Sülasi Mezid Fiiller

Tef’il Babı Tefil Babı Sülasi Mezid Fiiller 1. Nev 2. Bab

 Tefil Babı 

Tef’il Babı Sülasi Mezid Fiiller 1. Nev 2. Bab

Tef’il Babı

الباب الثانى ؛ فَعَّلَ يُفَعِّلُ تَفْعِيلًا. موزونه ؛ فَرَّحَ يُفَرِّحُ تَفْرِيحًا و علامته ؛ أن يكون ماضيه على أربعة أحرف  بزيادة حرف واحد بين الفاء والعين من جنس عين فعله و بناؤه ؛ للتكثير غالبا و قد يكون فى الفعل نحو؛ طَوَّفَ زًيْدٌ الكَعْبَةَ و قد يكون فى الفاعل نحو؛ مَوَّتَ الاِبِلُ و قد يكون فى المفعول نحو؛ غَلَّقَ زَيْدٌ اللأبْوَابَ

2. bab; فَعَّلَ يُفَعِّلُ تَفْعِيلًا ‘dir. Mevzunu; فَرَّحَ يُفَرِّحُ تَفْرِيحًا ‘dir. Alameti; Faul fiil ile lamul fiilin arasına, aynul fiil cinsinden bir harfin ziyadesiyle mazisinin 4 harf üzere olmasıdır. Binası; Çoğu kere teksir (arttırma, çoğaltma) içindir. Bu teksir bazen fiilde olur, misal; Zeyd, kabeyi çokça tavaf etti (tavaf etme fiili teksir edilmiş). Bu teksir bazen failde olur, misal; Çokça develer öldü (develer faildir, fail teksir edilmiş). Bu teksir bazen mefulde olur, misal; Zeyd, kapıları çok sıkı kapattı (sıkıca kapanan kapılar mefuldür, meful teksir edilmiş)

TEF’İL BABI

أمر

مصدر

مضارع

ماضى

اَفْعِلْ

تَفْعِيلًا

يُفَعِّلُ

فَعَّلَ

فَرِّحْ

تَفْرِيحًا

يُفَرِّحُ

فَرَّحَ

Tef’il babı kuvvetin ve aşırılığın (şiddetin) vurgulandığı bir babtır. Bir işin kuvvetle, şiddetle yapıldığını bildirir. Bu babtan isim de gelir. Lazım olan bir fiil bu baba sokularak müteaddi yapılır ve 1 meful aldırır. Müteaddi Fiil bu baba sokulunca 1 den fazla meful aldırır.

مَزَّقَ Parçaladı

مَزَقَ Yırttı

قَطَّعَ Doğradı

قَطَعَ Kesti

غَلَّقَ Sıkıca kapattı

غَلَقَ Kapattı

ضَرَّبَ Linç etti

ضَرَبَ Vurdu

Müteaddi (oldurgan – 1 meful)

Lazım (geçişsiz)

لَعَّبَ Oynattı

لَعِبَ Oynadı

قَرَّبَ Yaklaştırdı

قَرُبَ Yaklaştı

حَسَّنَ Güzelleştirdi

حَسُنَ Güzel oldu

كَبَّرَ Büyükledi

كَبُرَ Büyüdü

فَرَّحَ Sevindirdi

فَرِحَ Sevindi

 

Müteaddi (1’den fazla meful)

Müteaddi (1 meful için)

عَلَّمَ Bildirdi

عَلِمَ Bildi

كَتَّبَ Yazdırdı

كَتَبَ Yazdı

شّرَّبَ İçirdi

شَرِبَ İçti

فَتَّحَ Açtırdı

 Açtıفَتَحَ

 

الأمثلة المطردة من الماضى المعلوم بفرح

جمع

تثنيه

مفرد

١. صغة

فَرَّحُوا

فَرَّحَا

فَرَّحَ

مذكر غائب

فعل ماضى بناء معلوم جمع مذكر غائب؛ معناسى موطلى ايتديلرجمع غائب أرلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم تثنيه مذكر غائب؛ معناسى موطلى ايتديلرايكى غائب أرلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم مفرد مذكر غائب؛ معناسى موطلى ايتدى بر غائب أر كچمش زمانده

فَرَّحْنَ

فَرَّحَتَا

فَرَّحَت

مؤنث غائبه

فعل ماضى بناء معلوم جمع مؤنث غائبه؛ معناسى موطلى ايتديلرجمع غائبه قادينلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم تثنيه مؤنث غائبه؛ معناسى موطلى ايتديلرايكى غائبه قادينلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم مفرد مؤنث غائبه؛ معناسى موطلى ايتدى بر غائبه قادين كچمش زمانده

