Arapça GramerArapça Gramer Kitabı Online Fihrist

Arapça Yeterlilik Fiili

 

YETERLİLİK FİİLİ

اِسْتَطَاعَ    يَسْتَطِيعُ

…e bildi, ….a bildi -…e bilir, ….a bilir

قَدَرَ  يَقْدِرُ

…e bildi, …a bildi – …e bilir, …a bilir (gücü yeter)

Bunlardan en çok kullanılanı (اِسْتَطَاعَ) fiilidir.

اِسْتَطاَعَ أَنْ يَكْتُبَ

yazabildi

يَسْتطِيعُ أَنْ يَكْتُبَ

yazabilir

Arapça’da mâzî yeterlilik  yapılacağı zaman  اِسْتَطاَعَ fiilinin mâzî çekimiyle birlikte  أَنْ يَكْتُبَ  fiilinin çekimi ilave edilir ya da aynı vazifeyi gören masdar kullanılır.

 

Mâzî Yeterlilik Çekim Tablosu

Cemi

Tesniye

Müfred

 

اِسْتَطَاعُوا أَنْ يَكْتُبوُا

اِسْتَطَاعَا أَنْ يَكْتُبَا

اِسْتَطَاعَ أَنْ يَكْتُبَ

Gâib

(Onlar) yazabildiler

(İkisi) yazabildi

(O) yazabildi

 

اِسْتَطَعْنَ أَنْ يَكْتُبْنَ

اِسْتَطَاعَتاَ أَنْ تَكْتُبَا

اِسْتَطاَعَتْ أَنْ تَكْتُبَ

Gâibe

 

اِسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَكْتُبوُا

اِسْتَطَعْتُمَا أَنْ تَكْتُبَا

اِسْتَطَعْتَ أَنْ تَكْتُبَ

Muhatap

(Sizler) yazabildiniz

(İkiniz) yazabildiniz

(Sen) yazabildin

 

اِسْتَطَعْتُنَّ أَنْ تَكْتُبْنَ

اِسْتَطَعْتُمَا أَنْ تَكْتُبَا

اِسْتَطَعْتِ أَنْ تَكْتُبِي

Muhâtaba

 

اِسْتَطَعْناَ أَنْ نَكْتُبَ

اِسْتَطَعْنَا أَنْ نَكْتُبَ

اِسْتَطَعْتُ أَنْ أكْتُبَ

Mütekellim

(Bizler) yazabildik

(İkimiz) yazabildik

(Ben) yazabildim

   
           

  

Not: Burada unutulmaması gereken uzatmadan sonra cezm geldiği zaman illet harfinin düşeceği kaidesidir. Gâibe cemî müennes nûnu’nda uzatan eliften sonra cezm geldiği için  illet harfi düşmüş geriye kalanda aynı seyri takip etmiştir. İlletli ve mezîd fiillerde bunun örnekleri bol bol gelecektir. Şimdilik (اِسْتَطاَعَ) fiilinin bu haliyle ezberlenmesi gerekir.

Muzâri yeterlilikte de; (يَسْتَطِيعُ ) fiilinin muzâri çekimiyle birlikte  أَنْ يَكْتُبَ  fiilinin çekimi ilave edilir ya da aynı vazifeyi gören masdar kullanılır, ..abilir, …ebilir, …abiliyor manasını verir:

يَسْتَطِيعُ أَنْ يَكْتُبَ(=يَسْتَطِيعُ الْكِتاَبَةَ)

yazabilir, yazabiliyor  

يَسْتَطِيعَانِ أَنْ يَكْتُبَا

ikisi yazabilir

يَسْتَطِيعُونَ أَنْ يَكْتُبُوا

yazabiliyorlar, yazabilirler

 

Muzâri Yeterlilik Çekim Tablosu

 

Cemi

Tesniye

Müfred

   

يَسْتَطِيعوُنَ أَنْ يَكْتُبُوا

يَسْتَطِيعَانِ أَنْ يَكْتُبَا

يَسْتطِيعُ أَنْ يَكْتُبَ

Gâib  

(Onlar) yazabilirler

(İkisi) yazabilir

(O) yazabilir, yazabiliyor

   

يَسْتَطِعْنَ أنْ يَكْتُبْنَ

تَسْتَطِيعَانِ أَنْ تَكْتُبَا

تَسْتَطِيعُ أَنْ تَكْتُبَ

Gâibe  
                       

 

