İsm-i tafdil: Ortak bir sıfatta, iki şeyi veya iki kimseyi karşılaştırmak ya da birinin diğerlerinden ortak bir sıfatta daha üstün olduğunu göstermek için fiilden türetilmiş isimlerdir. Türkçede, “Daha büyük, en büyük; daha güzel, en güzel” şeklinde anlatılan ifadelerin karşılığıdır.
İsmi tafdil müzekker ve müenneste aynıdır. Sülasi fiilden ( أَفْعَلُ ) vezninde gelir. Örnekler:
أَجْمَلُُ | أَصْغَرُ | صَغُرَ | أَكْبَرُ | كَبُرَ |
Daha güzel | Daha küçük | Küçük oldu | Daha büyük | Büyük oldu |
İsm-i tafdili yapılacak olan fiil sülasi değilse, o zaman şu yol takip edilir:
1- Önce fiilin mastarı müfred-mensub olarak alınır.
2- Sonra başına tercümeye uygun bir sülasi fiilin ism-i tafdili getirilir. Genellikle bu ismi tafdiller:
“Daha çok” manasındaki أَكْثَرُ ; “Daha şiddetli” manasındaki أَشَدُّ ; “Daha az” manasındaki أَقَلُّ olur. Mesela:
“Çalıştı” manasındaki اِجْتَهَدَ fiilinin ism-i tafdilini yapalım: İlk önce fiilin masdarını müfred-mensub olarak alırız. اِجْتَهَدَ fiili, iftial babından olup müfred-masdarı اِجْتِهَادً şeklindedir. Daha sonra kelimenin başına أَكْثَرُ ism-i tafdilini getirerek أَكْثَرُ اِجْتِهَادًا deriz. Mana: “Daha çalışkan” şeklinde olur.