فَرَّحْتُمْ

فَرَّحَتُمَا

فَرَّحْتَ

مذكر مخاطب

فعل ماضى بناء معلوم جمع مذكر مخاطب؛ معناسى موطلى ايتديكزسزلر جمع خاضر أرلر
كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم تثنيه مذكر مخاطب؛ معناسى موطلى ايتديكز سزلر ايكى خاضر أرلر
كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم مفرد مذكر مخاطب؛ معناسى موطلى ايتدكسك خاضر أر
كچمش زمانده

فَرَّحْتُنَّ

فَرَّحْتُمَا

فَرَّحْتِ

مؤنث مخاطبه

فعل ماضى بناء معلوم جمع مؤنث مخاطبه؛ معناسى موطلى ايتديكزسزلر جمع خاضره قادينلر
كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم تثنيه مؤنث مخاطبه؛ معناسى موطلى ايتديكز سزلر ايكى خاضره قادينلر
كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم مفرد مؤنث مخاطبه؛ معناسى موطلى ايتدك سك خاضره قادين
كچمش زمانده

فَرَّحْنَا

فَرَّحْتُ

نفس متكلم

فعل ماضى بناء معلوم نفس متكلم مع الغير؛ معناسى جومرد موطلى ايتديك بز كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم نفس متكلم وحده؛ معناسىموطلى ايتدم بن كچمش زمانده

مع الغير

وحده

 

الأمثلة المطردة من المضارع المعلوم بيفرح

جمع

تثنيه

مفرد

٢. صغة

يُفَرِّحُونَ

يُفَرِّحَانِ

يُفَرِّحُ

مذكر غائب

فعل ماضى بناء معلوم جمع مذكر غائب؛ معناسىموطلى ايديورلرجمع غائب أرلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم تثنيه مذكر غائب؛ معناسى موطلى ايديورلرايكى غائب أرلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم مفرد مذكر غائب؛ معناسى موطلى ايديور بر غائب أر كچمش زمانده

يُفَرِّحْنَ

تًفَرِّحَانِ

تُفَرِّحُ

مؤنث غائبه

فعل ماضى بناء معلوم جمع مؤنث غائبه؛ معناسى موطلى ايديورلرجمع غائبه قادينلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم تثنيه مؤنث غائبه؛ معناسى موطلى ايديورلرايكى غائبه قادينلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم مفرد مؤنث غائبه؛ معناسى موطلى ايديور بر غائبه قادين كچمش زمانده

تُفَرِّحُونَ

تُفَرِّحَانِ

تُفَرِّحُ

مذكر مخاطب

فعل ماضى بناء معلوم جمع مذكر مخاطب؛معناسى موطلىايديورسكز سزلر جمع خاضر أرلر كچمش
زمانده

فعل ماضى بناء معلوم تثنيه مذكر مخاطب؛معناسى موطلىايديورسكز سزلر ايكى خاضر أرلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم مفرد مذكر مخاطب؛معناسى موطلى ايديورسكسن خاضر أر كچمش
زمانده

تُفَرِّحْنَ

تُفَرِّحَانِ

تُفَرِّحِينَ

مؤنث مخاطبه

فعل ماضى بناء معلوم جمع مؤنث مخاطبه؛معناسى جومرد موطلىايديورسكز سزلر جمع خاضره قادينلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم تثنيه مؤنث مخاطبه؛معناسى موطلىايديورسكز سزلر ايكى خاضره قادينلر كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم مفرد مؤنث مخاطبه؛معناسى موطلى ايديورسكسن خاضره قادين كچمش
زمانده

نُفَرِّحُ

اُفَرِّحُ

نفس متكلم

فعل ماضى بناء معلوم نفس متكلم مع الغير؛ معناسىموطلى ايديورز بز كچمش زمانده

فعل ماضى بناء معلوم نفس متكلم وحده؛ معناسىموطلى ايديورم بن كچمش زمانده

مع الغير

وحده

 

مُفَرَّحٌ

meful

مُفَرِّحٌ

İsm-i fail

تَفْرِيحًا

masdar

يُفَرِّحُ

muzari

فَرَّحَ

mazi

لَنْ يُفَرِّحَ

Tekidi n. istikbal

لَا يُفَرِّحُ

Nefy-i İstikbal

مَا يُفَرِّحُ

Nefy-i hal

لَمَّا يُفَرِّحْ

Cehd-i mustağrak

لَمْ يُفَرِّحْ

Cehd-i mutlak

مُفَرَّحٌ

Masdar-ı mimi

لَا تُفَرِّحْ

Nehy-i hazır

فَرِّحْ

Emr-i hazır

لَا يُفَرِّحْ

Nehy-i gaib

لِيُفَرِّحْ

Emr-i gaib

اَشَدٌّ تَفْرِيحًا

İsm-i tafdil

تَفْرِيحِىٌّ

İsm-i mensub

تًفَيْرِيحٌ

İsm-i tasgir

تَفْرِيحَةٌ شَدِيدَةٌ

Bina-i nev’

تَفْرِيحَةٌ

Bina-i merre

اَشْدِيدْ بِتَفْرِيحِهِ

Taaccübüs sani

مَا اَشَدُّ تَفْرِيحَهُ

Taaccübül evvel

Bu fiilin İsm-i aleti ve mübalağalı ism-i faili yoktur.

