Zamirler, ismin yerini tutan kelimelerdir. Örneğin, “Öğrenciler okula gitti.” cümlesinde, “öğrenciler” ikinci bir cümlede kullanılacaksa kolaylık olsun diye “öğrenciler” yerine “onlar” ifadesini kullanırız. Mesela: “Öğrenciler okula gitti, onlar sınıfa girdi.” deriz. Buradaki “onlar” zamirdir. Bu izahtan da anlaşılıyor ki, bir zamiri kullanabilmemiz için onunla ilgili bir ismin önceden geçmesi gerekir.
Arapçada iki çeşit zamir vardır: 1- Munfasıl zamir. 2- Muttasıl zamir.
Munfasıl zamir: Hiçbir kelimeye bitişmeden ayrı bir kelime olarak yazılan zamirlerdir. Bu zamirler kendi arasında ikiye ayrılırlar: 1- Merfu munfasıl zamir. 2- Mensub munfasıl zamir.
Zamirlerin sonu aslında cümledeki yerlerine göre değişmez. Yani mebni kelimelerdir. Hemen mebninin manasını izah edelim.
Mebni: Bir kelime, cümledeki yeri ne olursa olsun, mesela ister fail olsun, ister meful olsun, isterse muzafun ileyh olsun her zaman tek hal üzere bulunan kelimelere denir.
Merfu munfasıl zamirler: Ref olmayı gerektiren durumlarda kullanılan ve ayrı yazılan zamirlerdir. Bu durumda zamir çoğu zaman karşımıza isim cümlesinin ögesi olan mübteda olarak çıkar. Munfasıl zamirler, Türkçede yalın halde gelen “ben, sen, o, biz, siz, onlar” kişi zamirleridir. Merfu munfasıl zamirleri şu tabloda toplu olarak gösterebiliriz.
Cemi | Müsenna | Müfred | |
هُمْ | هُمَا | هُوَ | Gaib |
Onlar | O ikisi | O | |
هُنَّ | هُمَا | هِىَ | Gaibe |
Onlar | O ikisi | O | |
أَنْتُمْ | أَنْتُمَا | أَنْتَ | Muhatab |
Siz | Siz ikiniz | Sen | |
أَنْتُنَّ | أَنْتُمَا | أَنْتِ | Muhataba |
Siz | Siz ikiniz | Sen | |
نَحْنُ | نَحْنُ | أَنَا | Mütekellim |
Biz | Biz ikimiz | Ben |
Mansub munfasıl zamirler: Cümlede daha çok meful olarak kullanılır. Mefuller nasb durumunda olduğundan bu zamirlere mensub munfasıl zamirler denir. Mensub munfasıl zamirleri şu tabloda toplu olarak gösterebiliriz:
Cemi | Müsenna | Müfred | |
إِيَّاهُمْ | إِيَّاهُمَا | إِيَّاهُ | Gaib |
Onlara, onları | O ikisine, o ikisini | Ona, onu | |
إِيَّاهُنَّ | إِيَّاهُمَا | إِيَّاهَا | Gaibe |
Onlara, onları | O ikisine, o ikisini | Ona, onu | |
إِيَّاكُمْ | إِيَّاكُمَا | إِيَّاكَ | Muhatab |
Size, sizi | Siz ikinize, siz ikinizi | Sana, seni | |
إِيَّاكُنَّ | إِيَّاكُمَا | إِيَّاكِ | Muhataba |
Size, sizi | Siz ikinize, siz ikinizi | Sana, seni | |
إِيَّانَا | إِيَّانَا | إِيَّاىَ | Mütekellim |
Bize, bizi | Biz ikimize, biz ikimizi | Bana, beni |