Cerh ve Ta’dil Kitapları:
Hadisin sahihini sekîminden, makbulünü
merdudundan ayırma gayretinin bir neticesi olarak gelişmiş olan bu ilim dalında
kaleme alınmış bir çok eser mevcuttur. İbn Ebi Hâtim er-Râzi’nin “Kitâbü’l-cerh
ve’t-ta’dîl’i”; Ahmed b. Hanbel’in “Kitâbü’l-ılel’i” ; Zehebî’nin “Mizânü’l
i’tidâl’i”; Buhârî’nin “et-Târihü’l-kebir’i” bu alanda yazılmış çok sayıdaki
eserden sadece birkaçıdır.[1]
Ravilerin tanınmasında isimlerin, künyelerin ve
lakabların fevkalade önemi vardır. Bu alanlarda ve onlara bağlı tali derecedeki
konularda da özel gayretler sarfedilmiş, eserler yazılmıştır.
Cerh ve ta’dil sonucu oluşan ravi grupları
hakkında müstakil eserler yazılmış olduğu gibi her iki gruba giren ravileri
tanıtan müşterek eserler de kaleme alınmıştır. Mesela İbn Hibban (v.354/965)’ın
Kitabu’s-sikat’ı; Zehebi (v.748/1347)’nin Tezkiretü’l-Huffaz’ı sadece sika
ravileri; İbn Adiy (v.365/976)’in el-Kamil fi’d-Duafa’sı, Zehebi’nin Mizanu’l-İtidal’i
ve el-Muğni fi’Duafa’sı, İbn Hacer (v.852/1448)’in Lisanu’l-Mizan’ı sadece zayıf
ravileri tanıtmaktadırlar.
İbn Ebi Hatim (v.327/939)’inel-Cerh ve’t-ta’dil’i;
el-Mizzi (v. 742/1341)’nin Tehzibu’l-Kemal’i; İbn Hacer’in Tehzibu’t-Tehzib’i
ile Takribu’t-Tehzib’i hem sika hem zayıf ravileri karışık olarak
tanıtmaktadırlar.
Ayrıca müdellisler ve ömrünün sonunda zihni
iğtişaşa uğrayan (muhtelit) sikalar, kendisinden sadece bir kişinin rivayette
bulunduğu raviler (vuhdan) gibi daha özel ravi gruplarını tanıtmak için yazılmış
müstakil eserler de bulunmaktadır.
[2]
Bugün elimizde bulunan rical kitaplarında, kendi
zamanlarında belli bir itibar görerek rivayetleri hadis kitaplarına geçmiş
takriben 20 bin ravinin cerh ve tadil açısından durumu açıklanmış bulunmaktadır.
Bunların büyük çoğunluğu da hicri ilk dört asırda yaşamış kişilerdir. Hadis
metinleri kitaplarda toplandıktan sahihler, sakimler, uydurmalar iyice tefrik
edildikten sonra, artık kitaplardan yararlanma yaygınlaştığı için cerh ve tadil
prensiplerine göre incelenecek ravi de kalmamıştır.[3]