Arapça Dil Bilgisi Özet

Emir fiil

Emir fiil 3 çeşittir: Emr-i hazır, emr-i gaib ve emr-i mütekellim.

Emr-i hazır: Karşımızdaki kişi veya kişilerden herhangi bir şeyi yapmasını emir yoluyla istemektir. Emr-i hazır, muzari fiil tablosunda muhatab ve muhataba çekimlerinden elde edilir. Emr-i hazırın yapılışını şöylece maddeleyebiliriz:

1- Önce muzari muhatab ve muhataba çekimi alınır.

2- Başlarındaki muzaraat harfleri atılır.

3- Müfred muhatab cezimlenir.

4- Cemi müennes hariç sonlarındaki “nun” düşürülür.

5- Muzaraat harfi atıldıktan sonra fiilin ilk harfi sakin olup okunmuyorsa başına bir hemze getirilir. Bu hemzenin harekesi de duruma göre şu şekilde olur: Sülasi fiilin muzaride orta harekesi damme ise hemze ötrelenir. Fetha veya kesre ise esrelenir. Muzaraat harfi atıldıktan sonra fiilin ilk harfi harekeli ise hemze getirilmez.

Örnek çekim:

Mesela, “yazdı” manasındaki كَتَبَ  fiilinin emr-i muhatabını yapalım:

1. Basamak: Bu basamakta fiilin muzari muhatab ve muhataba çekimini alacağız: كَتَبَ  fiilinin muzari muhatab ve muhataba çekimi şöyledir:

تَكْتُبُونَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبُ

Muzari muhatab

تَكْتُبْنَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبِينَ

Muzari muhataba

2. Basamak: Bu basamakta başlarındaki muzaraat harfleri atılır.

كْتُبُونَ

كْتُبَانِ

كْتُبُ

Muzari muhatab

كْتُبْنَ

كْتُبَانِ

كْتُبِينَ

Muzari muhataba

3. Basamak: Bu basamakta müfred muhatab cezimlenir:

كْتُبُونَ

كْتُبَانِ

كْتُبْ

Muzari muhatab

كْتُبْنَ

كْتُبَانِ

كْتُبِينَ

Muzari muhataba

4. Basamak: Bu basamakta cemi müennes hariç sonlarındaki “nun” düşürülür.

كْتُبُو

كْتُبَا

كْتُبْ

Muzari muhatab

كْتُبْنَ

كْتُبَا

كْتُبِي

Muzari muhataba

5. Basamak: Bu basamakta muzaraat harfi atıldıktan sonra fiilin ilk harfi sakin olup okunmuyorsa başına bir hemze getirilir.

اكْتُبُو

اكْتُبَا

اكْتُبْ

Muzari muhatab

اكْتُبْنَ

اكْتُبَا

اكْتُبِي

Muzari muhataba

Bu hemzenin harekesi de duruma göre şu şekilde olur: Sülasi fiilin muzaride orta harekesi damme ise hemze ötrelenir. Fetha veya kesre ise esrelenir. Örneğimizde orta harf damme olduğu için hemzede damme olur.

اُكْتُبُو

اُكْتُبَا

اُكْتُبْ

Emri muhatab

اُكْتُبْنَ

اُكْتُبَا

اُكْتُبِي

Emri muhataba

Siz yazın

İkiniz yazın

Yaz

 

Emr-i gaib: Üçüncü bir şahıstan bir şeyi yapmasını talep etmektir. “Gitsin, yazsın, Ali’ye söyle, her gün ders çalışsın” gibi emirler emr-i gaibe örnek olabilecek emirlerdir. Emr-i gaib, muzari fiil tablosunda gaib ve gaibe çekimlerinden elde edilir. Emr-i gaibin yapılışını şöylece maddeleyebiliriz:

1- Önce muzari fiilin gaib ve gaibe çekimi alınır.

2- Müfred gaib ve gaibede sonu cezimlenir.

3- Cemi müennes hariç sonlarındaki “nun” ( ن )  düşürülür.

4- Başına emir lamı ( لِ ) getirilir.

Örnek çekim:

Mesela, كَتَبَ  fiilinin emr-i gaibini yapalım:

1. Basamak: Bu basamakta muzari fiilin gaib ve gaibe çekimi alınır. كَتَبَ  fiilinin muzari gaib ve gaibe çekimi şöyledir:

يَكْتُبُونَ

يَكْتُبَانِ

يَكْتُبُ

Muzari gaib

يَكْتُبْنَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبُ

Muzari gaibe

2. Basamak: Bu basamakta müfred gaib ve gaibenin sonu cezimlenir.

يَكْتُبُونَ

يَكْتُبَانِ

يَكْتُبْ

Muzari gaib

يَكْتُبْنَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبْ

Muzari gaibe

3. Basamak: Bu basamakta cemi müennes hariç sonlarındaki “nun” düşürülür.

يَكْتُبُو

يَكْتُبَا

يَكْتُبْ

Muzari gaib

يَكْتُبْنَ

تَكْتُبَا

تَكْتُبْ

Muzari gaibe

4. Basamak: Bu basamakta başına emir lamı getirilir.

لِيَكْتُبُو

لِيَكْتُبَا

لِيَكْتُبْ

Emir gaib

لِيَكْتُبْنَ

لِتَكْتُبَا

لِتَكْتُبْ

Emir gaibe

(Onlar) yazsınlar

(O ikisi) yazsınlar

(O) Yazsın

 

Emr-i mütekellim: Kendimize verdiğimiz emir demektir. Emr-i mütekellim çok az kullanılan bir emir çeşididir. Muzari fiilin mütekellim çekiminden yapılır. Emr-i mütekellimin yapılışını şöylece maddeleyebiliriz:

1- Muzari fiilin mütekellim çekimi alınır.

2- Fiilin sonu cezimlenir.

3- Başa bir emir lamı ( لِ ) getirilir.

Örnek çekimi:

Mesela, كَتَبَ  fiilinin emr-i mütekellimini yapalım:

1. Basamak: Bu basamakta muzari fiilin mütekellim çekimi alınır. كَتَبَ  fiilinin muzari mütekellimi şöyledir:

نَكْتُبُ

نَكْتُبُ

أَكْتُبُ

Muzari mütekellim

2. Basamak: Bu basamakta kelimenin sonu cezimlenir.

نَكْتُبْ

نَكْتُبْ

أَكْتُبْ

Muzari mütekellim

3. Basamak: Bu basamakta kelimenin başına bir emir lamı getirilir.

لِنَكْتُبْ

لِنَكْتُبْ

لِأَكْتُبْ

Muzari mütekellim

Biz yazalım

İkimiz yazalım

Yazayım

 

İlgili Makaleler