Mükaşefe Ve Rüya:
Hadis almanın muhaddislerce kabul edilen ve usul
kitaplarında âdab ve şartları belirtilen hadis alma yolları yukarıda açıklanan 8
yoldan biri ile olur. Bunlar dışında başka bir yol bilinmez. Bazı kitaplarda
rastlanan mükâşefe ve rüya yoluyla Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)’den
telakki edildiği söylenen sözlere hadis denemez, onların, dini hiçbir değeri
yoktur. Rüyayı sâdıka hak ise de, sika bir kimse rüyasında Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)’dan bazı sözler öğrenmiş olsa da buna hadis denemez. Rüya sadece gören
kimse için bir kıymet taşır. Halbuki hadis kıyamete kadar, herkes için din
ortaya koyar. Bunun yolu da objektif şartlara göre, belli kaidelere göre her
zaman kontrolü tahkiki mümkün olan rivayetten geçer. Bunun aksini söyleyen,
sübjektiviteyi esas alan tek bir sünnî muhaddis çıkmamıştır.[1]
Burada özetle ele alınan hadis tahammül yolları,
bazıları diğer bazılarına nisbetle daha çok itiraza uğramış olsa bile,
hadisçiler arasında az veya çok tatbik alanı bulmuştur. Bu yollardan herhangi
biri, hadisçilerin çoğunluğu tarafından zayıf sayılmış ise, bu yolla nakledilen
hadislerin de zayıflığına hükmedilmiş; yolun sıhhatine inananlar ise, hadisleri
de sahih kabul etmişlerdir. Bununla beraber, semâ’, arz veya kırâat gibi
tahammül yolları, herhangi bir ihtilaf söz konusu olmaksızın en üstün hadis alma
usûlleri olarak kabul görmüş ve hadisçiler, sırf bu yollarla hadis alabilmek
için rıhle fi talebi’l-hadis adı altında uzun ve meşakatli seyahatleri göze
almakta tereddüt görmemişlerdir.[2]
[1]
İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 2/68.
[2]
Talat Koçyigit, a.g.e., s. 419; Sabahaddin Yıldırım, Şamil İslam
Ansiklopedisi: 6/88.