تَسْتَطِيعوُنَ أَنْ تَكْتُبُوا

تَسْتَطِيعَانِ أَنْ تَكْتُبَا

تَسْتَطِيعُ أَنْ تَكْتُبَ

Muhatap

(Sizler) yazabilirsiniz

(İkiniz) yazabilirsiniz

(Sen) yazabilirsin

 

تَسْتَطِعْنَ أنْ تَكْتُبْنَ

تَسْتَطِيعَانِ أَنْ تَكْتُبَا

تَسْتَطِيعيِنَ أَنْ تَكْتُبيِ

Muhâtaba

 

 

 

 

نَسْتَطِيعُ أَنْ نَكْتُبَ

نَسْتَطِيعُ أَنْ نَكْتُبَ

أَسْتَطِيعُ أَنْ أَكْتُبَ

Mütekellim

(Bizler) yazabiliriz

(İkimiz) yazabiliriz

(Ben) yazabilirim

 

         

Not: Gâibe ve muhâtaba cemi müenneslerde uzatma harfinden sonra cezm geldiği için aradaki uzatan illet harfi elif düşmüştür.

Olumsuz Şekilleri:

 

مَا اسْتَطَاعَ أَنْ يَكْتُبَ  _ لَمْ يَسْتَطِعْ أَنْ يَكْتُبَ

 

yazamadı

 

لاَ يَسْتَطِيعُ أَنْ يَكْتُبَ

yazamıyor

لَنْ يَسْتَطِيعَ أَنْ يَكْتُبَ

asla yazamayacak

لَمَّا يَسْتَطِعْ أَنْ يَكْتُبَ

henüz yazamadı
       

Ayet Örnekleri:

1- …مَا كَانُوا يَسْتَطِيعُونَ السَّمْعَ وَمَا كَانُوا يُبْصِرُونَ .

…Onlar ne kulak verebiliyor, ne de (gerçeği) görebiliyorlardı (Hûd, 20).

2- فَمَا اسْطَاعُوا[4] أَنْ يَظْهَرُوهُ وَمَا اسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا[5] .

Bu sebeple (Ye’cüc ve Me’cûc) onu (seddi) ne aşmaya muktedir oldular ne de onu delebildiler (Kehf, 97).

3- إِذْ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَن يُنَزِّلَ عَلَيْنَا مَآئِدَةً مِنَ السَّمَاءِ …

Hani Havariler “Ey meryem oğlu İsâ, Rabbin bize gökten, donatılmış bir sofra indirebilir mi?.. demişlerdi (Mâide, 5).

4- وَلاَ يَسْتَطِيعُونَ لَهُمْ نَصْرًا وَلاَ أَنْفُسَهُمْ يَنْصُرُونَ.

Halbuki (putlar) ne onlara bir yardım edebilirler ne de kendilerine bir yardımları olur (A’râf, 192).

5- فَلاَ يَسْتَطِيعُونَ تَوْصِيَةً وَلاَ إِلَى أَهْلِهِمْ يَرْجِعُونَ .

İşte (ölüm anında) onlar ne bir vasiyette bulunabilirler, ne de ailelerine dönebilirler (Yâsin, 50).

*  إسْتَطَاعَ   يَسْتَطِيعُ ile yapılan yeterlilik fiili قَدَرَ   يَقْدِرُ  )gücü yetti, kadir oldu) fiili ile de yapılabilir.يَسْتَطِيعُ   إسْتَطَاعَ   yerine قَدَرَ  يَقْدِرُ  )gücü yetti, kâdir oldu) fiilinin çekimi getirilir, geri kalan durumda herhangi bir değişiklik olmaz.

Mâzî Yeterlilik Çekim Tablosu

Cemi

Tesniye

Müfred

 

قَدَروُا أَنْ يَكْتُبُوا

قَدَرَا أَنْ يَكْتُباَ

قَدَرَ أَنْ يَكْتُبَ

Gâib

(Onlar) yazabildiler

(İkisi) yazabildi

(O) yazabildi

 

قَدَرْنَ  أَنْ  يَكْتُبْنَ

قَدَرَتاَ أَنْ تَكْتُباَ

قَدَرَتْ أَنْ تَكْتُبَ

Gâibe
         

 

قَدَرْتُمْ أَنْ تَكْتُبُوا

قَدَرْتُمَا أَنْ تَكْتُبَا

قَدَرْتَ أَنْ تَكْتُبَ

Muhatap

(Sizler) yazabildiniz

(İkiniz) yazabildiniz

(Sen) yazabildin

 

قَدَرْتُنَّ أَنْ تَكْتُبْنَ

قَدَرْتُمَا أَنْ تَكْتُبَا

قَدَرْتِ أَنْ تَكْتُبِي

Muhâtaba

 