 

سماعى مصدر

تفعيل بابى

وزن

موزون

مضارع

ماضى

فِعَّالٌ

كِذَّابٌ

يُكَذِّبُ

كَذَّبَ

تَفْعِلَةٌ

تَبْصِرَةٌ

يُبَصِّرُ

بَصَّرَ

مَفَعَّلٌ

مُمَزَّقٌ

يُمَزِّقُ

مَزَّقَ

تِفْعَالٌ

تِبْيَانٌ

يُبَيِّنُ

بَيَّنَ

تَفْعَالٌ

تَكْرَارٌ

يُكَرِّرُ

كَرَّرَ

 

Tenbih : Kıyasi masdar olan تَفْرِيحًا lafzının aslı تَفْرِرْحًا ‘dir. Bir fiilde aynı cinsten iki harf bir arada bulunuyorsa ve 1. harekeli, 2. ise asli bir sukun ile sakin olursa, böyle bir fiilde idgam yapılamaz. Aynı cinsten 2 harfin bir arada telaffuzu zor olacağından, bu telaffuzda tahfiflik yapılması için Sakin olan ra harfi, müteharrik olan ra harfinin harekesinin cinsinden olan illet bir harfe, yani ya harfine dönüştürülmüştür. Nihayetinde masdarımız تَفْرِيحًا olmuştur.

Tef’il babı, sülasi fiillerde orta harfini şeddelemek suretiyle yapılır. Fiil böylece dört harfe çıkar. Şimdi örnek fiillerde bu babı inceleyelim:

 

Mastar

Muzari

Mazi

Manası

Sülâsi bab

VEZİN

تَفْعِيلٌ

يُفَعِّلُ

فَعَّلَ

 

فَعَلَ

İndirdi

تَنْزِيلٌ

يُنَزِّلُ

نَزَّلَ

İndi

نَزَلَ

İkram etti

تَكْرِيمٌ

يُكَرِّمُ

كَرَّمَ

Cömert oldu

كَرُمَ

Girdirdi

تَدْخِيلٌ

يُدَخِّلُ

دَخَّلَ

Girdi

دَخَلَ

Öğretti

تَعْلِيمٌ

يُعَلِّمُ

عَلَّمَ

Bildi

عَلِمَ

Bindirdi

تَرْكِيبٌ

يُرَكِّبُ

رَكَّبَ

Bindi

رَكِبَ

Yaklaştırdı

تَقْرِيبٌ

يُقَرِّبُ

قَرَّبَ

Yaklaştı

قَرُبَ

 

Tef’il babının özellikleri:

1- Tef’il babı, lazım fiili müteaddi yapar. Mesela: نَظُفَ الْبَيْتُ   cümlesi “Ev temiz oldu.” manasındadır. نَظُفَ   fiilini tef’il babına sokarak:  نَظَّفْنَا الْبَيْتَ   dediğimizde ise mana “Evi temizledik.” şeklinde olur. Gördüğünüz gibi, lazım fiil tef’il babı ile müteaddi olmuştur.

2- Tef’il babı, müteaddi fiilin müteaddiliğini artırır. Mesela: عَلِمَ أَحْمَدُ الدَّرْسَ   dediğimizde mana “Ahmed dersi bildi.” şeklinde olur.   عَلِمَ  fiilini tef’il babına sokarak   عَلَّمَ الْمُعَلِّمُ أَحْمَدَ الدَّرْسَ  dediğimizde ise mana “Öğretmen Ahmed’e dersi öğretti.” şeklinde olur. Bu cümlede  أَحْمَدُ  kelimesi 1. mefulün bih;  الدَّرْسَ  kelimesi ise 2. mefulün bihtir. Gördüğünüz gibi,  عَلِمَ  fiili tef’il babına sokularak عَلَّمَ   olduğunda müteaddiliği artmış ve iki mefulün bih almıştır.

3- Tef’il babı, bir işin çok kuvvetli ve fazla yapıldığını ifade eder. Mesela:  مَزَقَ الْوَلَدُ الْجَرِيدَةَ  dediğimizde mana “Çocuk gazeteyi yırttı.” şeklinde olur.  مَزَقَ  fiilini Tef’il babına sokarak مَزَّقَ الْوَلَدُ الْجَرِيدَةَ    dediğimizde ise mana: “Çocuk gazeteyi parçaladı.” şeklinde olur. Gördüğünüz gibi, fiil tef’il babına sokularak مَزَّقَ   olduğunda bir işin çok kuvvetli bir şekilde yapıldığını ifade etmiştir.

İlgili Makaleler