3. Cerh ve Ta’dil İlmi (İlmu’l-Cerh ve’t-Ta’dil):
Sahâbeden itibaren bütün hadis râvîlerinin
doğruluk ve güvenirlik durumlarının incelendiği bir ilim dalıdır. Genellikle
râvîler isimlerine ve künyelerine göre alfabetik bir tarzda sıralanır ve her
birinin hayatı, kimlerden hadis rivâyet ettiği, kimlere hadis naklettiği,
râvîler arasındaki yeri, adâlet ve zabt yönünden durumu, kendisi hakkında hadis
münekkidlerinin görüşü… teknik tâbirlerle ifade edilir. İlk asırlardan
itibaren pek çok kıymetli eserin kaleme alındığı bu ilim dalında, İbn Ebi Hâtim
er-Razi’nin “el-Cerh ve’t-Ta’dil” adlı kıymetli bir kitabı vardır.
[1]
Cerh, sözlükte silahla yaralamak, dürtmek, bir
yarayı deşmek manalarına gelir. Ta’dil ise düzeltmek, hakkını vermek, temizlemek
demektir. Cerh ve ta’dil hadis ravilerini eleştirerek onların özel hayatlarında
ve hadis rivayetinde kusur ve ayıp sayılan hallerini ya da güvenilir olduklarını
açığa çıkarmak demektir. Cerh ve ta’dil ilmi ravilerde hadis rivayetinde kusur
sayılan bazı hallerin bulunup bulunmadığını araştıran ilimdir.
Cerh ve Ta’dil, Tarihu’r-Ruvat gibi Hadis Ricali
İlminin bir bölümüdür. Hadis ilminde ileri dereceyi almış bir alimin, bir raviyi
İslam Dini’nin emir ve yasaklarına aykırı hareket, yalancılık ve hadis rivayet
kaidelerine uymamak gibi bir sebeple tenkit edip rivayetini çürüğe çıkarmasına
cerh denir. Ta’dil ise araştırma sonucu ravinin kötülüklerden uzak, dürüst,
İslamiyet’in emir ve yasaklarına bağlı hafıza bakımından kusursuz olduğunun
tesbit edilmesidir. İşte Cerh ve Ta’dil İlmi, yukarıda gördüğümüz cerh ve ta’dil
konusundaki ilimdir. Bir başka deyişle hadis ravilerinin güvenilir olup
olmadığını ortaya koyma ilmidir.
Cerh ve Ta’dil İlminin önemli kaynak eserleri:
a)
Kitabu’l-Cerh ve’t-Ta’dil, İbnu Ebi Hatim er-Razi (240-327 h./854-938m.)
b)
el-Kâmil, İbnu Adiyy (277-327h./690-938m.)
c)
Mizanu’l-İ’tidal, ez-Zehebi (673-748h./1274-1337m.)
d)
Lisanu’l-Mizan, İbn Hacer el-Askalani.
[2]
e)
Cerh ve’t-ta’dil, İbn Ebi Hatim er-Razi.
[3]