 

قَدَرْنَا أَنْ نَكْتُبَ

قَدَرْنَا أَنْ نَكْتُبَ

قَدَرْتُ أَنْ أَكْتُبَ

Mütekellim  
 

(Bizler) yazabildik

(İkimiz) yazabildik

(Ben) yazabildim

   
 

  

Muzâri Yeterlilik Çekim Tablosu

 
 

Cemi

Tesniye

Müfred

   

يَقدِروُنَ أَنْ يَكْتُبُوا

يَقدِرَانِ أَنْ يَكْتُباَ

يَقْدِرُ أَنْ يَكْتُبَ

Gâib

(Onlar) yazabilirler

(İkisi) yazabilir

(O)yazabilir, yazabiliyor

 

يَقدِرْنَ أَنْ يَكْتُبْنَ

تَقْدِرَانِ أَنْ تَكْتُبَا

تَقْدِرُ أَنْ تَكْتُبَ

Gâibe
                     

 

تَقْدِرُونَ أَنْ تَكْتُبُوا

تَقْدِرَانِ أَنْ تَكْتُبَا

تَقْدِرُ أَنْ تَكْتُبَ

Muhatap

(Sizler) yazabilirsiniz

(İkiniz) yazabilirsiniz

(Sen) yazabilirsin

 

تَقْدِرْنَ أَنْ تَكْتُبْنَ

تَقْدِرَانِ أَنْ تَكْتُبَا

تَقْدِرِينَ أَنْ تَكْتُبيِ

Muhâtaba
         

 

نَقْدِرُ أَنْ نَكْتُبَ

نَقْدِرُ أَنْ نَكْتُبَ

أَقْدِرُ أَنْ أَكْتُبَ

Mütekellim

(Bizler) yazabiliriz

(İkimiz)yazabiliriz

(Ben) yazabilirim

 
           

Muzâri olan  يَقْدِرُfiilinin başına  سَ     ya da  سَوْفَ   getirilerek gelecek zaman yapılır:

سَاَقْدِرُ أَنْ أَكْتُبَ.

yazabileceğim

سَوْفَ تَقْدِرُونَ أَنْ تَكْتُبُوا.

yazabileceksiniz

سَنَقْدِرُ أَنْ نَكْتُبَ دَرْسَنَا مَسَاءً.

Dersimizi akşam yazabileceğiz.

يَقْدِرُ الأَطْفَالُ أَنْ يَكْسِرُوا الْكُرْسِيَّ.

Çocuklar sandalyeyi kırabilirler.

وَمَا قَدَرُوا اللّهَ حَقَّ قَدْرِهِ …

Allah’ı gereği gibi tanıyamadılar…(En’âm, 91)

…لاَ يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلَى شَيْءٍ …

Kazandıklarından hiçbirşeyi elde edemezler… (İbrâhim, 18)

Not: (إسْتَطَاعَ   يَسْتَطِيعُ) fiili yerine (أَمْكَنَ يُمْكِنُ) (mümkün, mümkün oldu) fiili konularak da yaklaşık mana elde edilebilir. (يُمْكِنُ) fiili sabit kalmak suretiyle sonuna gerekli zamirler eklenerek kullanılır. Araplar bu fiili oldukça sık kullanmaktadırlar.

هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تَعْرِفَ السُّوقَ ؟

Çarşıyı bilebilir misin?

نَعَمْ ، يُمْكِنُنِي أَنْ أَعْرِفَهاَ.

Evet, onu bilmem mümkün.

هَلْ تَسْتَطِيعُونَ أَنْ تَأْخُذُوا هَذِهِ الْكُتُبَ مِنْ هُناَ؟

Bu kitapları buradan alabilir misiniz?

نَعَمْ ، يُمْكِنُناَ أَخْذُهاَ.

Evet, onları almamız mümkün.

هَلْ تَسْتَطِيعِينَ أَنْ تَحْفَظِي هَذاَ الْواَجِبَ ؟

Bu ödevi ezberleyebilir misin?

 

 

نَعَمْ ، يُمْكِنُنِي حِفْظُهُ.

Evet, onu ezberlemem mümkün.

هَلْ تَسْتَطِيعاَنِ أَنْ تُشاَهِداَ هَذِهِ الصُّورَةَ ؟

(İkiniz) bu resmi görebiliyor musunuz?

نَعَمْ ، يُمْكِنُناَ مُشاَهَدَتُهاَ.

Evet, onu görmemiz mümkün.

