Hadisler Günümüze Nasıl İntikal Etmiştir?
Kur’ân âyetleri nâzil oldukça onları vahiy
kâtiplerine bizzat yazdıran Hz. Peygamber, önceleri kendi hadislerinin
yazılmasını yasaklamış, fakat hadisleri birbirlerine rivâyet etmelerine izin
vermişti. Bu yasağın sebebi, ashâbın Kur’ân’la hadisleri birbirine karıştırma
tehlikesiyle Arap yazısının henüz gelişmemiş olması, okuma-yazma bilenlerin
azlığı, yazı malzemesinin kıtlığı gibi sebepler olabilir. Daha sonraları bu
mahzurlar ortadan kalkınca veya azalınca Hz. Peygamber’in, hadislerin
yazılmasına izin verdiğini görmekteyiz. Nitekim, hadis yazan 30-40 kadar
sahâbîden biri olana Abdullah b. Amr 1000 civarında hadis yazmış ve bunları bir
sahife (kolleksiyon) hâline getirmiş, adına da “es-Sahîfetü’s-Sâdıka” (Doğru
Sahife) demiştir. Sağlığında Hz. Peygamber’den pekçok hadis öğrenen sahâbe,
O’nun (s.a.s) vefâtından sonra bunları başkalarına nakletmiş, böylece hadisler
hem sözlü, hem de yazılı bir halde sonraki nesillere intikal etmiştir. Hz.
Peygamber’in vefatından sonra başlayan hadis toplama yolculukları (rıhle) ve
hicrî birinci asır ortalarından itibaren görülen “tedvin” (dağınık haldeki hadis
malzemesini bir araya toplama) faaliyetleri H. 99-101 yıllarında halife Ömer İbn
Abdülaziz (H. 101) zamanında vâliliklere gönderilen emirnamelerle resmî tedvin
hâlinde devam etmiş; toplanan bu hadisler konularına göre tasnif edilerek hicrî
ikinci asır ortnlarından itibaren hadis kitapları meydana getirilmeye
başlanmıştır. Günümüze kadar gelen en eski hadis kitapları bu devrelere âittir.
Bu kitaplardan sonra hicrî üçüncü asırda ” Kütüb-i Sitte” (altı kaynak eser)
denilen hadis külliyâtının meydana getirilmesiyle hadis tasnifi altın çağına
ulaşmıştır. Kütüb-i Sitte; Buhârı ve Müslim’in “el-Câmiu’s-Sahîh” leri ile, Ebû
Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin “Sünen” lerinden oluşmaktadır.
[1]