكْتُبْ | Emir gaib |
| لِيَكْتُبْنَ | لِتَكْتُبَا | لِتَكْتُبْ | Emir gaibe |
| (Onlar) yazsınlar | (O ikisi) yazsınlar | (O) Yazsın |
Emr-i mütekellim: Kendimize verdiğimiz emir demektir. Emr-i mütekellim çok az kullanılan bir emir çeşididir. Muzari fiilin mütekellim çekiminden yapılır. Emr-i mütekellimin yapılışını şöylece maddeleyebiliriz:
1- Muzari fiilin mütekellim çekimi alınır.
2- Fiilin sonu cezimlenir.
3- Başa bir emir lamı ( لِ ) getirilir.
Örnek çekimi:
Mesela, كَتَبَ fiilinin emr-i mütekellimini yapalım:
1. Basamak: Bu basamakta muzari fiilin mütekellim çekimi alınır. كَتَبَ fiilinin muzari mütekellimi şöyledir:
| نَكْتُبُ | نَكْتُبُ | أَكْتُبُ | Muzari mütekellim |
2. Basamak: Bu basamakta kelimenin sonu cezimlenir.
| نَكْتُبْ | نَكْتُبْ | أَكْتُبْ | Muzari mütekellim |
3. Basamak: Bu basamakta kelimenin başına bir emir lamı getirilir.
| لِنَكْتُبْ | لِنَكْتُبْ | لِأَكْتُبْ | Muzari mütekellim |
| Biz yazalım | İkimiz yazalım | Yazayım |