c) Türkiye’de Hadis Usulü Çalışmaları:
Cumhuriyet döneminde 1950’li yıllara kadar
Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından tercüme ve şerhettirilen Sahihi Buhari
Muhtasarı Tecrid-i Sarih’te Ahmed Naim Bey (v.1936) tarafından yazılan mukaddime
cildinden başka hadis usulüne dair ciddi bir çalışma görülmemektedir. Ahmed Naim
Bey’in bu bir cildlik Tecrid Mukaddimesi, ihtiva ettiği konular ve verdiği
detaylı bilgiler bakımından hala sahasında yeganeliğini korumaktadır.
1950’lerden sonra faaliyete geçen orta ve yüksek
seviyedeki dini eğitim ve öğretim kurumları çevresinde geliştirilen ilmi
araştırmalar ve İmam-Hatip Liseleri için yazılan ders kitapları hadis usulü
konusunda belli bir ilmi faaliyetin doğmasına ve bu alanda değişik hacımda
eserlerin yayınlanmasına vesile olmuştur.
Günümüz İlahiyat Fakültelerinde hadis Anabilim
Dalı alanında lisans, yüksek lisans ve doktora programları dolayısıyla yeni usul
eserleri neşrolunmaktadır. Önümüzdeki yılların bu konuda telif-tercüme daha bir
çok eseri gün ışığına çıkaracağı muhakkatır.
Bugüne kadar neşredilmiş bulunan hadis usulü
eserlerini şöylece sıralayabiliriz:
1)
Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi (Mukaddime), Babanzâde Ahmed
Naim, İstanbul 1928; Ankara 1957 (2. baskı) Bu eser Tedrîbu’r-Râvî’nin tercümesi
mahiyetindedir.
2)
Bazı Hadis Meseleleri Üzerine Tetkikler, Prof. Dr. Tayyib Okiç, Ankara 1959. (Bu
eser, işlediği konular hakkında zengin bilbiyografya vermesi açısından önem
taşımaktadır.)
3)
Hadis Usulü, Hayreddin Karaman, İstanbul, 1965.
4)
Hadis Usulü, Prof. Dr. Talat Koçyiğit, Ankara 1967.
5)
Hadis Ricali, Ali Özek, İstanbul 1967.
6)
Hadis İlimleri ve Istılahları, Suphi Salih (trc. M. Yaşar Kandemir) Ankara 1971.
7)
Hadis Istılahları, Prof. Dr. Talat Koçyiğit, Ankara 1981.
8)
Nuhbetu’l-Fiker Şerhi, İbn Hacer, (trc. Prof.Dr. Talat Koçyiğit) Ankara.
9)
Yeni Usul-i Hadis, Z. Ahmed et-Tahanevi (ter. İbrahim Canan), İzmir 1982.
10)
Hadis 1, Ali Yardım, İzmir 1984.
11)
Hadis Derleri (2, 3), Mücteba Uğur, Ankara.
12)
Anahatlarıyla Hadis, İsmail L. Çakan, İstanbul 1983.
13)
Hadis Istılahları Sözlüğü, Dr. Abdullah Aydınlı, İstanbul 1987.
14)
Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi (Hicri ilk üç asır) Dr. Ahmet Yücel,
İstanbul 1996.
15)
Hadiste Rical Tenkidi (Cerh ve Ta’dil İlmi) Dr. Emin Aşıkkutlu, İstanbul 1997.[1]
Hiç şüphesiz hadis usûlü kitapları bunlardan
ibaret değildir. Zaman içerisinde hadis usulü meseleleri, te’lif, ihtisar, şerh,
nazım şeklinde telif olunan geniş kapsamlı kitaplardan incelemeye ve tetkike
çalışılmıştır. Özellikle H. 14. asır başlarından itibaren İslâm dünyasında
yeniden canlanan hadis usûlü çalışmaları giderek müsbet yönde gelişmektedir.
Hadis usûlü konusunda yazılmış olan eserler, bize her şeyden önce Müslümanların
sağlam ve sahih hadis metinlerine sahip olmak için göstermiş oldukları fevkalade
ilmî ciddiyetin ölçüsünü göstermektedir. Hadise ve hadisle ilgili bilinmesi
gereken konulara müslümanlar burada görüldüğü gibi büyük önem atfetmişlerdir.
İlmî ve tarihî hakikatın böyle olmasına rağmen bazı yazarların, âlimlerin hadise
gereken önemi vermedikleri şeklindeki iddialarının vakıayla bağdaşmayan gayr-i
ciddi sözlerden olduğu da açıkça anlaşılmaktadır.[2]