Mütevatir:
Adeten yalan söylemek üzere birbirleriyle
anlaşmaları imkânsız bir topluluğun rivayet ettiği ve maddi bir şeye isnad
ettikleri rivayettir.
Mütevatir, hem lafız, hem mana itibariyle
mütevatir sadece manasıyla mütevatir olmak üzere iki kısma ayrılır.
Hem lafız, hem mana itibariyle mütevatir:
Ravilerin hem lafzı, hem de manası üzerinde ittifak ettikleri mütevâtir
rivayettir.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem‘in:
“Kim benim aleyhime kasten yalan uydurursa cehennemdeki yerine hazırlansın”
buyruğu buna örnektir. Bu hadisi Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem‘den
altmışdan fazla sahabi rivayet etmiş bulunmaktadır. Cennetle müjdelenen on
sahabi de bunlar arasındadır. Bunlardan da pekçok sayıda kimse rivayet etmiştir.
Mana itibariyle mütevatire
gelince: Ravilerin genel anlamı itibariyle ittifak ettikleri, fakat her hadisin
özel manası ile münferid kaldığı rivayetlerdir.
Şefaate dair hadisler ile mestler üzerine
meshetmeye dair hadisler buna örnektir. Hadis usulü ilmine dair nazım bir metin
hazırlayanlardan birisi bu hususta şöyle demektedir:
“Tevatüren gelenler arasında: Kim aleyhine yalan
uydurursa…
“Ve kim Allah’tan mükâfat bekleyerek, Allah için
bir ev (mescid) bina ederse hadisleri ile
Ru’yet (Allah’ın görülmesi), şefaat ve Havz
hadisleri
Bir de mestler üzerine mesh hadisleri vardır.
Bunlar bu hadislerin bir kısmıdır.”
Her iki kısmıyla mütevatir:
1-
İlim ifade eder. Bu da kendisinden nakledildiği zata nisbetinin sahih olduğunun
kat’i (kesin) olması demektir.
2-
Eğer haber anlamını ihtiva ediyorsa, tasdik edilmesi, eğer istek (emir ve yasak)
ihtiva ederse uygulanması suretiyle neye delâlet ediyorsa gereğince amel etmeyi
de ifade eder.