Cümle Örnekleri:

1- هَلِ اسْتَطاَعَ أَنْ يَفْتَحَ الْباَبَ ؟ نَعَمْ أَمْكَنَهُ فَتْحُهُ. هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تَفْتَحَ هَذِهِ الْخِزاَنَةَ؟

2- اِسْتَطاَعَ أَخِي حِفْظَ الْقُرْآنِ الْكَرِيمِ فِي سَنَتَيْنِ – اِسْتَطاَعَ الصَّدِيقاَنِ أَنْ يُشاَهِداَ تِلْكَ الْأَماَكِنَ الْبَعِيدَةَ بِالْمِنْظاَرِ .

3- آسِفٌ[6] ياَ صَدِيقِي ، لاَ أَسْتَطِيعُ أَنْ آكُلَ مَعكَ الْعَشاَءَ لاَنَّ واَلِدِي مَرِيضٌ وَ يَجِبُ أَنْ أَذْهَبَ مَعَهُ إِلَى الطَّبِيبِ .

4- اِسْتَطاَعَ خاَلِدٌ أَنْ يُنْقِذَ[7] الْوَلَدَ مِنَ الْغَرَقِ – هَلْ يَسْتَطِعْنَ أَنْ يَكْتُبْنَ الرَّساَئِلَ ؟ نَعَمْ يُمْكِنُهُنَّ كِتاَبَتُهاَ.

5- هَلْ يَسْتَطِيعُونَ أَنْ يُشاَهِدُوا الْوَزِيرَ ؟ نَعَمْ ، يُمْكِنُهُمْ مُشاَهَدَتُهُ .

6- قاَلَ مُحَمَّدٌ : ياَ واَلِديِ لاَ أَسْتَطيِعُ النَّوْمَ وَ لاَ أَسْتَطيِعُ الْقِراَءَةَ .

7- إِنَّهاَ تَسْتَطيِعُ أَنْ تُساَعِدَ عاَئِلَتَهاَ – أَسْتَطيِعُ الْآنَ أَنْ أُساَعِدَ أَخَواَتيِ .

8- ماَذاَ اسْتَطاَعَ التاَّجِرُ أَنْ يَفْعَلَ ؟ إِسْتَطاَعَ التاَّجِرُ أَنْ يَبِيعَ[8] عَدَداً كَبِيراً مِنَ الدَّراَّجاَتِ . هَلْ باَعَ كُلَّ الدَّراَّجاَتِ ؟ لاَ، باَعَ عَدَداً كَبِيراً مِنْهاَ . لَقَدْ باَعَ دَراَّجاَتٍ كَثِيرَةً  .

9- ماَذاَ اسْتَطاَعَ الْمُهَنْدِسُ أَنْ يَفْعَلَ ؟ إِسْتَطاَعَ الْمُهَنْدِسُ أَنْ يَبْنِيَ عَدَداً كَبِيراً مِنَ المَناَزِلِ. هَلْ بَنَى كُلَّ المَناَزِلِ ؟  لاَ ، بَنَى عَدَداً كَبِيراً مِنْهاَ . لَقَدْ بَنَى مَناَزِلَ كَثِيرَةً.

Tercüme:

1- Kapıyı açabildi mi? Evet, açması mümkün oldu. Bu dolabı açabilir misin?

2- Kardeşim iki senede Kur’ân-ı Kerim’i ezberleyebildi. İki arkadaş o uzak yerleri dürbünle görebildi.

3- Üzgünüm ey arkadaşım! Akşam yemeğini seninle birlikte yiyemeyeceğim. Çünkü babam hasta ve onunla birlikte doktora gitmem gerek.

4- Halit çocuğu boğulmaktan kurtarabildi. Mektupları yazabilirler mi? Evet, (bayanların) onları yazması mümkün (olur).

5- Bakanı görebilirler mi? Evet, onların onu görmesi mümkün.

6- Muhammed şöyle dedi: “Ey babacığım! Uyuyamıyorum ve okuyamıyorum.

7- Muhakkak ki o ailesine yardım edebilir. Şimdi kızkardeşlerime yardım edebilirim.

8- Tüccar ne yapabildi? Tüccar çok sayıda bisiklet satabildi. Bütün bisikletleri sattı mı? Hayır, onlardan büyük sayıda sattı. Gerçekten çok bisiklet sattı.

9- Mühendis ne yapabildi? Mühendis çok sayıda ev bina edebildi (yapabildi). Bütün evleri yapabildi mi? Hayır, onlardan büyük sayıda yaptı. Gerçekten çok ev yaptı.

İlgili Makaleler